Deze zomer kwam de Van Dale met een nieuw woord op de proppen. Het werd meteen ‘ovenstad’. 

Het begrip kwam aanwaaien uit China, dat kampt met een toenemend aantal furnace cities die worden gerangschikt in een Ons voorland, zal de Van Dale gedacht hebben. Want hoe meer hittegolven het klimaat baart, hoe meer warmte onze stenen huisjes vasthouden, hoe heter steden worden. Met meer ziektes, sterfte en andere narigheid tot gevolg.

Gelukkig heeft de stad een machtige bondgenoot in de strijd tegen hitte: de plant. Planten zijn overal goed voor. Ze verkoelen, zuiveren water en lucht, slaan CO₂ op, huisvesten beestjes – het is zaak steden grootschalig te vergroenen. Alleen, hoe?

Nu wil het toeval dat er nét een zestig hectare groot park is opgetuigd, gewijd aan precies die vraag. Dan heb ik het natuurlijk over Neerlands tienjaarlijkse wereldtuinbouwtentoonstelling, de Floriade, waarvan de te Almere in het teken staat van ‘Growing Green Cities.’ 

Dus ik erheen.

Bloemen maken toch wel blij

De Floriade is een al lijkt het dit jaar meer op een nationaal klaagfestijn, dat op 14 april begon en daarna alleen maar verder

De paviljoens waren niet op tijd klaar, het groen was niet groen genoeg, er gingen bijenvolken dood, een kabelbaan over de A6 de kabelbaan was niet gratis genoeg en de toegangskaartjes van 30 euro zijn veel te duur. Almere is kwijt dan begroot en betrokken wethouders stapten Almeerders spreken wel van de

Er is een plant die ruikt naar After Eight, en weer een andere plant bloeit ouderwetse lollies

Toch had ik het er erg naar m’n zin. Ik word blij van al die verschillende bomen en planten op een hoopje. Rode kool loopt uit in gele bloemen, er is een plant die ruikt naar After Eight (chocolademunt), en weer een andere plant bloeit ouderwetse lollies (rood-witte petunia’s). Who knew. Houd je daar ook van, ga zeker kijken. Dresscode: bloemshirts.

Maar het is wél een verwarrend park, waar ik me bij herhaling afvroeg wat het nu eigenlijk wil. De Floriade is bij lange na niet wat het had kunnen zijn: het belangrijkste evenement van het jaar. Wat gaat er mis?

Exemplarisch is bijvoorbeeld The Natural Pavilion, vlak bij de hoofdingang. Het toont een potpourri van gimmicks en weetjes: baggeraar Boskalis heeft ergens designclub Next Nature hemelt en in een raam hangen verdorde planten in potjes versierd met led-lampjes onder de noemer ‘powerplant’. 

Wat het met elkaar te maken heeft? Je moet het maar opmaken uit lappen tekst aan de muur. ‘Toekomst van Landschap, Energie en Voedsel’ – het voelt als een reclamekatern uit de krant, vermomd als gebouw. 

Onttegel je leven

Pas in het Duitse paviljoen Biotopia vond ik ergens in een hoekje een maquette waar volgens mij de hele Floriade over

Een stukje 3D-ministad liet zien: opwarming, biodiversiteit, luchtkwaliteit, waterhuishouding – het is of wordt allemaal een probleem. Wat kan de stad – waar in 2050 zo’n 70 procent van de wereldbevolking woont – daaraan doen? Wat kan jij, bewoner van een huis of appartement in zo’n stad, daaraan doen?

Zegt de maquette:

1. Maak je gevel groen. Zet klimop tegen je huis, plant mos, of hang er zakken met planten aan. Want in een zomer als deze, koelen planten je huis af door te ‘zweten’. Een plant laat water los, dat water verdampt, en dit proces haalt warmte-energie uit de omgeving, waardoor de temperatuur daalt. Ook wind en hagel hebben dankzij een plantlaag minder effect op je pand.

(En nee, klimop maakt je bakstenen niet stuk, zeker niet als ze slechts enkele decennia oud zijn.)

2. Maak je dak groen. Zet er bakken sedum op, of andere plantjes. Op het dak van Biotopia staan tientallen dakplantideeën. Dakgroen scheelt hitte in huis, hitte in je stad – en dat scheelt in de energiekosten voor Ook zonnepanelen blijken op een koel, groen dak En als iedereen luchtzuiverende planten op het dak plant, verbetert dat eveneens de luchtkwaliteit. 

3. Zet bomen neer. Bomen zijn goed voor meer schaduw, wat op het grondoppervlak wel 12 graden (!) kan schelen. Bomen zuiveren lucht en water, verminderen stress, doen de zieken sneller herstellen, trekken beestjes aan, ze zijn mooi! 

Maar voordat we los gaan met de bomen: een boom verdampt in al z’n koelingsdrift soms honderden liters water per dag – dat water moet er wel zijn. Water is nu al een probleem, zie alle gele plantjes buiten.

4. Fix de waterhuishouding. Groene gevels en groene daken houden water vast, dus dat is fijn, maar de aanleg van waterbuffers voor regenwater is ook handig. En dé opdracht voor ieder mens met een tuin: stop met dat ellendige betegelen van alles!

Want hemelwater wordt geen grondwater als iedereen de toegang tot de bodem hermetisch afsluit met inspiratieloze grijze steentroep, wat ook nog alles alleen maar warmer maakt. Dus onttegel jezelf. Entsiegelung in het Duits. Mooi.

Groene openlucht-IKEA

Waarom is dit niet de hele Floriade? Al wandelend college krijgen over opwarming, biodiversiteit, waterhuishouding enzovoorts, maar dan in de context van wat we eraan kunnen doen. De Floriade was een uitgelezen mogelijkheid geweest om mensen langs allerlei concrete voorbeelden te laten lopen. Het thema was er al. En deze groene voorbeelden zijn ook zeker niet afwezig op de huidige Floriade, maar wel verstopt en alles oogt veel conceptueler dan nodig.

Hoe had het dan wel gemoeten? Nou, dat je het park betreedt als bezoeker en zegt: ik heb zoveel dak, zoveel gevel, zus of zo balkon, ongeveer zo’n tuin met dit soort grond. Alles ligt in de zon of schaduw, op het noorden, oosten, westen. Ik houd van paars. Ik wil bloemen die mooi zijn, of eetbaar, of goed Mijn parkiet mag er niet aan dood gaan. En ik wil instapplanten of juist totale diva’s. Oh ja, en misschien kan ik nog ergens regenwater opvangen voor m’n bomen en de wc’s. 

Floriade: toon me wat ik moet doen!

En dat doet de Floriade dan, als een soort groene openlucht-IKEA, met programmaatjes waarin je alles bij elkaar plant, met opties, prijsopgaven en onderhoudsplannen. Misschien staat er nog ergens een loket waar je subsidie aan kunt vragen, of een lening, voor alle groene plannen die je niet meteen betalen kunt. Je bent natuurlijk omgeven door de schitterendste voorbeelden van groen op, aan, en om je huis. Je loopt erdoorheen, je ruikt eraan, je neemt eens een kijkje op zo’n dak. Bij alles staat wat het is en waar je dat haalt. 

Online is deze consumentgerichte benadering wel te vinden, op veel kleinere schaal, zoals de of de insectenmodule van Insect Heroes, die roofinsecten verkoopt als bestrijdingsmiddelen – zoals lieveheersbeestje tegen wolluis –

Praktisch plantenpark

Floriade: neem een voorbeeld aan zo’n Plantsome. Want hoe de tentoonstelling nu in elkaar zit maakt niet duidelijk wat je met al het getoonde moet.

Zoals bij The Growing Pavilion, een metershoog paviljoen van schimmel, met een katoenen dak en een vloer van lisdodde. Heel biodegradable, zegt de begeleidende tekst. Het slaat ook CO₂ op. 

Top. Maar: het stinkt, verkruimelt waar je bij staat en je lijkt er zelf niks mee te kunnen – er is geen van het materiaal gemaakt, laat staan dat er NEN-normen voor zijn, en zonder NEN-norm wordt Slechte reclame voor iets wat misschien wel een heel goed idee is:  

Een paviljoen met muren van vlas dat groeide langs de A6: heel leuk, waar koop ik dat?

En dit geldt voor wel meer wonderlijk ecobouwmateriaal wat ik tegenkwam. Een paviljoen met muren van vlas dat groeide langs de A6: heel leuk, waar koop ik dat? Negen bio based dan wel circulaire bruggen van spoorbielzen, oude stukjes viaduct, harsmengsels en cementloos beton. Fijn dat het bestaat, maar hoeveel mensen leggen in hun leven een brug aan? Wat kan ik met dit spul thuis? Op welke schaal is het in te zetten en hoe goed is het dan nog?

Want laten we eerlijk zijn, het bouwen van nieuwe dingen gaat in Nederland niet zo hard. Geavanceerde bruggen, minimusea, paviljoens en tiny huisjes zijn fraai, maar er is veel meer winst te behalen met het vergroenen van een woonwijk die al staat.

Als de Floriade zich ook maar een béétje meer zou richten op praktische toepassingen voor de bezoeker, zou het zelfs all year round een publiekstrekker kunnen zijn. Waarom geen permanent plant- en mensenpark? Waar je elke lente opnieuw begeesterd kunt raken door het nieuwste van het nieuwste op groene-stedenvlak? En waar je met sommige vergezichten ook gewoon aan de slag kunt thuis? 

Growing green cities, maar dan echt!

Op de hoogte blijven van m’n avonturen in niet-mensland? Ik schrijf over die andere 99 procent van de wereld: van pluizige pauwspin tot mens-varken-hybride. In deze mail houd ik je geregeld op de hoogte van vragen die ik heb, stukken die ik schreef of mooie wetenschapsverhalen van anderen. Schrijf je hier in voor mijn wekelijkse mail

Meer over heilzaam groen

Alle bomen deugen (en verkoelen) 🌳 Je kunt het zo gek niet verzinnen of de boom doet het beter. Boom, boom, boom hoera