Volgens deze ondernemer begint zorgen voor de aarde in het onderwijs – dus richt ze een school op waar kinderen dat leren

Met enige regelmaat zetten leden van De Correspondent mij op het spoor van mogelijke gasten voor mijn serie Goede Gesprekken. Zo kreeg ik onlangs een brief van een Correspondentlid over Juliette Schraauwers, die zij aanbeveelt in niet mis te verstane bewoordingen: ‘Juliëtte is een jonge vrouw met een torenhoge ambitie en waarvoor geen uitdaging te groot is wanneer het gaat om de zorg voor de aarde. Ze ademt duurzaamheid, is charismatisch, vernieuwend, authentiek, inspirerend, altijd positief, een ondernemer pur sang, echt een vrouw met een missie die in deze tijd kan zorgen voor de verandering die zo nodig is.’

Ja, dan word ik dus nieuwsgierig. Juliette Schraauwers (1987) is van huis uit designer en heeft een eigen branding agency. Daarnaast werkt ze samen met een team van vrijwilligers al een paar jaar aan het opzetten van een particuliere basisschool, NOWSCHOOL. Die school komt er, in augustus van dit jaar, en zal uitgaan van principes van duurzaamheid. Op alle niveaus. Het gebouw, de lesstof, het leerproces.

Centraal staat de gedachte dat goed onderwijs je leert leven binnen de draagkracht van de aarde. En van jezelf. Dat is een aantrekkelijke gedachte.

Nou zijn er wel meer idealisten geweest die het onderwijs op zijn kop willen zetten, die het helemaal anders willen gaan doen. Zie daarvoor de korte serie die ik een paar jaar geleden maakte, met onder andere Piet de Rooy.

In dit geval worden er twee dossiers aan elkaar geknoopt die tot de meest urgente behoren van onze tijd: klimaat en onderwijs. En stel nou dat hier echt een zaadje wordt geplant, dat je de kinderen van vandaag en morgen kunt leren om een andere verhouding aan te nemen tegenover de aarde? Dat trok mij over de streep.

Juliette Schraauwers is geïnspireerd door twee voorbeelden, de REAL School in Boedapest en de Green School in Bali. De eerste drie leerkrachten voor Schraauwers’ NOWSCHOOL in Hilversum worden nu geworven. Het is wat mij betreft nog te vroeg om tot in detail in te gaan op de manier waarop het onderwijs ingevuld wordt. Wat ik vooral wil weten: wat drijft deze idealist?

Ze paste zelf totaal niet in het onderwijssysteem. En daarin is ze in ieder geval niet de enige. Bovendien weet ze niet zeker of ze kinderen wil krijgen in deze wereld, met dit schoolsysteem.

Ik spreek haar – vlak bij haar huis dat ze nota bene zelf gebouwd heeft, samen met haar vriend – aan de oever van de Maarsseveense Plassen, op een grijze, stille dag. Schraauwers ziet het anders:

‘Het is een beetje lenteachtig. Maar dat is typerend voor hoe ik in het leven sta. Ik ben chronisch optimistisch. Ik ruik de lente in januari al.’

Heb jij een groen hart?

‘Dat denk ik wel, ja. Ik ben ermee geboren. Ik draag het mijn hele leven al met dankbaarheid. Ik was als kind al bezig met de wereld om mij heen. Ik dacht: wat maken de volwassenen er een potje van! Ik was een jaar of vier, vijf, en op tv zag ik een programma over zelfrijdende auto’s. Jaren later dacht ik steeds: wanneer komt die zelfrijdende auto nou eens? Dit zijn blijkbaar de oplossingen van de toekomst waar volwassenen over nadenken, maar waarom doen ze er zo lang over om het realiteit te maken? Maar ik was ook bezig met mijn eigen omgeving. Ik vond het zonde dat we drinkwater door de wc spoelden. En als het regende kropen er slakken over straat, en dan vond ik het zielig als ze doodgetrapt werden; daarom mobiliseerde ik alle kinderen van de straat om de slakken bij ons in de tuin te zetten waardoor er een slakkenreservaat ontstond, tot overmaat van ramp voor de tuin.’

Vanaf het begin had je overtuigingskracht?

‘Zeker, vraag het mijn ouders maar. Ik was altijd bezig met ideeën, projecten bedenken voor kinderen in de straat. Ik gaf schilderles, ik had een bibliotheek opgezet, ik was altijd aan het ondernemen, op mijn manier. Ik had een grote drive.’

En je werd er niet depressief van, als kind, als je zag hoe volwassenen er een zootje van maken?

‘Bij mij gebeurde het tegenovergestelde. Ik denk graag in oplossingen. Dus dan ga ik het zelf proberen.’

Het was aangeboren? Dat is jammer, want dan kunnen wij het niet leren.

‘Je kunt het wel leren, zo’n mindset. Ik had ook wel voorbeelden. Mijn vader was ondernemend. Mijn moeder werkte in de zaak van mijn vader, ze hadden een grote fotostudio. Het werd met de paplepel ingegoten.’

Ondernemer zijn is creatief zijn?

‘Ja, oplossingen bedenken voor de wereld. En dat is een mindset.’

Houd je van het landschap, ook op zo’n stille grijze dag als deze?

‘Ik houd hier heel erg van. Dit is de reden waarom we hier zijn gaan wonen. Ik wilde het gevoel hebben van op vakantie zijn. Dat staat voor mij gelijk aan in de natuur zijn. Schone lucht om je heen, gezondheid, dat staat hier centraal. Hier het koude water in duiken ’s morgens, ik heb het op Nieuwjaar gedaan. Een zijn met de natuur, dat is iets wat we vergeten zijn. Dat herinner ik me nog van dat ik kind was, dat ik dat zo belangrijk vond.’

‘Ik had het moeilijk op school. Daar was ik continu in gevecht met alles wat ik moest. Buiten school was ik vooral in de natuur, buiten, bezig, aan het ondernemen. Ik heb een bijzondere relatie met de natuur opgebouwd, omdat ik weet wat het me brengt.’

Leven alsof het vakantie is, dat is iets om jaloers op te zijn.

‘Dat kan ik me goed voorstellen. Ik hoop dat deze manier van wonen steeds meer beschikbaar gaat worden. We leven steeds ongezonder, in de stad, allemaal hutjemutje op elkaar, als een soort ophokkippen, wat allerlei mentale en fysieke uitdagingen met zich meebrengt. Als wij echt begrijpen dat we onderdeel zijn van de natuur, moeten we onze steden op een andere manier gaan inrichten, zodat de natuur weer onderdeel van ons kan worden.’

Je houdt je professioneel bezig met duurzaamheid, dus met klimaatontwrichting, en de verbinding met de natuur. Veel mensen zijn daarvan losgeraakt: is er een weg terug?

‘Ja, er is een weg terug. Ik denk dat alle kinderen in essentie verbonden zijn met de natuur. Maar door het onderwijssysteem, door de maatschappelijke verwachtingen, door de verwachtingen van ouders en familie, halen we die verbinding eruit. We disconnecten. Veel mensen lopen op latere leeftijd tegen problemen aan – burn-out, depressies. Maar als ze zich herinneren waar ze vandaan komen, kunnen ze die verbondenheid weer gaan voelen. Dan kom je op het spirituele pad, en de wellnessindustrie die is ontstaan uit die gigantische behoefte.’

Kan jij nog onbevangen kijken, genieten van de omgeving, als je weet hoeveel er misgaat?

‘Het overvalt mij soms ook weleens. Dan breek ik. Ben ik ontroostbaar voor een dag. Dat gebeurt me twee, drie keer per jaar.’

Wanneer was de laatste keer?

‘Ik reed naar huis en naast mij reed een auto met mensen die blikjes uit het raam gooiden. Het is zoiets simpels, maar zo tekenend hoe wij omgaan met de natuur. Ik voelde een enorme frustratie, woede, angst, boosheid, verdriet in mij ontstaan. Ik heb een uur lang keihard gejankt, omdat ik zo boos was dat mensen de natuur zien als een soort vuilnisbak. Maar tegelijkertijd, en daar kom ik altijd op terug als ik na zo’n huilbui tot rust ben gekomen, kan ik er ook met compassie naar kijken, omdat mensen niet anders weten. Dit is wat ze geleerd hebben. Ook als mensen nu zouden zeggen, “Juliette, het heeft geen zin meer, stop er maar mee”, zou ik toch doorgaan, want ik kan niet anders. Dit is wie ik ben.’

Dan kom je meer op het terrein van de hoop dan van het optimisme. Hoop ontstaat op het moment dat je niet eens weet of het zin heeft.

‘Ik heb de stille hoop dat wij als mensheid tot inzicht gaan komen. Dat we nu echt te ver gaan en alles op alles moeten zetten, met elkaar. Overigens, er lopen hier ook mensen rond die de blikjes oprapen. Er zijn altijd twee kanten. Dat geeft mij de hoop en het optimisme.’

Jij paste niet in het huidige systeem van onderwijs, en dat geldt voor veel meer kinderen. Wat is er fundamenteel mis met het onderwijs zoals het nu is georganiseerd?

‘Het onderwijssysteem is nog steeds gericht op de industriële revolutie. We streven economische groei na, ten koste van ecologische en sociale groei of winst. Dat is zo eenzijdig, dat we onszelf ermee kapot maken. De planeet en onze innerlijke wereld. We leren leven buiten de draagkracht van één aarde.’

Je leert dat aan?

‘Ja, door het werk dat je gaat doen. Door hoe je consumeert, en woont en jezelf vervoert, hoe je reist, wat je eet. Dat is geen bewuste keuze. Het is een manier die we met elkaar hebben gecreëerd en waarvan we ons sterk moeten afvragen of dat nog werkt. Ik denk van niet. En wat er in de wereld gebeurt, gebeurt ook in onszelf. Wij leven ook buiten de draagkracht van onszelf. We leven vermoeider dan ooit, zijn depressief. Door verkeerd voedsel, onze mindset, werk waar we niet gelukkig over zijn. Die twee werelden moeten we weer met elkaar verbinden en daar speelt onderwijs wat mij betreft een essentiële rol in. Daar begint het.’

Er zijn veel initiatieven van mensen die een schoolsysteem inrichten op basis van andere principes. Jij doet het voorlopig als vrijwilliger, met een team van vrijwilligers. Het is puur idealisme, gevoed door ervaringen onder andere op Bali. Wat maakte je daar mee?

‘In 2017 was ik bij de Green School op Bali. Al bij aankomst werd ik diep in mijn hart geraakt. Het muzieklokaal was aan de buitenkant van de campus. Er was een groep kinderen die met de docent prachtige gamelanmuziek aan het maken was. Het is een bijzondere school. Ze noemen het wall-less learning, er zijn letterlijk geen muren in het bamboegebouw. Dat kan natuurlijk ook in dat klimaat. En de vakken zijn interconnected, onderling met elkaar verbonden. Ze creëren een context voor een kind om in te leren, zodat je snapt hoe het van toepassing is voor jou en hoe je het kunt gebruiken in de wereld.’

Je krijgt geen aparte vakken als lezen, schrijven, rekenen?

‘Krijg je ook. Maar niet zo opgesplitst. Een kookles is geïntegreerd met allerlei vakken. Je leert over de biologie, hoe werkt je lijf als je eet. Maar ook wiskunde: hoe zijn de maatvoeringen voor het voedsel dat je aan het bereiden bent? Culturen: wat voor verschillende soorten voedsel worden er in de wereld bereid? En hoe verbindt ons dat? Allerlei mooie aspecten kun je alleen al aan een kookles verbinden. En dan heeft het ook nog voedende waarde, wat ons gezondere mensen maakt.’

‘Dus toen ik daar was, was ik ook jaloers. Ik wilde weer vier jaar oud zijn. En een persoonlijke vraag waar ik al lang mee bezig ben – ik ben nu 34: wil ik ooit aan kinderen beginnen? Met waar de wereld naartoe gaat. Ik heb met mezelf een afspraak gemaakt daar: wat er ook gebeurt, Juliette, je gaat met andere mensen samen zo’n school starten in Nederland. En niet een, maar meerdere.’

En je krijgt pas kinderen als dat lukt?

‘Nee. Ik denk het niet. Hahaha, dat is een ander project. De school gaat als het goed gaat dit jaar in augustus open. Dus misschien komt dat andere ook ter sprake. Haha, je zet me een beetje voor het blok.’

Moeilijke vraag, hè, in deze wereld.

‘We moeten onszelf een nieuw verhaal gaan vertellen. Het oude verhaal kan een soort self-fulfilling prophecy worden. Als we een nieuw verhaal vertellen, dat gaat over de draagkracht van de aarde en voedend is, dan kunnen we dat gaan creëren. Dat is wat ik nu al drie jaar doe. Ik vertel een ander verhaal over onderwijs, over leervrijheid. Daardoor zijn er mensen aangehaakt die er ook in zijn gaan geloven.’

Zoiets is ook gebeurd op Bali, dus?

‘Ze noemen het zelf de Green School bug. Je raakt geïnfecteerd doordat het zo’n bijzonder project is. Het ligt midden in de jungle, oefent aantrekkingskracht uit op bijzondere mensen die daar hun kinderen naar school brengen. Er is veel energie. En tegelijkertijd is het architectonisch fantastisch. Het is van bamboe, het nodigt uit om te gaan spelen en door te spelen leer je. Zo simpel is het. Anders zouden we nooit leren lopen en praten.’

Het klinkt als een idylle. Wat zijn de problemen als je kijkt aan de achterkant?

‘Die heb ik ook ontdekt. Ik ben in 2019 teruggegaan omdat ik met hen wilde onderzoeken of we samen een Green School in Nederland konden opzetten. Ik kwam erachter dat zij het ambiëren om een grote exclusieve school op te zetten voor expatkinderen.’

Voor rijken dus?

‘Voor rijken, ja...’

Daar gaat je idylle.

‘... waar op zich niets mis mee is. Zij verkondigen, 1 procent van de wereld, de meest machtigen en de meest rijken, hebben de grootste impact in de wereld. Daar zit een kern van waarheid in.’

Vind ik een nare gedachte.

‘Vind ik ook. Maar zij doen het wel. Wij kunnen er van alles van vinden, maar er zit wel een club van mensen die uiteindelijk in machtsposities terechtkomen en een positieve impact kunnen maken. Maar ik kwam er ook achter dat een school in Nederland algauw 15 miljoen euro zou kosten. Het gebouw, de plek, de inrichting, het trainen van het team. En het zou tussen 25.000 à 30.000 euro per kind per jaar gaan kosten, omdat je hier andere personeelskosten hebt dan in Bali. En dat heeft mij aan het denken gezet.’

‘Ik wil me laten inspireren door de Green School. Maar wij zijn veel goedkoper. We proberen een learning community vorm te geven, in plaats van dat het gaat over de architectuur of de exclusiviteit. Sterker nog, we starten geen school, maar een onderneming. Met de school in het hart van de gemeenschap, en daaromheen allerlei businessmodellen die er uiteindelijk voor zorgen dat het schoolgeld naar beneden kan. En we steeds inclusiever worden in de loop der jaren.’

Die ondernemingen zijn verbonden met de school. Wat moet ik me daarbij voorstellen?

‘We willen starten met een gedeelde werkplek, voor ouders. Het is belangrijk om ouders te betrekken bij de school. Zij komen ook met een rugzakje, met een kijk op de wereld. We willen ouders uitnodigen om mee te leren. Door een gedeelde werkplek zijn ouders al op locatie. Ze kunnen bijvoorbeeld betrokken worden bij de schoollunch. En ze kunnen ideeën aandragen die de gemeenschap beter maken. Op het terrein van energie, bijvoorbeeld. Misschien is er een ouder die goed weet hoe we schone energie kunnen opwekken. Er ontstaan kruisbestuivingen waarin niet alleen de kinderen leren maar ook de ouders, de leerkrachten, de omwonenden.’

En alles in het besef dat we onderdeel zijn en nooit de draagkracht van de planeet mogen overschrijven?

‘Wij noemen het regeneratief onderwijs. De term duurzaam is te veel bevuild. We gaan eerst herstellen, dat is de eerste stap. De band die we hebben met onszelf en de aarde. Van daaruit kun je tot bloei gaan komen, in plaats van tot groei. De school komt op een plek met regeneratieve landbouw eromheen. Dat is een ander businessmodel. Ik ben er niet vies van. Als we het hebben over creativiteit en idealisme, moeten we het juist ook over business en geld hebben. Het schoolgeld dat wij vragen is alleen maar voor de leerkrachten, want de huisvesting en de training van het team gaan we op een andere manier organiseren, op basis van donaties en schenkingen. Liefst niet met investeerders, want dan zijn we daar weer afhankelijk van.’

En dan moet je oppassen met schaalvergroting, want voor je het weet zit je weer met de principes van het industriële tijdperk.

‘Als we grote positieve impact willen maken, stopt het niet bij een school. We vechten niet tegen het systeem, maar we zetten iets op wat het huidige systeem overbodig maakt. Niet alleen bottom-up, maar ook top-down. Dan kunnen we naar de overheid stappen en zeggen: kijk, het werkt. Geef ons de doorgang om dit te creëren op iets grotere schaal.’

Wat hindert dat proces?

‘Goede vraag. We hebben lang getwijfeld over de vraag of we een reguliere school zouden opzetten of een privéschool. Binnen het reguliere systeem moet je aan benarde regels voldoen die de principes die wij proberen na te leven niet dienen.’

‘Als je in Utrecht een reguliere school wilt opzetten, moet je een minimumaantal leerlingen bereiken. 311 was het destijds. Gebaseerd op het aantal inwonende kinderen. Ander punt is dat je vrijwel altijd een gebouw aangewezen krijgt van de gemeente. Vaak is dat een betonnen doos, met weinig schoolplein. Je kunt er wel weer subsidie voor aanvragen om er een groen schoolplein van te maken, maar dat dient niet zijn doel.’

‘Dan kan het ook nog zijn dat je andere scholen kannibaliseert. Schoolbesturen in de omgeving kunnen zeggen: dit willen wij niet, want het zorgt voor leegloop bij ons. En de gemeente kijkt naar de scholen die er al zitten, en ziet dat er een islamitische school nodig is, of juist een katholieke, bijvoorbeeld. Op basis daarvan word je ook alweer in een hokje gestopt. Er waren zo veel factoren. Als ondernemers gaan we dit in eerste instantie particulier proberen op te zetten.’

Doet dat zeer?

‘Dat doet heel veel zeer. Als ik het vertel heb ik nog steeds de neiging om het te verdedigen, omdat mensen geen idee hebben wat er allemaal aan de achterkant bij komt kijken. Het is echt moeilijk. Maar ik weet wel dat we door deze route te nemen uiteindelijk een grotere impact kunnen maken. Zo kunnen we het ecosysteem echt veranderen.’

Heb je daar lang over na moeten denken?

‘Veel te lang.’

Je moet dus even tegen je eigen principes in durven mogen gaan?

‘We zijn daar te lang in blijven hangen. Want we zijn al drie jaar bezig. Mede hierdoor. Door niet daadkrachtig genoeg durven te zijn. Nu is er veel in beweging gekomen. Maar het heeft ons vertraagd. Het team is ook vaak veranderd. Nu heb ik een team dat zowel idealistisch als zakelijk is.’

Hé, er gaat nu iemand zwemmen…

‘Stoer, het is best koud. Je moet ook een boei bij je hebben, voor als je kramp krijgt. Er is al eens iemand verdronken, om die reden.^* De natuur is soms ook meedogenloos.’

Maakt dat deel uit van je onderwijsidealisme?

‘Zeker. We leven met de mindset dat we de natuur kunnen overstijgen, maar dat is niet zo. We mogen veel nederiger zijn in de natuur over wat ze ons te bieden heeft, in plaats van dat we denken dat we er superieur aan zijn.’

Hoe zien die lessen er dan uit?

‘Minder heftig dan je nu denkt. En ik ben geen onderwijsdeskundige – wat mijn grote voordeel is, en wat mij ook heeft gebracht waar ik nu sta. Ik doe het vanuit visie, permacultuurprincipes. Je zoekt een sociale, ecologische en economische balans. We kennen dat vanuit de landbouw. Er zitten twaalf stappen in. Hoe werk je samen met de natuur? Het eerste is observeren. Van daaruit volgen de stappen die jou door het speelproces heen loodsen. We zullen vooral veel buiten zijn. Binnen zien we als een plek waar we alleen als het echt niet anders kan met warme chocomel gaan zitten, maar we gaan vooral naar buiten.’

‘De wereld is ons klaslokaal. Leren gebeurt niet alleen in een boek, het gebeurt altijd en overal. We staan hier nu samen te leren. Leren verandert in een vorm van vrijheid ervaren. Het gaat niet om wat je leert, maar hoe je leert. En van oude inheemse volkeren weten we dat daar wisdom keepers leefden. De mensen die de wijsheid hadden, gaven sturing aan de gemeenschap. Ik geloof dat kinderen die wijsheid bij zich dragen. Zij zijn de wisdom keepers van vandaag. We zullen dus de rollen omdraaien van wie de leerkracht en wie de leerling is. We zijn allemaal leerkracht en allemaal leerling.’

Heb jij weleens omgang gehad met zo’n wisdom keeper?

‘Een paar maanden geleden voor het eerst! Ik was onderdeel van een holistic vision-symposium, waarin 144 mensen van over de hele wereld een jaar lang hebben nagedacht over de future city. Er was een samenkomst in Barcelona. Daar waren een paar wisdom keepers die ons drie dagen hebben begeleid. We hebben hard gewerkt, met ons hoofd en met ons hart, ook in de ceremonies die zij met ons organiseerden.’

‘Ze hadden een waterceremonie waarbij iedereen een bekertje water kreeg. Je kunt de vorm van water veranderen door hoe je ermee omgaat. Als je Mozart afspeelt voor een bekertje water, dan verandert letterlijk de vorm van het water in mooie kristallen. We spraken goeie intenties uit in het water, en die gingen allemaal in een grote bak en dat werd aan de rivier gegeven, zodat onze intenties zouden gaan stromen in het water. Dit was het meest spirituele wat ik in mijn leven heb mogen ervaren. Veel mensen zullen denken: waar heeft zij het over?’

Ik heb de associatie met Jomanda, die flessen water instraalde. 

‘Haha, die discussie hebben wij later ook gehad. Maar na het zien van de documentaire, en toen ik zag hoe het wetenschappelijk bewezen is, ging er voor mij een wereld open. Water moet stromen om vitaal te zijn. En wij bestaan voor 70 procent uit water, dus ook in ons doet dat veel.’

Het waren ontmoetingen met andere vormen van bestaan?

‘Er was ook iemand die de Amazone vertegenwoordigt. Daar deden we een maanceremonie mee: we hosten een uur lang achter elkaar in een cirkel, in een soort polonaise, en dat werd afgewisseld met concrete sessies waarin we brainstormden over hoe we in een stad interconnectie kunnen creëren. Het was een mooie balans tussen hoofd en hart.’

Dus dat ligt in het verschiet: een nieuwe stad bouwen?

‘Daar zeg je wel wat. We zien de school als het hart van de community. It takes a village to raise a child. Omdat er verschillende dingen rondom de school ontstaan, ben je in wezen een nieuwe stad aan het bouwen. Mooi inzicht voor mij!’

Waar komt de nieuwe school te staan?

‘In Hilversum. Op een natuurlandgoed. Ook als je een particuliere school wilt opzetten heb je te maken met beleid, bestemmingen, gemeentes, eigenaren van het terrein. Er speelt van alles mee. Ik zie het niet als obstakels maar als uitdagingen. Die gesprekken zijn nu gaande. Ons doel is om op 22 augustus 2022 te starten met 24 kinderen, in de leeftijd van vier tot en met zes jaar, die van onderop gaan meegroeien met de school. En drie leerkrachten, van wie een directrice zal worden. Die gesprekken zijn we nu aan het voeren.’

Zal het moeilijk zijn om personeel te vinden? Ik verwacht dat het enthousiasme ongelofelijk groot is.

‘Dat is het ook. Ze staan bij ons in de rij. Er is een grote groep leerkrachten die ons dagelijks liefdesbrieven stuurt. "Mag ik alsjeblieft bij NOWSCHOOL werken?" Nog zonder dat we de vacatures open hadden staan. Dat zegt veel.’

Je bent chronisch optimistisch, een idealist pur sang, een dromer.

‘Maar ook een doener! Ik ben bezig met ayurveda, de oude Indiase levenswijsheid.’

Dat gaat over koken en eten, toch?

‘Dat denken mensen vaak. Maar het gaat verder. Het gaat ook over de vraag wie je bent. Waar liggen je krachten en talenten? Wat is je purpose – wat ze in ayurveda je dharma noemen? Ik ben er dus achter gekomen dat ik zowel vata als pitta ben. En pitta betekent gedreven, ondernemend, actie, vuur, passie, doen. En vata is de dromer, de creatieveling, de denker, de ideeën. Ik heb de balans tussen die twee.’

Die oude denkwijze helpt jou om jezelf te begrijpen?

‘Daar ben ik mee geboren. Dat sluit mooi aan bij hoe we naar NOWSCHOOL kijken. We hoeven niet het wiel opnieuw uit te vinden. We hebben supermooie oude kennis op deze wereld die we verloren zijn door onze manier van leven. Ik geloof dat we die oude wijsheid moeten samensmelten met de nieuwe kennis.’

Je hebt zelf een huis gebouwd.

‘Onder begeleiding van een aannemer, maar we hebben ook heel veel zelf gedaan, ja.’

Je hebt de rol van architect op je genomen?

‘Klopt. Ik kon dat het beste zelf doen, haha. We hadden een duidelijk beeld van wat we wilden. We hebben het wel met een architect getekend, want je moet bouwtekeningen hebben. Maar we hebben het zelf ontworpen. Dat was mijn kinderdroom, want ik tekende altijd al huizen, ik was altijd mijn kamer aan het verbouwen. Ik wilde graag een plek creëren voor mij en mijn vriend – en wellicht ook voor onze toekomstige kinderen – die bijdraagt aan je zijn.’

Wat had je voor ogen?

‘Het vakantiegevoel. Veel buiten zijn, grote ramen waardoor buiten en binnen echt met elkaar verbonden zijn. Dat de natuur je huis in komt. En ik wilde ook graag een huis dat duurzaam en ecologisch is. Geen schadelijke materialen, dat is ook de toekomst van bouwen. Daar hebben we rekening mee gehouden: hoe zorgen we dat we CO2-neutraal materialen gebruiken?’

‘We hebben lemen stucwerk. Het huis is met houtvezel geïsoleerd. Het plafond is bekleed met een vloertje van thermisch gemodificeerd hout. Het is dus niet chemisch behandeld, maar gestoomd. Zo trekt het geen beestjes aan. We hebben geprobeerd zo weinig mogelijk chemicaliën in het huis toe te passen, zodat we hier gezond leven.’

Het is de uitdrukking van je droom, maar ook van je verlangen naar vrijheid?

‘Ja. Ik ben mezelf vrijheidsmiljonair gaan noemen, omdat we een tegenhanger mogen creëren tegen mensen die alleen macht en geld nastreven. En daardoor de aarde niet per se mooier maken, die 1 procent. Voor mij staat beleven boven bezit, en tijd boven geld. Mijn vriend en ik kochten een paar jaar geleden ons eerste koophuis. Nu hebben we onszelf vastgezet in het perfecte maatschappelijke plaatje, realiseerde ik me na een paar weken. Is dit wel wat ik wil? Met pijn in zijn hart hebben we het weer verkocht. Nu zijn we allebei blij. We weten hoe we een huis moeten bouwen! Wat een beleving, dat alleen al! Fantastisch.’

Is het ook een antwoord op de wooncrisis?

‘Nou, gemeentes zouden hier veel meer ruimte voor moeten geven. Veel gemeentes hebben recreatieparken. Nu dit een woonbestemming heeft gekregen, durven mensen meer te investeren. Je krijgt duurzamere huizen. En er zijn zo veel van dit soort plekken die een groot deel van het jaar leegstaan.’

Wat is het geheim van vrijheid?

‘In de allereerste plaats begint het van binnen. Jezelf de ruimte geven om vrij te zijn. Veel mensen zoeken de vrijheid buiten zichzelf, die vluchten in vrijheid, in reizen of werk of wat dan ook. Dan ga je nooit de vrijheid vinden. Je moet het eerst in jezelf vinden. En dan ben je al vrijheidsmiljonair.’

Hoe doe je dat?

‘Met terugwerkende kracht kan ik het makkelijk zeggen. Ik heb tegen mezelf gezegd: “Je hebt een knop in jezelf en als je daarop drukt ben je vrij.” Maar om daar te komen, heb ik aan mijn mindset gewerkt. Elke keer dat ik denk dat ik niet vrij ben, mezelf terugroepen en zeggen: "Maar dat ben je wel!" Het zit er bij iedereen in. We staan op met de negatieve gedachtes waar we ook mee naar bed zijn gegaan. Dus je moet jezelf een halt toe roepen.’

Maar dan ben je er toch nog niet?

‘Dan ben je er voor een deel. Wat erna komt is eigenlijk al de vrijheid. Je bevrijdt jezelf door te zeggen: "Ik ben die gedachten niet." Dan kom je op het spirituele pad, op het boeddhistische.’

Ben je boeddhist?

‘Nee, ik ben vrijheidsmiljonair.’

Maar doe je alles in je eentje? Zo komt het over, alsof je volkomen onafhankelijk je eigen pad volgt. Hoe verbonden ben jij dan met mensen?

‘Dat is voor mij een belangrijke les waar ik hard aan werk. Zeker ook bij NOWSCHOOL. Ik wil hard gaan. Ik ben altijd tien stappen verder. Dan fluit het team mij terug: "Hallo, we doen het met elkaar, toch?" Dat is voor mij een leerproces. Hoe sta ik als een gelijkwaardige leider binnen de school? En hoe blijf ik vrij, in mezelf? Om toch te blijven pionieren en bewegen. Dat gaat over vertrouwen. Je moet een team hebben waarin je elkaar vertrouwt. Als ik een collega loslaat, weet ik dat hij of zij doet wat het beste is voor het proces.’

‘Ik ben nooit uitgeleerd, ik heb nog zo veel te leren in het leven. Ik ben er nog lang niet. Ik ben geen perfect mens, en dat omarm ik.’

Wat zou je nu het liefste als eerste willen leren?

‘Er zijn twee thema’s in mijn leven waar ik nu veel aandacht aan geef. Het ene is de liefde en relaties. Dat leren we ook niet op school. Hoe ga je met elkaar om? Ik ben al vijftien jaar samen met mijn partner, wellicht staan we aan de vooravond van een volgende stap in ons leven – kinderen. Ik vind het belangrijk dat we dat uit liefde doen en dat we daar bewust mee om gaan. En het andere grote thema is geld.’

Dat is een verrassing.

‘Dat kan ik me goed voorstellen. Ik heb een negatieve conditionering meegenomen uit het idee dat ik geen geld nodig heb als ik vrijheidsmiljonair wil zijn. Terwijl ik altijd makkelijk geld heb kunnen verdienen. Alleen, ik wil dat doen op een manier die gezonder is. Ze noemen dat financial wellness. Ik wil snappen hoe geld werkt. Zodat ik het bijvoorbeeld ook voor NOWSCHOOL kan laten werken. Zodat geld een kant op gaat stromen, zodat we die grotere impact kunnen gaan maken. Tot voor kort zei ik tegen mijn boekhouder: "Ik weet het niet, zoek het maar uit." Nu wil ik er grip op hebben, ik wil snappen hoe geld werkt, zodat ik betere keuzes kan gaan maken, duurzamer ook.’

Je moet echt ondernemer zijn.

‘Ja. Geld speelt in ieders leven een rol. Maar ook dat leren we niet op school, per definitie. Liefde en geld, goede combinatie, hè? Haha.’

Meer lezen?