Boerenprotesten? Klimaatstress? Inflatie? Deze absurdistische YouTube-komiek sleept je erdoorheen
Beautygoeroes, schaakvloggers, drama channels, politieke livestreamers. Wie de weg weet op YouTube kan een hoop leren. Van tijd tot tijd deel ik een opmerkelijke vondst die mij anders deed kijken. Deze keer: absurdisme als medicijn voor de doomscroller.
We leven in rare tijden.
Open je nieuwsapp, en het is een en al dystopie. Klimaatcrisis, wooncrisis, stikstofcrisis, gascrisis, zorgcrisis. Foto’s van verwoeste Oekraïense steden (oorlog!), van trekkers op de snelweg (boerenwoede!), van vertrekhallen vol ongesorteerde koffers (personeelstekort!), van protestborden voor de statige colonnade van het Amerikaanse Hooggerechtshof (abortus is een recht! Abortus is moord!).
Echt, vanaf mijn telefoon lijkt de wereld gillend gek geworden. Misschien heb ik te veel zitten doomscrollen, maar het voelt alsof systemen die ons anders zo frictieloos door het bestaan laten glijden steeds meer kraken.
Toch, in donkere dagen van ontologische twijfel rijst meestal één lichtende kunsttraditie op, die het leed van de ondoorgrondelijkheid van de wereld om ons heen ietwat verzacht: het absurdisme – de stroming waarin schrijvers als Franz Kafka, toneelmakers als Samuel Beckett en grappenmakers als Monty Python het publiek er fijntjes op wijzen dat het bestaan in essentie zinloos is, verstoken van een hoger plan en dus fundamenteel irrationeel.
Ook nu biedt het absurdisme weer wat soelaas en verstrooiing. De stroming heeft namelijk haar weg naar sociale media gevonden. En wel in de gedaante van de Amerikaanse komiek TonyTalks.
Wat is er zo grappig?
Hoewel ik recent in deze serie nog een lans brak voor het lange videoformat op YouTube, maakt TonyTalks (internetpseudoniem van de 26-jarige Antonio Baldwin) vooral korte video’s. Meestal zijn zijn sketches ongeveer anderhalve minuut lang. Maar dat levert geweldig en vooral bingewaardig materiaal op.
Overigens is TonyTalks technisch gezien geen YouTuber. Hij post zijn video’s in principe op elk platform waar dat kan. Ikzelf ken hem bijvoorbeeld van Instagram, en ook op TikTok heeft hij heel wat volgers. Toch is hij met ruim 850.000 abonnees op YouTube het grootst.
Zo’n beetje alles aan wat Tony maakt is bevreemdend
Zo’n beetje alles aan wat Tony maakt is bevreemdend. In zijn sketches speelt hij alle personages zelf, en hoewel het gros van deze personages vrouwelijk is, laat Tony zijn sikkenbaard en snorretje gewoon in beeld. Ook aan kostuums doet hij nauwelijks; zijn typetjes dragen meestal gewoon zijn eigen kleren, of hoogstens een badjas die hij met dramatische omslachtigheid aan de hals gesloten houdt.
Het enige wat Tony echt gebruikt om zijn personages te onderscheiden zijn pruiken, die hij telkens onnatuurlijk hoog op zijn hoofd zet. Daardoor hebben zijn protagonisten de zonderlinge uitstraling van buitenaardse wezens, die haarstukken op hun conische koppen hebben gezet om zo min mogelijk op te vallen op onze planeet. Iets waar ze vervolgens maar half in slagen.
Tony’s sketches zijn even buitenissig. Ze worden vooral bevolkt door veroorzakers van klein, alledaags leed: onbehulpzaam winkelpersoneel, nalatige obers, machtswellustige managers, onbeleefde callcentermedewerkers, kleinzielige vriendinnen. Deze personages zitten vervolgens gevangen in kafkaëske nachtmerries waarin niemand een zier geeft om hun ontevredenheid en er al helemaal niets aan gaat doen – eindeloze klantenservicetelefoontjes, onbevredigende afspraakjes, suffe bullshitbaantjes.
Tony's taal helpt je niet
Herkenbare kost. Maar toch lukt het TonyTalks om de kijker van dit alles te vervreemden. Zo lijkt taal in Tony’s video’s eerder te verwarren dan betekenis te scheppen. Personages praten constant langs elkaar heen, stellen elkaar de meest onlogische vragen, of voeren gesprekken die vooral bestaan uit opsommingen van compleet uit hun verband gerukte woorden – waarna een van de personages ineens haar accent verliest.
Het doorbreken van logica in een verhaal of scène is sowieso een beproefd stijlmiddel binnen het absurdisme, en Tony bedient zich er scheutig van. Als een bezorgde echtgenote in een van zijn sketches belt met de sekslijn waar haar man lid van is, blijkt de telefoniste van dienst zich ineens in haar huis te bevinden. Een appel met een vork erin, waarvan de kijker eerst moet geloven dat het een hele maaltijd is, wordt momenten later door een norse ober alsnog als appel met een vork erin erkend. Een klant bij Starbucks blijkt ineens Celine Dion te zijn, en personages die in het verhaal enkel telefonisch met elkaar verbonden zijn, weten zonder reden dat ze allemaal tegelijk een coltrui dragen.
Hoe kunnen we blijven vertrouwen op rede en verstand, in een wereld waarin irrationeel geweld aan de orde van de dag is?
Net als veel absurdistische kunst vragen Tony’s video’s veel van het publiek. Zo zijn alle sketches in Tony’s eigen appartement opgenomen, waardoor dezelfde hoek van de kamer achtereenvolgens dienstdoet als huiskamer, kantoor, rechtszaal, callcenter of restaurant. Zodra personages aan de wandel gaan, plakt Tony er in zijn edit het geluid onder van platte hakken op goedkoop parket. Hilarisch, maar ook intens weird.
Bovendien veranderen personages soms midden in een dialoog van gedaante: pruiken worden verwisseld of omgekeerd, kleding verandert van het ene op het andere moment. In de sketch, bijvoorbeeld, waarin Tony een undercoveragent speelt die een drugdealer te grazen neemt, verschijnen de politiepet en gestreepte gevangeniskleren van de personages van het ene op het andere shot.
De drugdealersketch is overigens ook een van de weinige video’s waar TonyTalks enigszins direct aan de wrange politieke realiteit lijkt te refereren. De verdachte dealer wordt verderop in de video door de politieagent in de rug geschoten. Politiegeweld dat in de sketch (door Tony’s uitzonderlijke talent voor fysieke humor) uitzonderlijk komisch uitpakt, maar voor zwarte Amerikanen zoals hijzelf nog steeds een reële dagelijkse angst is.
Pas hier wordt echt duidelijk hoe absurd de realiteit eigenlijk is. Hoe kunnen we blijven vertrouwen op rede en verstand, in een wereld waarin zulk irrationeel geweld nog steeds aan de orde van de dag is?
De enige kunst die hier iets betekenisvols over kan zeggen, is kunst die laat zien hoe betekenisloos, stuurloos en dwaas de realiteit soms kan zijn.
Stukken gezelliger dan het nieuws.
Verder lezen (en kijken):
Word boekenlid van De Correspondent
Ontvang al onze nieuwe boeken automatisch in huis – en maak het volgende verrassende boek mogelijk.
