Solidair zijn met Oekraïne? Draai de Russische gaskraan dicht

Op 6 juni 1944 bestormden 150.000 jonge soldaten de stranden van Normandië. Een van hen was luitenant Den Brotheridge, een Brit van 28 jaar oud. Vlak voor de Tweede Wereldoorlog trouwde hij met zijn vrouw, Margaret Plant. Twee weken na de aanval in Normandië werd zijn eerste dochter geboren. Die dochter heeft hij nooit ontmoet, want het offensief kostte hem zijn leven. Van de 4.415 doden aan de kant van de geallieerden op D-Day, was Den Brotheridge de eerste.

Zonder offers van onze bondgenoten waren jij en ik niet opgegroeid in een vrij land. Nadat een nazi met grootheidswaanzin een aanval op onze natiestaat pleegde, gaven jonge Canadezen, Amerikanen en Britten hun leven voor Nederlandse soevereiniteit.

Tot zulke offers lijken wij vooralsnog niet bereid. Misschien omdat we Oekraïne minder als bondgenoot zien dan de geallieerden ons destijds, misschien omdat we bang zijn voor Russische kernwapens, of misschien omdat we, verwend door vrede, solidariteit zien als iets wat je uitdraagt in je Instagram-story, niet in een oorlogsgebied. Misschien hopen we dat deze invasie geen bedreiging is van onze vrijheid – zoals we dat ook dachten toen Poetin in 2008 Georgië binnenviel, of in 2014 de Krim annexeerde. Hoe dan ook, er gaan geen Nederlandse soldaten naar Oekraïne.

Tot welke offers zijn we wel bereid?

Dat roept de vraag op waar we wel toe bereid zijn. Op de dag van de invasie wilde Italië bij de EU-sancties tegen Rusland nog een uitzondering voor luxegoederen – Gucci-tassen waren schijnbaar van vergelijkbaar belang als Europese veiligheid. België wilde dat zijn diamanten buiten schot bleven. En Nederland kon ondertussen geen onvoorwaardelijke opvang voor Oekraïense vluchtelingen toezeggen – premier Mark Rutte mompelde iets over ‘bestaande afspraken en kaders’. 

Maar sinds donderdag is er veel verschoven. Het Westen blijkt bereid Rusland het internationale financiële systeem af te trappen door bepaalde Russische banken buiten te sluiten van SWIFT en reserves van de centrale bank te bevriezen.^* Europa levert massaal wapens en afweersystemen aan Oekraïne. Zelfs Duitsland kiest voor een ‘Zeitenwende’: na decennia aan militaire terughoudendheid maakt het nog dit jaar 100 miljard euro vrij voor defensie. Op donderdag leek dit alles ondenkbaar – inmiddels is het deel van de realiteit. 

Toch staat er in het commandocentrum één olifant die we liever over het hoofd zien. De oorlogsmachine van Rusland wordt met ruim 60 miljard euro per jaar^* gespekt door de energie-invoer van de Europese Unie. Met het geld dat we betalen voor warm water uit onze douche financiert Rusland het bloedbad in Oekraïne. Als de Oekraïense president Volodymyr Zelensky ergens de komende dagen wordt neergeschoten, kan het zomaar zijn dat EU-burgers die kogel hebben bekostigd. Wat zijn die vlaggen, geel-blauwe lichtshows en steunbetuigingen op sociale media dan nog waard?

Wij bepalen zélf wie de kosten draagt

De uitweg – een serieuze boycot van olie en gas uit Rusland – is niet zonder risico. Grofweg 15 procent van het gas dat we gebruiken komt uit Rusland. Voor de Europese Unie als geheel gaat het om maar liefst 40 procent.^* Een boycot kan betekenen dat gezinnen volgende winter zuiniger moeten stoken om voorraden niet uit te putten, of dat we de Groningse gaskraan verder moeten opendraaien. Zelfs in het beste scenario kost het de schatkist miljarden. Maar wij bepalen zelf wie die kosten draagt. Oorlog gaat vaker gepaard met radicale herverdeling – zo hief Nederland na de Tweede Wereldoorlog een eenmalige solidariteitsbelasting op de meest vermogenden.

Ons aandeel in dit bloedbad is niet onontkoombaar, maar een keuze die we zelf in de hand hebben. Geen enkele Nederlander hoeft zijn bestaanszekerheid te verliezen om z’n principes te waarborgen. Zo bezien is onze terughoudendheid op zijn zachtst gezegd slecht te verdedigen. Helemaal nu mijn Oekraïense leeftijdsgenoten hun levens geven voor vrijheid en democratie in Kyiv en Charkiv.  

Vergis je niet: er staat meer op het spel dan Oekraïne. Onze keuzes nu zullen niet alleen de vrijheid van onze buurlanden bepalen, maar ook de relaties tussen de democratische wereld en autoritaire regimes in de komende decennia. De dilemma’s zijn complex, maar de kernvraag is simpel: draagt Europa de geest van luitenant Den Brotheridge nog met zich mee?

Zelf in actie komen?

We hoeven niet stil te zitten terwijl we wachten op een boycot – jij kunt nu actie ondernemen. Schrijf een mail naar het Tweede Kamerlid of de partij waarop je vorig jaar gestemd hebt – hier vind je e-mailadressen. Ook kun je deze petitie tekenen om gemeenten en waterschappen te vragen om hun contract met het Russische bedrijf Gazprom op te zeggen. Wil je onafhankelijke Oekraïense en Russische media steunen? Dat kan via deze link.

Meer lezen?