Podcast: Filosoof Hans Achterhuis is bang voor de utopie

Op 15 juni ging het door Toneelgroep Amsterdam uitgevoerde toneelstuk The Fountainhead in première. De voorstelling is gebaseerd op de gelijknamige roman van Ayn Rand, die in Amerika wordt beschouwd als een van de belangrijkste boeken ooit. Rand schetst daarin het ideaal van ‘selfishness,’ te vertalen als eigenwaarde, maar je zou ook kunnen spreken van ongebreideld egoïsme.

In The Fountainhead staan twee architecten tegenover elkaar. De een kiest radicaal voor de ontwikkeling van zijn creativiteit (hij gaat nog liever werken in een steengroeve dan water bij de wijn te moeten doen), de ander wordt afgeschilderd als een charlatan: hij danst naar het pijpen van de opdrachtgevers. Regisseur Ivo van Hove laat zich in zijn toneelbewerking inspireren door Rands beeld van compromisloze artistieke vrijheid.

Rand is ook razend populair in kringen van de Tea Party, die deze week weer een schok teweegbracht in de Republikeinse Partij. Rands andere grote roman, Atlas Shrugged, wordt door aanhangers van de Tea Party verslonden als een tweede Bijbel. Het is een uitwerking van haar utopische ideeën over ‘selfishness’ op politiek en maatschappelijk niveau. Een blauwdruk van het kapitalisme in zuiverste vorm. En niemand minder dan Alan Greenspan, twintig jaar lang president van de Federal Reserve, behoort tot haar trouwste volgelingen.

In Europa is Rand minder populair. Op een introductieavond bij Toneelgroep Amsterdam ontmoette ik de filosoof Hans Achterhuis die zich diepgaand met haar werk heeft beziggehouden. Deze voormalig Filosoof des Vaderlands leest bij Rand een utopie. En overal waar een utopie gecreëerd wordt, vallen slachtoffers. Veel slachtoffers.

Ik sprak met hem over de bekoring van Rand, het gevaar van de utopie en een van de fundamentele karaktertrekken van de mens: zijn hebzucht.