Al voor het werd gepresenteerd, stond vast dat er één van grote uitgaven zou worden. Want of het nu gaat om klimaatverandering, onderwijs of woningbouw, Nederland staat voor enorme opgaven. Daar zou het nieuwe kabinet flink in gaan investeren.

zag ik dat dat wat betreft wonen wel meevalt.

Ja, de verhuurderheffing wordt afgeschaft. Dat is ingrijpend, want het is een hoge belasting voor woningcorporaties, die al jaren om de afschaffing vroegen. Toch is de impact op de begroting de eerste jaren niet zo hoog, omdat er al Pas na het einde van de aankomende kabinetsperiode gaat de afschaffing van deze belasting de volle mep (ruim 2 miljard euro per jaar) kosten.

Daarnaast investeert het kabinet in nieuwbouw (een miljard euro verdeeld over tien jaar) en in verduurzaming en renovatie van huizen (600 miljoen euro verdeeld over vier jaar). Maar dat zijn geen nieuwe uitgaven; het geld komt uit het gemeentefonds.

Wel nieuw zijn de investeringen in infrastructuur, 7,5 miljard euro verdeeld over tien jaar. Nuttig, want nieuwe woningen moeten ook bereikbaar zijn, en ze hebben elektriciteit en water nodig.

En de nieuwe minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening kan voor elkaar krijgen dat wonen weer echt prioriteit krijgt in politiek Den Haag.

Maar miljardeninvesteringen in woningbouw? Dat valt de komende jaren wel mee.

Échte hervormingen blijven uit

Wat misschien nog erger is: een echte hervorming van de woningmarkt blijft ook uit (net als hervorming op andere beleidsterreinen trouwens, daar schreef collega Marc Chavannes De woningnood is niet alleen het gevolg van een gebrek aan nieuwbouw, maar ook van ongelijkheid. Decennialang is het kopen van een huis gestimuleerd, via de hypotheekrenteaftrek en soepele leennormen. De sociale huursector is juist verder gekrompen.

Het resultaat: snel stijgende huizenprijzen (hier speelt de lage rente ook een belangrijke rol in, maar daar kan het Nederlandse kabinet niets aan veranderen). Een grote groep mensen komt er daardoor niet meer tussen op de woningmarkt, en kan ook nog eens geen betaalbare huurwoning vinden.

Maar aan deze ongelijkheid gaat het kabinet weinig doen. De hypotheekrenteaftrek, een subsidie van zo’n 9 miljard euro per jaar op het kopen van een huis, wordt in het coalitieakkoord niet eens genoemd. Opvallend, omdat Nederland economische hervormingen moet doorvoeren om geld uit het Europese coronaherstelfonds te krijgen. De hypotheekrenteaftrek is daarbij

Wel verdwijnt de ‘jubelton’, oftewel de 100.000 euro die ouders belastingvrij aan hun kinderen kunnen schenken voor de aankoop van een huis. Maar tegelijkertijd moet er subsidie komen voor starters die een huis willen kopen, en moeten sociale huurders de kans krijgen hun woning te kopen. Dat kan de ongelijkheid dus weer vergroten.

Zijn maatregelen tegen de woningnood af te dwingen via de rechter?

Als de overheid onvoldoende ingrijpt, zijn er dan andere manieren om iets aan de woningnood te doen? Is het bijvoorbeeld mogelijk om verandering af te dwingen via de rechter? Om die vraag te beantwoorden, schreef ik een

Het korte antwoord luidt ‘nee’. Het recht op wonen staat wel in internationale verdragen, zoals het Europees Sociaal Handvest. Ook in de Nederlandse Grondwet staat dat de overheid moet zorgen voor voldoende woningen. Maar met die wetteksten in je hand kun je nog niet naar de rechter stappen.

Toch is het recht op wonen wel iets waard. Rechters kunnen de Grondwet en de internationale verdragen gebruiken als argument. Dat gebeurde vorig jaar al eens, in een zaak over de afbraak van sociale huurwoningen in de Tweebosbuurt in Rotterdam. En hoe meer aandacht er komt voor het recht op wonen, hoe groter de kans dat er wetten komen die het recht op een goed huis voor iedereen garanderen. Dan móét de overheid wel met een oplossing komen.

Om te lezen, kijken en luisteren

  • Politieke kwesties worden steeds vaker voor de rechter uitgevochten, schrijft voormalig rechter en publicist Annerie Smolders in De rechtszaken − waarvan de klimaatzaken het belangrijkste voorbeeld zijn − maken volgens haar deel uit van een veranderend bewustzijn van wat wel en niet acceptabel is. Belangrijk, omdat de politiek er niet toe in staat lijkt. Volgens mij is dat ook wat er op dit moment met wonen gebeurt.
  • Ik schreef nog een stuk over de Rotterdamse Tweebosbuurt. Want wat daar gaande is, gebeurt in heel Nederland: sociale huurwoningen worden afgebroken om er een mix van goedkopere en duurdere huizen voor terug te bouwen. Het idee erachter is dat het voor iedereen beter is als er in een wijk zowel rijke als arme mensen wonen. Maar in werkelijkheid gaan de mensen die in een wijk woonden,
  • Veel huurders betalen te veel voor hun woning of kamer. Maar ze durven niet naar de huurcommissie te stappen, uit angst dat hun huisbaas dan hun huurcontract niet verlengt of hun het leven zuur maakt. Argos
  • En ik droomde helemaal weg over een echtpaar dat een zelfvoorzienend paradijs creëerde rond de vuurtoren van het Friese Workum. Dat is pas een manier om een verbinding aan te gaan met de plek waar je woont.

De volgende nieuwsbrief verschijnt op 4 januari. Ik wens je fijne feestdagen en een gelukkig nieuwjaar!

Josta

P.S. Weet je niet wat je moet doen tijdens de kerstvakantie in lockdown? Volg deze instructies van IKEA Geborgenheid gegarandeerd (met dank aan beeldredacteur Bebe Blanco Agterberg).