Hoe de compensatieregeling voor gedupeerden van de toeslagenaffaire uit de hand loopt

Luisteraars! Na de toeslagenaffaire spraken politici veel vrome woorden. Zij namen zich plechtig voor om voortaan aandacht te schenken aan de uitvoerbaarheid van beleid, aan de kwaliteit van wetgeving. Om bij het maken van wetten voortaan de dilemma’s waar mensen in de praktijk mee te maken hebben mee te wegen.

Het is dan ook best bijzonder om te zien dat daar bij het ontwerpen van de compensatieregeling voor gedupeerden van de toeslagenaffaire he-le-maal niks van terecht is gekomen.

Onder hoge politieke druk dijt de compensatieregeling steeds verder uit. Er zijn toezeggingen gedaan, regelingen gelanceerd, moties ingediend, amendementen aangenomen – waardoor de herstelregeling vastloopt in onuitvoerbare ambitie.

De pendule is bovendien zo hard de andere kant uit geslagen dat er inmiddels in veel gevallen sprake is van grove overcompensatie. Toen ik (Jesse) mijn boek over de toeslagenaffaire in februari 2021 af had, was er zo’n 500 miljoen euro uitgetrokken voor compensatie. Inmiddels is dat bedrag opgelopen tot 5,2 miljard euro.

Om maar snel geld uit te keren is het begrip ‘gedupeerde’ zo ver opgerekt dat je er inmiddels ernstige bedenkingen bij kunt hebben. Zelfs mensen die door een rechtbank op de vingers zijn getikt omdat ze valse bankafschriften opmaakten om kinderopvangtoeslag te claimen, worden inmiddels aangemerkt als ‘gedupeerden’.

Die krijgen om te beginnen 30.000 euro compensatie. En daarbovenop ook een bedrag tussen de 2.000 en 10.000 euro per kind (afhankelijk van de leeftijd van het kind); hun overheidsschulden worden weggestreept (waaronder: studiefinanciering, belastingschulden, zorgverzekeringsschulden, zakelijke schulden van het eigen bedrijf tot een bedrag van twee ton – niet meer, want anders wordt het illegale staatssteun volgens Europese regelgeving); private schulden worden overgenomen; een eventuele (ex-)partner kan 10.000 euro compensatie krijgen; de ‘werkelijke schade’ (nader te bepalen) kan worden gecompenseerd; en dan is er nog hulp bij het emotioneel herstel.

Tijdens de uren durende Kamerdebatten blijft deze kant van het verhaal vrijwel onbesproken. Noem het de politiek van de spreeuw: de hardnekkige neiging om allemaal dezelfde kant uit te vliegen. Vlogen politici een paar jaar geleden nog allemaal de kant op van zerotolerancefraudebestrijding (met de toeslagenaffaire tot gevolg), nu vliegt men allemaal de andere kant uit: iedereen is slachtoffer van het ergste soort (met overcompensatie tot gevolg).

Leesvoer bij deze aflevering:

• Adviescommissie Uitvoering Toeslagen, 'Omzien in verwondering 2: Eindadvies Adviescommissie Uitvoering Toeslagen'.^*
• Jesse putte voor deze aflevering ook uit 'Eindrapportage Raadspersonen Belastingdienst'^* .

Als altijd zijn wij benieuwd naar jullie bevindingen. Wij zijn bereikbaar op rudienfreddieshow@decorrespondent.nl.

Correctie 26-11-2021: In een eerdere versie stond dat het boek in 2020 af was, dat moet zijn 2021 en is aangepast.

Lees meer over de toeslagenaffaire: