Drie generaties onder één dak: klinkt gezellig, maar het is pure woningnood

Jennifer Ramsaroep (35) deelt een stapelbed met haar twee kinderen. Het onderste deel is een twijfelaar waar ze samen met haar tienjarige zoon slaapt. Het bovenste bed is smaller, daar slaapt haar dochter van vijftien. 

Naast de donkerbruine kledingkast tegenover het bed liggen plastic zakken vol spullen opgestapeld tegen een vergeelde muur. Op een andere manier kan ze haar bezittingen niet kwijt, bekent Ramsaroep.

Al elf jaar woont Ramsaroep in bij haar moeder in Amsterdam Nieuw-West. Aanvankelijk alleen met haar dochter, later met twee kinderen. Zelf noemt ze het een ‘gezin in een gezin’. Behalve haar kamer is op de benedenverdieping van het huis nog de kamer van haar broertje. Hij heeft weliswaar een eigen woning in Uithoorn, maar dat is zo ver van zijn werk in Amsterdam dat hij vaak bij zijn moeder slaapt wanneer hij vroege dienst heeft.

Op de eerste verdieping van het huis ligt Ramsaroeps moeder uit te rusten van haar nachtdienst in een verpleeghuis. Behalve haar slaapkamer zijn daar ook de woonkamer, keuken en badkamer.

Ik ben op bezoek bij Ramsaroep, omdat ik een reeks portretten maak van mensen die vastlopen in hun zoektocht naar een geschikte woning. Ik wil weten wat dat met ze doet, en wat er nodig is om hen te helpen. De afgelopen tijd hoorde ik steeds vaker hoe volledige gezinnen uit gebrek aan perspectief noodgedwongen inwonen bij opa en oma.

Meer dan driehonderdduizend mensen tussen de 25 en de 40 wonen nog bij hun ouders

Er is geen onderzoek gedaan naar de omvang van deze groep, maar wat vaststaat is dat de situatie van Ramsaroep niet uniek is. Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek woonden begin 2021 meer dan driehonderdduizend mensen tussen de 25 en 40 ^* nog bij hun ouders in. Dat was een toename van meer dan 25 procent ten opzichte van 2014, veroorzaakt door de krappe woningmarkt. Het is aannemelijk dat een deel van deze mensen ook eigen kinderen heeft.

In haar buurt, de Lodewijk van Deysselbuurt, is Ramsaroep in ieder geval niet de enige die met drie generaties één woning deelt. De buren aan beide kanten zitten in eenzelfde soort situatie, wijst ze vanaf de bank in de woonkamer. Boven haar en haar familie woont een stel met drie kinderen in een tweekamerwoning.

De buren aan beide kanten zitten in eenzelfde soort situatie

De Van Deysselbuurt is een van de armste buurten van de stad. De goedkoop gebouwde, rechte woonblokken zijn in de jaren vijftig in allerijl opgetrokken om de woningnood het hoofd te bieden. De bemoste gevels en lege winkelpanden zijn de zichtbare tekenen dat de gemeente en woningcorporaties de renovatie al veertig jaar voor zich uit schuiven.

Toen ze 23 was, verhuisde Ramsaroep samen met haar toenmalige partner en hun dochter naar Rotterdam. Een jaar later gingen ze uit elkaar. Ramsaroep besloot terug te keren naar Amsterdam, omdat haar moeder ziek werd en ze het sociale netwerk miste van de buurt waar ze was opgegroeid. Eenmaal in Amsterdam ontdekte ze dat ze weer zwanger was. Nu delen ze met zijn vieren een woning van zo’n 65 vierkante meter.

Geen recht op toeslagen

Hoewel Ramsaroep het gezellig vindt om samen te wonen met haar moeder, weegt dat niet altijd op tegen de nadelen ervan. Die zijn om te beginnen financieel: sinds haar ouders een paar jaar geleden uit elkaar gingen en haar vader vertrok, gold Ramsaroep voor de Belastingdienst voortaan als toeslagpartner van haar moeder. 

Ze werkte parttime in het verpleeghuis waar ook haar moeder werkt, zodat ze haar werktijden flexibel kon indelen. Maar met het vertrek van haar vader kon ze plotseling geen aanspraak meer maken op onder meer zorgtoeslag en een kindgebonden budget. Ze besloot ander werk te zoeken, en heeft nu een fulltime baan als administratief medewerker bij de Rijksoverheid. Omdat haar moeder ook fulltime werkt, zijn de kinderen vaak alleen thuis.

En dan zijn er nog de sociale gevolgen. ‘Het is en blijft het huis van mijn moeder’, zegt Ramsaroep. ‘Ik moet me toch aanpassen aan de regels die zij altijd heeft gehanteerd.’ Zo mag ze haar moeder nog altijd niet tegenspreken. ‘Maar op het moment dat het om mijn kinderen gaat, zijn we toch gelijkwaardiger.’ Thuis wonen met haar kinderen betekent voor haar een dubbelrol: ‘Je neemt je verantwoordelijkheid als dochter, maar je bent ook verantwoordelijk als moeder.’

Inmiddels is Ramsaroeps dochter Shadikah thuisgekomen en aan de eettafel gaan zitten. Ze vond het moeilijk dat haar moeder meer ging werken, vertelt ze, omdat het betekende dat ze veel voor haar broertje moest gaan zorgen. Zomaar de deur uitgaan is er niet meer bij.

Bovendien is er weinig privacy als je met veel mensen op een klein oppervlak leeft. Shadikah nodigt bijvoorbeeld thuis geen vrienden uit: ‘Ik kan ze niet meenemen naar mijn kamer, want daar zit mijn broertje. Dan moet ik in de woonkamer gaan zitten, maar ja, dan is mijn oma er.’ Ze is daarom vaak op straat te vinden of blijft langer op school. Huiswerk maakt ze ’s avonds en als haar moeder of broertje vroeg op moet staan, is zij ook wakker. ‘Ik heb het gevoel dat ik niet makkelijk door mijn tienerjaren heen kan gaan.’

Verder weg verhuizen is geen optie

Bij wijze van afleiding boekt Ramsaroep af en toe een weekendje weg — alleen al het afgelopen jaar zijn ze er zeven keer op uit geweest. Trots sommen de twee de bestemmingen op: Slagharen, Roermond, Leiden… Haar kinderen mogen op die tripjes vaak een vriend of vriendin meenemen, vertelt Ramsaroep. Dan hebben ze toch een logeerpartijtje.

Het voordeel van Ramsaroeps baan is dat ze wel het geld heeft om leuke dingen te doen met haar kinderen. Maar diep vanbinnen, voegt ze eraan toe, zou ze hun het liefst een eigen kamer kunnen bieden.

Ondanks dat Ramsaroep een modaal inkomen heeft, maakt ze geen kans op een andere woning. Ze komt nog net in aanmerking voor een sociale huurwoning, maar daarvoor zijn de wachtlijsten te lang. En de vrije sector is voor haar financieel geen optie.

In de Van Deysselbuurt weet Ramsaroeps zoon precies bij wie hij terechtkan als er iets is. Dat is belangrijk, omdat hij vaak alleen thuis is. Verder weg verhuizen, bijvoorbeeld naar Zaandam, is daarom geen optie. ‘Hij kent dan zijn buren niet, moet naar een andere school, en daar nieuwe vrienden maken. Voor die zelfstandigheid vind ik hem nog te jong.’ En dus blijft ze voorlopig bij haar moeder.

Ook nieuwbouw biedt geen oplossing

De komende jaren komen er bijna zevenhonderd woningen bij in de buurt. De gemeente Amsterdam en woningcorporatie Rochdale, eigenaar van bijna alle huizen in het gebied, hebben grootschalige vernieuwingsplannen. Vijfhonderd sociale huurwoningen gaan tegen de grond, waaronder het huis van Ramsaroep. Twaalfhonderd nieuwe woningen komen ervoor in de plaats. Het aantal sociale huurwoningen blijft gelijk, en er komen duurdere huur- en koopwoningen bij.

De plannen bieden weinig soelaas voor Ramsaroep. Haar woning wordt pas over acht jaar gesloopt, en tegen die tijd zijn de kinderen misschien al het huis uit. Maar belangrijker: of bewoners aanspraak kunnen maken op een andere woning in de buurt, bepaalt Rochdale aan de hand van het huurcontract. En daar staat alleen Ramsaroeps moeder op. Inwonende gezinnen vallen bij de vernieuwingsplannen dus buiten de boot.

Over een paar jaar hoopt Ramsaroep met haar inkomen in aanmerking te komen voor een vrijesectorwoning. Maar ook dan is de kans nihil dat ze een woning vindt die binnen haar budget past. De vrijesectorwoningen die groot genoeg zijn voor gezinnen, zullen al snel meer dan duizend euro aan kale huur per maand kosten. Ook mét loonsverhoging zal haar inkomen daar te laag voor zijn.

En dus wordt het waarschijnlijk over een paar jaar, als haar zoon naar de middelbare school gaat, toch Zaandam. Als ik tegen Shadikah zeg dat die dan misschien al uit huis is, laat Ramsaroep merken dat ze dat erg vindt. ‘Dan heeft ze nog nooit bij mij gewoond. Dat is toch verschrikkelijk?’

Lees verder