‘Drié maanden?! Waarom?’

De reacties die mijn vriend kreeg toen hij aankondigde dat hij drie maanden ouderschapsverlof op zou nemen als ik weer aan het werk ging waren niet mis. Hij stuitte op verbazing onbegrip (‘Waarom zou je dat doen?!), en soms ook bewondering (‘Wat goed van je!’ en ‘Er zijn niet veel mannen die dat zouden doen!’). 

Allemaal reacties die moeders

Het debat over gendergelijkheid richt zich al jaren op de vrouw: Moeders moeten juist weer Vrouwen die in deeltijd werken zouden zelfs niet alleen hun eigen carrière schaden, Vrouwen moeten zich en Vrouwen moeten maar ook weer niet te zakelijk overkomen, en Het is niet gunstig voor je carrière en tegelijkertijd wordt het ons verweten

Mooie afleidingsmanoeuvre. Want er is een grote afwezige in het emancipatiedebat. En dat is de man. ‘Als man heb je dispensatie van emancipatie’, schreef socioloog Mark van Ostaijen in ‘Papadag, fulltime prinsjes, afwezige-lullo’s, het debat over de zorgparticipatie van mannen staat al jaren niet op de agenda’, schrijven oprichters van ‘Als je kijkt naar emancipatiebeleid is er één groep van verstoten – en dat zijn mannen. Mannen hebben geen aandeel in de emancipatie in Nederland’, zegt

‘Je leest vaak over moeders die overwerkt zijn en het zwaar hebben, en dan worden er allerlei oplossingen en hacks aangedragen. Maar misschien moeten we eens kijken naar wie er thuis op de bank zit: de vader’, zegt

Waarom emanciperen vaders niet wat meer? En wat kunnen we eraan doen om dit te veranderen?

De babyboete, ook wel bekend als de baarboete

De meerderheid van de zou de zorg voor hun kind(eren) het liefst gelijk verdelen,  Maar in de praktijk lukt het slechts een kleine minderheid. 16 procent van de ouders heeft naar eigen zeggen werk en zorg gelijk verdeeld. Veel vaker werkt de vader het meest buitenshuis en neemt de moeder het grootste deel van de zorgtaken op zich. (Deze data gelden voor heterostellen:

De ongelijke verdeling van werk- en zorgtaken heeft grote gevolgen voor het inkomen van de ouders. Het inkomen van Nederlandse moeders daalt gemiddeld 46 procent na de geboorte van een kind. Dit komt grotendeels  

In de wetenschappelijke literatuur wordt dit wel een child penalty of genoemd. Een zou misschien een betere benaming zijn. Want hoewel ieder kind (minstens) twee ouders heeft, geldt deze straf alleen voor degene  

‘De geschatte child penalty op het inkomen is na zeven jaar gelijk aan 46 procent voor moeders en 0 procent voor vaders’,

Waar komt die boete vandaan? En waarom valt die alleen bij vrouwen op de mat?

Een korte geschiedenis: enorme veranderingen in het werkende leven van de vrouw...

Mijn oma’s werden ontslagen toen ze gingen trouwen. Tot 1956 waren vrouwen in Nederland voor de wet handelingsonbekwaam. Ze konden geen bankrekening openen, geen verzekeringen afsluiten en moesten hun man om geld en toestemming vragen als ze iets wilden kopen. Tot 1975 was het wettelijk toegestaan om vrouwen minder te betalen Het duurde tot 1986 totdat getrouwde vrouwen dezelfde rechten op kregen als mannen. Vrouwen werden in die jaren vaak nog steeds uitgesloten van aanvullende pensioenopbouw. En pas in 1989 kregen ouders recht op (onbetaald) ouderschapsverlof en stelde de regering geld beschikbaar voor kinderopvang. 

Hoewel vrouwen nog altijd significant en veel minder vaak machtsposities bekleden, is er in een paar decennia ontzettend veel veranderd in het werkende Van mijn oma’s die voor de wet handelingsonbekwaam waren en ontslagen werden na het huwelijk, naar mijn moeder die mocht blijven werken – alhoewel voor een lager loon, met minder sociale zekerheid en zonder aanvullende pensioenopbouw – naar mijn generatie, waarin de arbeidsparticipatie van vrouwen en mannen

…en veel constanten in het werkende leven van de man

Maar hoe enorm veel er veranderd is in het werkende zoveel is er hetzelfde gebleven In de tijd van mijn opa’s en mijn vader was er überhaupt geen wettelijk verlof voor mannen die een kind kregen. 

Pas in 2002 (!) werd het kraamverlof voor vaders En het hield niet over: dit betekende dat vaders twee dagen betaald verlof kregen. Precies genoeg tijd om bij de geboorte te zijn en de verplichte aangifte bij de burgerlijke stand te doen, en hoppakee, terug aan het werk.

In 2019 werd dit verlof na lang steggelen verlengd tot vijf dagen betaald partnerverlof. En sinds 1 juli 2020 kunnen partners vijf weken aanvullend geboorteverlof opnemen. Nog steeds een schijntje bij de  

wat betekent dat niet iedereen het zich kan veroorloven En zelfs als het financieel mogelijk is, nemen veel partners het verlof Ze zijn bang dat het hun carrière schaadt, en waarschijnlijk is die angst niet geheel onterecht, gezien het hoge percentage vrouwen dat zwangerschapsdiscriminatie en de enorme babyboete die vrouwen krijgen.

Er is bovendien een gebrek aan sociale acceptatie, zegt Robin van Tilburg, van de werkvloer en van de omgeving. Er wordt een beroep gedaan op de loyaliteit van vaders die op verlof willen gaan: ‘Ga je met vakantie?’ of ‘Er komt een drukke periode aan, laat je ons nu in de steek?’ horen zij. En soms zelfs ‘verkapte bedreigingen’ – ‘Als je die promotie wil krijgen, moet je nog maar eens nadenken of het wel verstandig is om verlof op te nemen.’

‘Als je als man zegt dat je thuis ook ambities hebt, is daar vaak niet heel veel ruimte of begrip voor’, zegt Van Tilburg.

Kunnen vaders net zo goed zorgen?

‘Maar vrouwen willen die verantwoordelijkheid toch ook helemaal niet delen? Zij kunnen toch zoveel beter zorgen?’ Er is een hardnekkig geloof dat vrouwen natuurtalenten zijn als het gaat om zorgtaken. Opvallend genoeg zijn het vooral mannen die hierin geloven: 37 procent van de vaders en 26 procent van de moeders denkt dat een vrouw geschikter is

Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat vrouwen van nature beter zouden zijn in zorgen. Maar, oefening baart kunst. Als een vrouw aan het begin zo veel tijd doorbrengt met haar kind en haar partner gelijk weer aan het werk gaat dan ontwikkel je patronen. ‘Het is alsof je allebei je rijbewijs haalt in één week – de kraamweek. En dan gaat de een terug naar zijn werk, en de ander begint een taxibedrijf. En die oefent dagelijks met de hellingproef en met inparkeren’, zegt Mirte Wibaut.

En dan is er nog de omgeving: zelfs al wíl je het graag gelijkwaardig verdelen, werkt de buitenwereld niet altijd mee. Crèches, scholen, huisartsen – ze bellen vrijwel altijd de moeder als er iets is. Vaders dat ze niet eens worden aangekeken of serieus worden behandeld als ze gelijkwaardig willen zorgen. 

Hoe wordt het beter?

Het is hoog tijd dat alle ouders dezelfde kansen krijgen om te werken én te zorgen.

Een eerste stap zou zijn om vaders en partners hun deel van de babyboete te laten betalen. Dat kan door het verlof voor alle ouders gelijk te trekken en volledig te vergoeden, en door partners sterk aan te moedigen – of zelfs te verplichten – om het op te nemen.

In verschillende Scandinavische landen krijgen koppels gezamenlijk verlof dat ze naar eigen inzicht mogen delen, waarbij een gedeelte gereserveerd wordt voor de partner, en bovendien krijgen stellen en vooral solozorg – verlof dat een ouder opneemt terwijl de andere ouder werkt – draagt bij aan een betere band tussen ouder en kind, en een gelijkwaardige verdeling

Daarnaast moeten we de loonkloof dichten. Vrouwen verdienen per uur Doordat mannen vaak ook al meer verdienen vóórdat er kinderen komen, is het relatief goedkoper om de vrouw minder uren te laten werken en de carrière van de man voorrang te geven, waarna de loonkloof alleen maar groter wordt.

En tot slot – misschien wel het moeilijkste van alles – vaders moeten zelf veranderen. Want ze wijzen graag naar de ander, schrijft progressieve verlofregelingen uit Scandinavische landen, werkgevers die niets toestaan, en een hele cultuur die op de schop moet. Maar ‘als de verdeling gelijker moet, zullen wij mannen minder moeten gaan werken en meer voor onze kinderen moeten gaan zorgen’, vindt ‘Geen gezeik, vaders en moeders

‘Ik wilde dat ik niet zo hard had gewerkt.’ Het staat op nummer twee van de dingen waar mensen, en dan vooral mannen, spijt van hebben op hun ‘We weten allemaal wat echt belangrijk is, maar we leven er niet naar’, zegt Wibaut. 

Waarom niet? Er is weinig extrinsieke motivatie om te zorgen. Het heeft weinig aanzien, geen status, het betaalt niet.

Maar vaders die bij hun kinderen betrokken zijn zeggen dat dit een van hun belangrijkste bronnen

Dus vaders, misschien is dat het mooiste vaderdagcadeau dat je jezelf en je kind kunt geven. Minder werken en meer gaan zorgen.

Meer over de beelden De hoogzwangere fotograaf Josefien Tondeleir en haar partner plaatsten twee camera’s in haar huis die automatisch een foto maakten als er iets in hun vizier bewoog. De laatste dagen van de zwangerschap en de eerste 9 maanden met hun kindje leverden zo 86.000 beelden op.

De beelden zijn puur, rauw, intiem en ontroerend. We zien beide ouders in hun rol groeien: zorg in de eerste fase van het leven van een kindje gaat beter als je er de tijd en ruimte voor hebt. We zien de jonge ouders door zowel mooie als zware fases gaan – waarin ze niet alleen voor hun baby moeten zorgen, maar ook voor elkaar.

Van alle beelden is nu een prachtig boek gemaakt. Klik op de link om alle beelden te bekijken. Bekijk hier het boek NEST

Luister ook:

Waarom verdienen vrouwen minder dan mannen? In deze aflevering praten Rutger Bregman en Jesse Frederik met mij over de loonkloof tussen mannen en vrouwen, over de noodzaak van gratis kinderopvang en over het ‘romantische moederschapsethos’ dat heerst in Nederland. Luister naar De Rudi en Freddie Show