Europa is zo bang voor migranten dat zelfs bizons en lynxen de grens niet meer over mogen

Elegante uitvinding, wildroosters. Een simpele stalen grid waar mensen wel overheen kunnen, maar hoefdieren niet. Polen zegt nu het omgekeerde te gaan maken.^* Passages die mensen tegenhouden, maar bizons doorlaten.

Mensenroosters.

Probeer dat maar eens te bevatten.

Polen is namelijk – als zoveelste Europese land – begonnen met de bouw van een muur om migranten tegen te houden. Klein probleem: de muur snijdt het laatste grote oerbos van Europa, het Woud van Białowieża, dwars doormidden. Dit woud is het best bewaard gebleven restant van een gemengd bos dat ooit heel noordelijk Europa besloeg,^* en waar de grootste groep Europese bizons (ook wel wisenten genoemd) leeft. Dat wordt nu opgeofferd om een paar honderd mensen in nood buiten de deur te houden.

En dat is niet zomaar een ramp voor de natuur. Dat dierenrechten nu geofferd worden om mensenrechten te kunnen schenden, is slechts de zoveelste plotwending in de duivelse komedie die de Europese migratiepolitiek is.

Wat gebeurt er aan de Poolse grens?

Om dat te begrijpen, moeten we terug naar de vraag waar Polen het onzalige idee vandaan haalt om een muur door het Woud van Białowieża te bouwen. Dat is een reactie op een ander onzalig plan, van de Belarussische president Aleksandr Loekasjenko. 

In een poging de Europese Unie onder druk te zetten om sancties tegen zijn regime op te heffen, besloot Loekasjenko vorig jaar om mensensmokkelaar te worden. Hij bood migranten uit het Midden-Oosten – tegen grove betaling – een all-in-pakket naar Europa: een visum voor en vliegreis naar Belarus, gevolgd door een busreis naar de Poolse grens. Nijptang om het grenshek door te knippen inbegrepen.  

Wat Loekasjenko de migranten niet had verteld, was dat Polen niet van zijn actie gediend was, en hen stond op te wachten met waterkanonnen, in plaats van asielprocedures. 

Een migrant weer terug de grens over zetten is in strijd met het Vluchtelingenverdrag

Dat is hartstikke illegaal. Polen erkent namelijk, net als alle Europese landen, het VN-Vluchtelingenverdrag. Sterker nog: de situatie van onder meer Poolse vluchtelingen in de Tweede Wereldoorlog was de aanleiding voor de wereld om dit verdrag in 1951 te tekenen. Nooit meer mochten mensen op de vlucht voor oorlog en vervolging door Europese landen aan de grens geweigerd worden. O ironie van de geschiedenis.

Het Vluchtelingenverdrag zet duidelijk uiteen dat een migrant op zoek naar bescherming recht heeft op een asielprocedure. Een migrant die in aanraking komt met een Poolse grenswacht, zou dus moeten worden meegenomen naar een asielzoekerscentrum. Hem of haar weer terug de grens over zetten is in strijd met het Vluchtelingenverdrag.

Maar terwijl Polen het Vluchtelingenverdrag links en rechts schond om de migranten die Loekasjenko aanvoerde buiten de deur te houden, kwamen er vanuit de Europese Unie geen veroordelingen, maar steunbetuigingen. ‘Als een van ons wordt aangevallen, worden we allemaal aangevallen’, tweette de Europese Commissie.^* ‘#StrongerTogether.’ De Commissie kwam Polen zelfs tegemoet in het ‘tijdelijk beperken’ van de asielmogelijkheden voor deze groep migranten.^*

Maar vorige week veranderde de teneur ineens. Want op 25 januari is Polen begonnen met het bouwen van een muur van 180 kilometer, om de migranten wat gemakkelijker bij de grens tegen te houden.

Nu is Europa gestopt met aanmoedigen. Niet omdat de muur zoveel onmenselijker is dan de waterkanonnen of stokslagen van de grenswachten. Maar omdat de muur de Europese bizon bedreigt. 

Bizons zijn niet zo van de muren en deuren

Voor de goede orde: de muur is inderdaad desastreus voor de wisent, en de rest van het Woud van Białowieża. Geen bizonvriendelijk wildrooster kan daar verandering in brengen. Juist de omvang van het bos maakt dat er in het woud wisenten te vinden zijn, net als beren, lynxen en wolven. Het bestaan van verschillende verbonden groepen dieren maakt het ecosysteem robuust.

Bizons zijn niet zo van muren en deuren. Zelfs het huidige prikkeldraad op de grens zorgt al voor doden.^* De Europese bizons in het Białowieża-woud migreren via routes die worden doorgegeven van generatie op generatie, om steeds de beste plekken te vinden voor beschutting, voedsel en het baren van jongen. Die routes veranderen continu op subtiele wijze, in reactie op veranderingen in het bos en het weer.

Blijkbaar mag je van de Europese Commissie wel mensenrechten schenden aan de Europese grenzen, maar dierenrechten niet

Bizons zijn bovendien niet de enige dieren die last hebben van het hek. Beren, wolven en lynxen zijn juist net weer bezig om de Europese bossen vanuit het oosten te herkoloniseren. En je zou het misschien niet zeggen, maar ook voor veel vogels en planten is een hoge muur een moeilijke horde om te nemen. Sommige vogels vliegen nu eenmaal altijd laag, en dankzij klimaatverandering kunnen veel plantensoorten zich nu al niet snel genoeg verspreiden om de verschuivende klimaatzones bij te houden.

Gelukkig dus is er de Europese Habitatrichtlijn uit 1992. Het is een wet waarmee de lidstaten zichzelf verplichten om een soort reddingsboeien – de zogenaamde Natura 2000-gebieden – in te richten voor tienduizenden kwetsbare dier- en plantensoorten. Soorten die steeds zeldzamer worden, omdat ze afhankelijk zijn van ecosystemen die zonder bescherming langzaam maar zeker uit Europa verdwijnen.

En dit is de richtlijn waar de Europese Commissie nu mee aanklopt bij Polen, om de bouw van de muur te voorkomen. Blijkbaar mag je van de Commissie wel mensenrechten schenden aan de Europese grenzen, maar dierenrechten niet.

Zo dood is het Vluchtelingenverdrag dus

En zo zijn we aanbeland in een werkelijkheid waarin een wet om natuur te beschermen, de laatste strohalm is om een muur tegen te houden die mensenrechten schendt. De Habitatrichtlijn als pion in een potsierlijk schaakspel waarin de absurde problemen en nepoplossingen zich opstapelen.

Want nepoplossingen zijn het. De Pools-Belarussische grens is helemaal geen drukke migratieroute. Muren zijn helemaal geen goede middelen om wanhopige migranten tegen te houden. En het laatste oerbos van Europa gaan we niet redden met wat wildroosters.

En laten we wel wezen, het tegenhouden van migranten is op zichzelf al een oplossing van niks. Het is symptoombestrijding die zorgt voor instabiliteit en humanitaire crises aan zo’n beetje alle Europese grenzen.

Niet voor niets is er het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties. Maar dat er bizons aan te pas moeten komen om de rechten van migranten te beschermen, laat maar weer eens zien hoe dood dat verdrag is.

Meer lezen?