Alleen als je de underdog speelt, kom je tot de essentie van een kind, zegt cliniclown Kluun

Een cliniclown, zo’n grappenmaker die bij een ziek kind de boel op z’n kop komt zetten, wie heeft daar nou behoefte aan, dacht Merlijn de Vries altijd. Als musicalacteur, zanger en danser kende hij de kracht van spel en verbeelding. Maar een clown aan je ziekbed? Wie zit daar nou op te wachten?

En toen bleek zijn zoontje van vijf een ernstige medische afwijking te hebben. 

Het is inmiddels drie jaar geleden. Op uitnodiging van CliniClowns gingen Merlijn, zijn vrouw en hun twee zoontjes – onder wie de zieke Finn – een middag naar het CliniClowns-hoofdkantoor in Amersfoort, dat deels was omgebouwd tot een circus vol rariteiten. Clowns Pep en Peer verwelkomden het gezin en begeleidden hen naar een speciaal ingericht hoekje.

Er was een ‘gek winkeltje’, een ‘gekke klok’, er schoof een stuk muur opzij, daarachter was een keuken waar pannenkoeken rondvlogen en elk laatje dat je opentrok maakte een ‘gek geluid ’– een harde scheet, het gemekker van een geit, bijvoorbeeld. 

Merlijn, die op grote podia stond en regelmatig beloond werd met staande ovaties, had enig dedain. Maar hij deed het voor Finn, die de afleiding kon gebruiken. 

De clowns erkenden Finn in al zijn facetten

Finn moest even wennen, zegt Merlijn. ‘Meestal is hij erg gebekt, met branie.’ Maar na een tijdje, toen een van de clowns vroeg hoe Merlijn heette, riep Finn: ‘Meneer Poepje’. Peer en Pep speelden het spelletje mee, gingen mee met Finns fantasie, zegt Merlijn, ‘en erkenden Finn daardoor in al zijn facetten’. 

Wat er gebeurde? ‘Finn was even in het hier en nu. Ik zag hem alles in zich opnemen. Peer en Pep zoomden in op het individu. In het theater heb je duidelijke afspraken over tekst, noten, choreografie, waar je op welk moment staat. En daar dien je je aan te houden. Maar dat alles werd door de clowns ondergeschikt gemaakt aan het kind en het gezin.’

Dit is het, dacht hij toen, dit is dé essentie van theater. Toch wel

‘Dat je mensen kan vervoeren met theater, dat wist ik allang, maar dat het ook kon met improvisatie, door spotlights op de ander, het kind, het gezin, te richten, dat verraste me.’

De verwondering moet op zijn gezicht te lezen zijn geweest. ‘Tegelijkertijd gaf het me als vader zo’n weldaad’, zegt Merlijn, en weer krijgt hij kippenvel als ‘ie aan die dag in Amersfoort terugdenkt.

Dit is het, dacht hij toen, dit is dé essentie van theater. Toch wel. 

Hij gunde de ervaring met CliniClowns meer zieke kindjes en gezinnen en besloot zelf clown te worden. 

Nu gaat hij door het leven als clown Kluun

Eigenlijk, zegt Merlijn nu, kwam de openbaring op een heel logisch moment: hij werd al minder vaak gevraagd voor audities – door zijn leeftijd, denkt hij – en hij zocht regelmaat, wilde meer thuis zijn bij zijn kinderen. Dus sinds maart vorig jaar, na een opleiding van zes maanden, gaat hij deels door het leven als cliniclown Kluun. 

Met een zwart rond brilletje en een clownsneus op bezoekt hij kinderen in hospices en ziekenhuizen, beeldbelt met zieke kids en gaat soms langs bij verzorgingshuizen voor ouderen met dementie. 

Merlijn vertelt over die ene moeder. In de gang van een ziekenhuis stond een kast voor handdoeken en washandjes, die zowel vanuit de gang als de kamer open kon. Kluun trok vanuit de gang de deur open en zag door de kast een moeder zitten op een bed, haar telg van twee maanden in haar armen, haar rug naar hem toe. 

Hij keek de kamer in, speelde zachtjes een paar klanken met zijn ukelele, zong wat. ‘Ik denk dat hoe jong een kind ook is, het een spel van een cliniclown meekrijgt. Maar de meningen zijn daarover verdeeld. In ieder geval kan je niet uitwissen wat een moeder meekrijgt’, zegt Merlijn. 

‘Terwijl ik de kamer vulde met muziek, zag ik haar schouders drie centimeter zakken van ontspanning’

Die twee minuutjes draaide de moeder zich niet om. ‘Maar terwijl ik de kamer vulde met muziek, zag ik haar schouders drie centimeter zakken van ontspanning. Even was er niet morgen of gisteren, maar alleen dat moment dat ze in de kamer zat, gevuld met muziek, haar kind in haar armen.’

Merlijn herkende het van zijn bezoek aan de CliniClowns, dat gevoel, die zucht, die pfff, die schouders. Het heelt de wonden niet, maar het pleistertje doet veel. En niet alleen voor het zieke kind, maar ook voor hen om het kind heen.

Dat soort ervaringen overstijgen dat gevoel dat hij vaak had op het podium, zegt hij. ‘Het gaat nu niet meer om mijn ego en prestaties. Waar ik op het toneel mezelf op de borst sloeg omdat ik weer met een Joop van den Ende-productie in een uitverkocht Carré stond, gaat het nu om een ander.’

Dan kom je tot de essentie van het kind

Onlangs was Kluun weer in een hospice voor kinderen. Hij had zijn plumeautje bij zich, dat uitgeschoven net een beestje is. Een meisje, met een gat in haar hals om goed te kunnen ademen en vergroeiingen in haar gezicht en armen, schoof uit zichzelf het plumeautje uit en wreef ermee over het kale hoofd van Kluun. 

‘Ik schrok een beetje, want ze had ernstige handicaps. Maar terwijl ze over mijn kale hoofd wreef, keek ze met zo veel plezier in haar blauwe oogjes naar me. Dan valt letterlijk de handicap van haar af. En dan kom je tot haar essentie.’

Is dat waar Kluun telkens probeert te geraken? vraag ik. 

‘Ja, bij die vonk in die kleine ogen. Dat is ook het bijzondere, die blik van het kind zorgt voor iets lichts, ook in zo’n hospice.’

Wat betekent die vonk?

‘Zorgeloosheid. Het kind is in het hier en nu, even niet alleen maar het zieke kind, uit zijn nare medische situatie. Je komt er door te pellen, aan te voelen, te kijken naar de lichaamstaal, te zoeken waar je iemand mee raakt. Je zoekt zijn of haar interesses. Als cliniclown zet je de ander in zijn of haar kracht, laat je hem of haar in het middelpunt van de belangstelling staan. Zelf ben je de underdog.’

Dan valt, voor het eerst in het gesprek, een lange stilte. ‘Net zoals Peer en Pep toen bij Finn deden.’ 

‘Waar het om gaat is dat je als cliniclown het gezonde deel van het kind moet aanspreken. Dat verdient een kind’, zegt Merlijn.

Meer lezen?

Personal trainer Moustafa kan het iedereen aanraden: anderen helpen Wie kwetsbaar is, kan alle hulp gebruiken. In een nieuwe serie breng ik mensen in beeld die zichzelf én anderen helpen. Vandaag: personal coach Moustafa Makhlouf. Lees het artikel