Waarom de Zweden vasthouden aan ‘huizen voor iedereen’

Beste,

Ik wens je een heel gelukkig nieuwjaar! Hopelijk heb je fijne feestdagen gehad, en kunnen genieten van een wat stillere tijd tussen kerst en oud en nieuw.

Zelf was ik in Zweden. Vrienden en collega’s uit Nederland schreven dat ze jaloers waren, want ik zou eindelijk weer eens naar een café kunnen. Maar dat bleek heel Nederlands gedacht: de Zweden mogen in principe veel, maar velen van hen houden zich gewoon aan het advies zo veel mogelijk thuis te blijven.

Samen met de vrienden die ik opzocht, bracht ik een paar dagen door op het platteland, waar we ook niet veel mensen tegenkwamen.

Ik leerde ook het een en ander over de woningmarkt. Net als Nederland heeft Zweden een groot tekort aan woningen, en heeft de overheid ambitieuze doelen voor nieuwbouw. Mijn vrienden wonen in een recent gebouwd complex, net even buiten het centrum van Göteborg. Ik vond dat het er goed uitzag voor een gebouw dat zo snel mogelijk is neergezet vanwege de woningnood.

En nog belangrijker: het was behoorlijk betaalbaar. Met zijn tweeën betaalden ze iets meer dan 700 euro voor een woning van 50 vierkante meter. In Nederland kost zelfs een sociale huurwoning vaak meer.

Dat huren in Zweden zo betaalbaar is, komt doordat er geen aparte categorie voor sociale huur bestaat. De regels voor de hoogte van de huur gelden simpelweg voor alle huurwoningen. Elk jaar gaan de huurdersverenigingen met de huiseigenaren om tafel om afspraken te maken over de huurverhogingen. En iedereen kan zich – ongeacht zijn of haar inkomen – aanmelden voor de wachtlijst voor een huurwoning. De Zweden noemen dit ‘huizen voor iedereen’.

‘Eerstehands’ en ‘tweedehands’ woningen

Het nadeel: de wachtlijsten zijn lang. Gemiddeld staan mensen vaak wel tien jaar op de wachtlijst voordat ze een woning krijgen toegewezen – op populaire plekken is dat langer. Doordat het zo lang duurt, geldt het hebben van een ‘eerstehands’ huurcontract inmiddels als mijlpaal – die de meesten pas bereiken als ze halverwege de dertig zijn.

Tot die tijd zijn ze aangewezen op onderhuur (de Zweden noemen dat ‘een huurcontract uit de tweede hand’), waar een uitgebreide markt voor is. Ook bij onderhuur zijn er duidelijke regels voor de hoogte van de huur, maar lang niet iedereen houdt zich daaraan. Lees er meer over in dit artikel van de BBC. En kopen is voor de meesten geen alternatief, omdat de prijzen van koophuizen wél meestijgen met de markt.

In Zweden is scheefwonen normaal

Vanuit een Nederlands perspectief zou je kunnen zeggen: Zweden maakt het makkelijk om scheef te wonen, en daardoor zijn betaalbare woningen ontoegankelijk voor degenen die ze echt nodig hebben.

Maar de Zweden zien dat anders. Ze vinden het belangrijk dat betaalbare huurwoningen voor iedereen toegankelijk zijn, omdat arme mensen anders worden gestigmatiseerd. De vorige Zweedse premier, Stefan Löfven van de sociaaldemocraten, moest vorig jaar zelfs aftreden nadat zijn regering had voorgesteld het huurplafond af te schaffen voor nieuwbouw. Lees er meer over bij Het Financieele Dagblad (achter een paywall).

Volgens mij is dit conflict zo fundamenteel, omdat het het verschil laat zien tussen twee opvattingen van wat wonen moet zijn. Is het een publieke dienst die voor iedereen toegankelijk is? Of wordt het overgelaten aan de markt, met subsidie voor degenen die zich anders geen huis kunnen veroorloven? Dit artikel legt het verschil heel mooi uit (en laat zien waar in Zweden de problemen zitten).

Voorlopig houdt Zweden vast aan het eerste. Al is het wel duidelijk dat er flink wat nieuwe woningen – en dus investeringen van de overheid – nodig zijn om ervoor te zorgen dat dat model houdbaar blijft.

Oproep: Ken jij leegstaande huizen in Amsterdam?

Voordat ik deze nieuwsbrief afsluit, heb ik nog een verzoek. Ik vraag me al een tijdje af hoeveel woningen er leegstaan in Amsterdam. Ik kwam op dat idee doordat ik me bezighield met de woningmarkt in Londen. Daar staan in het centrum veel woningen leeg, omdat dat voor beleggers aantrekkelijker is dan ze te verhuren.

Of iets soortgelijks ook in Amsterdam speelt, is niet bekend. De gemeente houdt de leegstand bij, Lees er hier meer over. maar het zou kunnen dat dat pas het topje van de ijsberg is. Zo ontstond er in de Amsterdamse gemeenteraad vorig jaar ophef over belegger Blackstone, die in één keer leegstand meldde voor 328 adressen.

Dus woon je in Amsterdam en weet je dat er woningen bij jou in de buurt leegstaan? Laat het me dan weten door een mail te sturen naar josta@decorrespondent.nl (privacygevoelige informatie, zoals namen en adressen, blijft geheim).

Disclaimer: Ik weet dat er al genoeg artikelen over Amsterdam zijn verschenen. In dit geval heb ik toch besloten me op die stad te concentreren, omdat Amsterdam de meest extreme woningmarkt van Nederland heeft.

Tot slot...

...wordt Hugo de Jonge minister van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Ik moest lachen om deze reactie, Deze dus. en deze tweet Lees de reactie van journalist Mac van Dinther hier. vatte mijn gevoel erover goed samen.

Tot de volgende!

Josta

Deze updates in je inbox ontvangen? Dat kan! Elke twee weken stuur ik een mail waarin ik je op de hoogte houd van mijn onderzoek en artikelen. Meld je hier aan voor mijn nieuwsbrief