In Poetins oorlog wordt alles een wapen. Zelfs een humanitaire corridor

Een kinderziekenhuis bombarderen en ondertussen ‘humanitaire corridors’ beloven om Oekraïense burgers de kans te geven het land te ontvluchten: je zou de indruk kunnen krijgen dat Rusland in het wilde weg oorlog voert. 

Schijn bedriegt.

Het is allemaal militaire tactiek. Een beproefde tactiek ook, die Rusland heeft geperfectioneerd in haar interventie in Syrië om het regime van Assad in het zadel te houden.

Rusland maakt geen onderscheid tussen diplomaten en soldaten

Hoewel er veel verschillen zijn tussen de oorlog in Syrië en die in Oekraïne, zijn er ook verontrustende parallellen. Sterker nog, de top van het Russische leger gaf zelf al eens te kennen het optreden in Syrië als ‘prototype’ voor toekomstige operaties te beschouwen.  

De kern: Rusland zet álles in om te winnen. Van een nieuw wapenarsenaal tot clustermunitie, van cyberaanvallen tot economische druk. Zelfs humanitaire corridors en vredesbesprekingen zijn voor Poetin militaire tactieken.^* Of anders gezegd: Rusland maakt geen onderscheid tussen diplomaten en soldaten.

Neem de nietsontziende belegering van de Syrische stad Aleppo in 2016, waarbij Rusland betrokken was. Met de bedoeling de oppositie uit te putten en de verzetsmoraal van de bevolking te breken, sloten de Russen de stad volledig af van de buitenwereld. Tijdens de maandenlange onafgebroken bombardementen op ziekenhuizen, voedsel-, water- en elektriciteitsvoorzieningen, zaten de inwoners hopeloos in de val.^* Zo dwongen Assad en Rusland de stad tot overgave.

Maar voorafgaand aan deze totale verwoesting opende de Syrisch-Russische coalitie, jawel, humanitaire corridors. Niet zozeer om burgers in veiligheid te brengen, maar om de inname van de stad te vergemakkelijken. In een brandbrief waarschuwden hulporganisaties:^* ‘Een werkelijke humanitaire operatie zou mensen niet dwingen tot een keuze tussen vluchten in de armen van de vijand of achterblijven onder een voortdurend bombardement (...). Een veilige doorgang betekent niet dat de achterblijvers een legitiem militair doelwit worden.’ 

Wat Rusland in Syrië leerde, gebruikt het nu in Oekraïne

De rest is geschiedenis. Een die zich nu lijkt te herhalen in Oekraïne.

Of neem het akkoord over de inrichting van ‘de-escalatie zones’ in Syrië ^* dat Rusland in 2017 initieerde. Deze zones vielen niet geheel toevallig samen met de laatste enclaves van de oppositie, die hierdoor hun gevechten moesten staken. Dit gaf de Syrisch-Russische coalitie de gelegenheid zich te hergroeperen, waarop ze deze laatste bolwerken van verzet tegen het regime één voor één aanvielen. Wat een opmaat had moeten zijn naar een vredesakkoord dat een einde aan de jarenlange oorlog moest maken, bleek in werkelijkheid de opmaat voor grof geweld tegen burgers ^* om de oorlog te winnen. Oorlogsmisdaden, zo concludeerden de Verenigde Naties later.^*  

Keer op keer gebruikte het Kremlin dus akkoorden over humanitaire hulp, veilige zones of staakt-het-vuren om militaire doelen te behalen, territorium te controleren, de bevolking te breken, of als afleidingsmanoeuvre om troepen op de grond te reorganiseren.

En keer op keer gingen deze onderhandelingen hand in hand met brute aanvallen op precies dezelfde burgers die Rusland zei te willen ontzien.

Hoe Rusland humanitaire corridors inzet voor eigen gewin

Deze geschiedenis plaatst Poetins halfslachtige medewerking aan de evacuatie van burgers in Oekraïne in een extreem grimmig daglicht. 

Rusland doet er alles aan om de onderhandelingen over de evacuaties te frustreren. Nog geen dag nadat de onderhandelaars voor het eerst overeenstemming bereikten over de evacuatie van burgers, voerde het Russische leger de aanvallen op diezelfde burgers al op, Rusland deed onzinnige voorstellen voor evacuatieroutes naar vijandig Rusland en Belarus en het leger schond tot drie keer toe de afgesproken gevechtspauzes. Dit gesteggel heeft een functie.

Ga maar na: Het drijft de bevolking tot wanhoop en is een poging om de moraal – één van de grootste tegenslagen voor Poetins invasie – te breken. Ook moedigt het zoveel mogelijk burgers aan te vertrekken zodra dat wél kan (‘nu of nooit!’), wat de inname van de steden kan vergemakkelijken.

De onzekerheid over de vraag of Rusland het staakt-het-vuren deze keer zal respecteren, drijft de bevolking in de belegerde gebieden tot wanhoop

Tegelijkertijd zijn de onderhandelingen en het staakt-het-vuren aan Oekraïense zijde een welkome pauze voor het Russische leger om zich in te hergroeperen, in een oorlog die allesbehalve soepel verloopt. Het verplaatste de afgelopen dagen vrijwel al zijn troepen die nog aan de grens stonden naar de frontlinie. Volgens het Pentagon is de Russische troepenopbouw in het land nu compleet.^*

Op hoopvol nieuws volgt onvermijdelijk de teleurstelling

Na meerdere mislukte pogingen bereikten Rusland en Oekraïne afgelopen woensdag opnieuw overeenstemming over een gevechtspauze langs de humanitaire corridors. 

Zo’n 40.000 mensen slaagden erin de belegerde steden te verlaten. Maar na dit hoopvolle nieuws, volgde onvermijdelijk de teleurstelling. ‘Evacuatie via humanitaire corridors lukt niet overal’, kopte de NOS op haar liveblog.^* Het bericht legde geen verband met het gruwelijke nieuws direct eronder: ‘Kinderziekenhuis Marioepol verwoest; mogelijk veel slachtoffers’.

De geschiedenis leert: dat verband is er helaas wel.

Iedere burger die in veiligheid kan worden gebracht, telt. Maar laten we ons vooral geen illusies maken over de humanitaire intenties van Poetin. We weten inmiddels: áls het Russische leger humanitaire akkoorden al respecteert, dan is dat omdat het daar militair bij te winnen heeft.

Meer lezen?