Het woonprotest is nog maar het begin

‘Ik wil best aan het water wonen, maar niet onder een brug’, stond er gisteren op een van de protestborden bij het woonprotest. ‘Bijna woningloos, mij rest deze doos’ op een ander, inderdaad gemaakt van een kartonnen doos. ‘Nu woont ze nog betaalbaar’, was te lezen op een bord dat werd vastgehouden door een zwangere vrouw, met een pijl die op haar buik wees.

Volgens cijfers van de gemeente kwamen ongeveer vijftienduizend mensen af op het protest. Het was de grootste demonstratie tegen de woningnood in veertig jaar. De afgelopen dagen werd dan ook vaak teruggekeken op de ‘geen woning, geen kroning’-rellen op 30 april 1980.

Vergeleken met de plunderingen en confrontaties tussen krakers en de politie van toen was het protest in het Westerpark een brave bedoening (al was er wel een poging een pand te kraken in de Amsterdamse binnenstad). Maar volgens mij is de relevantie er niet minder om. Wie nog niet doorhad dat de woningnood een enorm maatschappelijk probleem is, kan er nu niet meer omheen.

Voor mij is het protest een keerpunt in het debat over wonen. De afgelopen jaren waren het vooral de VN-rapporteur voor adequate huisvesting, Leilani Farha, en een paar kleinere actiegroepen die keer op keer stelden dat wonen een mensenrecht is. Nu schreeuwde een mensenmenigte: ‘Mensen boven markt!’

Hoe doe je dat concreet, mensen belangrijker maken dan de markt?

Deze verandering in het debat roept ook veel vragen op. Want het klinkt vanzelfsprekend, mensen belangrijker maken dan de markt. Maar hoe doe je dat concreet?

De organisatie van het woonprotest heeft een aantal eisen geformuleerd. Zo willen ze dat de verhuurderheffing (een belasting voor woningcorporaties van in totaal zo’n twee miljard euro per jaar) wordt afgeschaft, dat de sociale huur weer toegankelijk wordt voor een brede groep mensen en dat er strengere regels komen voor beleggers.

Maar ook voor de initiatiefnemers is dit nog maar het begin, leerde ik tijdens gesprekken die ik de dag voor het protest met hen voerde. Ze willen onder andere een congres organiseren waar het om oplossingen voor de wooncrisis zal gaan. En er komen nog meer demonstraties, zoals die in Rotterdam (op 17 oktober) en in Den Haag (op 13 november).

De woningnood heeft veel gedaanten

Dat het moeilijk is een kernachtig verhaal te vertellen over de woningnood, komt misschien ook doordat het probleem zo veel gedaantes heeft. In het Westerpark sprak ik jongeren die weg willen bij hun ouders, stellen die samen willen wonen maar geen huis kunnen betalen, mensen met een koophuis die zich zorgen maken om hun kinderen.

Ik hoorde het verhaal van een vrouw die door een ongeluk in een rolstoel belandde, en nu is aangewezen op een uitkering. Doordat de wachtlijsten voor sociale huurwoningen zo lang zijn, woont ze noodgedwongen bij haar moeder. En er waren sociale huurders die hun buurt moeten verlaten, omdat hun woningen worden afgebroken voor duurdere huizen.

Al deze verschillende perspectieven horen bij het debat over wonen. Sterker nog, een eenzijdige focus op een deel van het probleem kan de situatie juist erger maken. Denk aan de vele woningen die wel worden gebouwd, maar voor bijna niemand betaalbaar zijn. Maar de complexiteit is ook een uitdaging voor een sociale beweging die concreet iets wil veranderen.

Trouwens, niet alleen in Amsterdam was er dit weekend een protest tegen de woningnood. In Berlijn gingen duizenden mensen de straat op om de onteigening van woningen van grote beleggers te eisen.

Om te kijken, lezen en luisteren

• In De Groene Amsterdammer vergelijken Eva Hofman, Evert de Vos en Micha Zaat het woonprotest van nu met de kraakbeweging uit de jaren 80. Het leverde een goed stuk op over de te ver doorgeschoten bezuinigingen op sociale huur en het individualisme waardoor mensen nu minder snel de straat opgaan.
• Als je nieuwsgierig bent naar de diepere oorzaken achter de wooncrisis, luister dan deze podcast van Anouk Nuyens en Jacco Prantl over Jan Pronk. De voormalig PvdA-coryfee vertelt over de idealen van de sociaaldemocraten en hoe hij daarvoor streed. Zoals: je mag in de politiek wel compromissen sluiten, maar nooit in het nadeel van de zwakkeren.
• En tot slot: hij is al wat ouder, maar deze aflevering van Andere Tijden neemt je mee naar de woningnood in de decennia na de Tweede Wereldoorlog. Over wachten op een woningwetwoning en gezinnen die met z'n allen in één kamer leefden.

Tot de volgende!

Josta

P.S. Vrijdag was ik te gast op NPO Radio 4 om te vertellen over de oorzaken voor de woningnood, en vanaf het woonprotest belde ik met FunX.

P.P.S. En nog iets heel anders: dankzij deze ambtenaar vallen er jaarlijks honderden verkeersdoden minder in Europa.