Waarom je me deze week toch weer op De Correspondent ziet verschijnen
Hoi, Thalia hier. Ik ben weg bij De Correspondent, maar toen de oorlog in Rusland en Oekraïne uitbrak, werd mij door de redactie gevraagd of ik niet de behoefte had om iets te schrijven. Ik spreek Russisch, heb een kleine drie jaar in Sint-Petersburg, Moskou en Minsk gewoond en er gewerkt als correspondent voor NRC, voordat ik voor De Correpondent ging schrijven in 2015.
De eerste dagen van de oorlog wist ik niet goed wat ik wilde doen, omdat ik mijn Russische werkleven achter me had gelaten, een paar maanden voordat de Krim werd bezet. Een maand voordat het Maleisische passagiersvliegtuig MH17 werd neergeschoten, ben ik definitief uit Rusland vertrokken en een kwartier nadat ik met mijn Lada de grens over was gereden, Georgië in, realiseerde ik me met een diepe zucht wat een gevoel van beklemming ik met me had meegedragen, die laatste jaren in Rusland. Het was tijd voor iets anders. Maar ik heb er wel vrienden en ik heb Russische vrienden in Nederland.
Een week na de invasie ontstond er toch een idee voor een verhaal. Een tweeluik over hoe we het tijdperk van Russisch gas, en niet alleen Russisch gas, maar de hele fossiele zuippartij van de afgelopen paar honderd jaar, achter ons kunnen laten. Waarbij hernieuwbare energie pas in de laatste plaats een oplossing hoeft te vormen voor datgene dat we niet zonder stroom kunnen doen, in plaats van een vervanging voor gas en olie.
Het is een tweeluik over de theorie en praktijk van dit idee geworden.
Het theoretische verhaal is een aanbeveling* van het boek The Retro Future van John Michael Greer, die zich afvraagt waarom mensen zo graag geloven dat ons heden de best mogelijke versie van het heden is. Zou het zo kunnen zijn dat de vondst en het uitbaten van fossiele energie niet tot de best mogelijke toekomst voor de mensheid en de planeet heeft geleid? Dat we nu een beter bestaan zouden hebben als we die energie en de technologische ontwikkelingen die eruit zijn voortgekomen, niet hadden gehad. Zonder mailbox en smartphone, maar ook: geen kernwapens, geen broeikaseffect, geen mijnbouw en geen bullshitbanen.
Voor wie deze denkstap durft te maken, is het niet meer zo ver naar de volgende: wat als we ermee stoppen? Wat als we het tijdperk van te veel energie niet langer laten voortduren, door nu weer nieuwe conflictgrondstoffen te gaan opgraven en onszelf afhankelijk houden van al die energie? Hoe komt de wereld er dan uit te zien? Looking into the past to reinvent the future, zo luidt de ondertitel. Een heerlijk boek, dat je van een hoop vanzelfsprekendheden in je hoofd afhelpt.
Het tweede verhaal, dat later verschijnt, is een praktijkverhaal. Hoe is het om maar met 10 à 20 procent van de nu beschikbare en gemiddeld gebruikte energie te leven, zoals mensen ook deden voor de vondst van olie? Ik sprak een architect die het doet en die sociale woningbouw ontwerpt waarin bijna niet meer gestookt hoeft te worden. Een interessante vraag is waarom wat hij doet een niche is, als het zo makkelijk kan (het antwoord op die vraag heeft te maken met ons geloof dat menselijke arbeid geminimaliseerd moet worden).
Ik ben dus niet terug bij De Correspondent, maar vond het waardevol om deze verhalen te maken, en ze krijgen wat mij betreft wel urgentie door de oorlog. Wil je volgen wat ik nu verder doe, schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief,* die ik nogal infrequent verstuur, maar er komt wel weer wat aan.
Voor de zekerheid schrijf ik dit nog op: het is moeilijk voor te stellen hoe moeilijk deze oorlog voor veel Russen is. Wat een schaamte, afkeer, ontkenning en nog veel meer complexe gevoelens die teweeg brengt, terwijl zij worden gebombardeerd met overtuigend gebrachte informatie dat dit allemaal door het Westen komt. De twijfel die die informatie zaait glijdt er makkelijk in. Want het kan toch niet zo zijn dat jouw leger, jouw president een volk dat voelt als het jouwe kapotmaakt? Dit kunnen de onzen toch niet zijn die dit doen, dat moet toch wel het werk van geschifte nazi’s zijn die wij moeten verslaan, of op zijn minst is deze oorlog uitgelokt?