Deze campagne tégen gender laat juist het belang van gender zien

Het zou zomaar kunnen dat je dezer dagen op een wandeling buitenshuis deze poster tegenkomt:

Het betreft een campagne van gendertwijfel.nl, een collectief van transgender-kritische organisaties, journalisten, prominenten en minder prominenten die actievoeren tegen de versoepeling van de Transgenderwet, die later deze maand op de agenda van de Tweede Kamer staat. Die wet maakt het voor trans personen straks makkelijker het juridische geslacht aan te passen. En dat is volgens het manifest van gendertwijfel.nl ‘onnodig en gevaarlijk’.

Gevaarlijk, omdat straks ‘iedere man kan claimen dat hij een vrouw is’. Daardoor kunnen vrouwen hun de toegang tot vrouwentoiletten, kleedkamers en vrouwencompetities niet meer ontzeggen, en komen hun ‘privacy en veiligheid in het geding’. Een redenatietrant die al langer klinkt, maar in de opmars naar het Kamerdebat intensiveert.

De huidige wet bevat tenminste nog een ‘zorgvuldigheidstoets’, aldus het manifest: voordat trans mensen hun geslacht op papier mogen wijzigen, moeten ze eerst een brief van een arts of psycholoog kunnen overleggen die verklaart dat ze wilsbekwaam en écht transgender zijn. Maar met het vervallen van die deskundigenverklaring kunnen mannen straks zonder pardon een ‘v’ in hun paspoort laten zetten, een jurk aantrekken en zich toegang verschaffen tot ruimtes waar vrouwen omkleden of hun behoefte doen. En daar kan niks goeds van komen.

De campagneposter doet een poging het ongemak van deze realiteit op de kijker over te brengen. Stel je voor, de transgender gemeenschap wil ons laten geloven dat het silhouetje op links een vrouw zou kunnen zijn. En straks staat dat heerschap ineens naast je in het toilet. Paniek!

Maar wie het lukt deze onderbuik twee seconden op mute te zetten, ziet dat de werkelijkheid waar de poster ons schrik voor probeert aan te jagen, precies de werkelijkheid is die gendertwijfel.nl zelf voorstaat. En dat de poster exact het tegendeel bewijst van wat het manifest van de organisatie betoogt.

Even een snelcursus

Voordat we verdergaan, even een snelcursusje genderdebatjargon.

In discussies over geslacht wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen sekse en gender. Onder sekse rekenen we de lichamelijke geslachtskenmerken die horen bij mannetjes en vrouwtjes van de soort ‘mens’: inwendige en uitwendige geslachtsorganen, geslachtshormonen, gameten, chromosomen. Iedereen wordt geboren met lichamelijke geslachtskenmerken. Soms passen we daardoor heel duidelijk in één geslachtelijk hokje, soms niet.

Volgens gendertwijfel.nl is geslacht 'biologisch gezien' binair: man en vrouw zijn – lichamelijk gezien – de enige twee smaken

Volgens gendertwijfel.nl is geslacht ‘biologisch gezien’ binair: man en vrouw zijn – lichamelijk gezien – de enige twee smaken. In werkelijkheid liggen deze biologische claims een stuk gecompliceerder. Maar laten we voor het vervolg van deze column even uitgaan van het gelijk van gendertwijfel.nl. Mannen- en vrouwenlijven, jullie je zin.

Dan is er nog gender. Dat is het immens complexe bouwwerk van culturele normen, ideeën, codes, verwachtingen, gedragingen, taal en betekenis die we als mensen bovenop die lichamen geconstrueerd hebben. Geslacht is ons lichaam in velerlei opzichten allang ontstegen; het bepaalt hoe we ons kleden, hoe we elkaar noemen, hoe we ons haar dragen, waar we naar de wc gaan, welke rollen we spelen binnen het gezin, en ga zo maar door – dingen die welbeschouwd niets met onze lijven te maken hebben.

Daarbij maken transgender activisten vaak nog onderscheid tussen genderidentiteit en genderexpressie: hoe je je vanbinnen voelt (genderidentiteit) komt niet altijd overeen met hoe we ons naar buiten toe presenteren (genderexpressie). Die genderexpressie is deels afhankelijk van lichamelijke kenmerken (lichaamsbouw, baardgroei, enzovoort), maar deels ook van sociaal bepaalde signalen (kleding, make-up, houding, en zo verder).

Nou is de crux binnen het hedendaagse genderdebat: als we willen bepalen of iemand een man of een vrouw is, waar kijken we dan naar? Naar het lichaam dat iemand heeft, of hoe iemand zich vanbinnen voelt?

Volgens gendertwijfel.nl is er maar één antwoord: we moeten kijken naar sekse, niet naar gender. Geslacht, aldus hun manifest, ‘is geen construct of keuze, maar een biologisch feit’. Of iemand man of vrouw is, is enkel en alleen afhankelijk van iemands chromosomen of geslachtsorganen of hormonen, niet van ‘gevoelens’ of het dragen van een jurk.

Duidelijk? Dan nodig ik u nu uit nog eens terug te scrollen naar de poster, en voor mij na te tellen hoeveel chromosomen, geslachtsorganen of hormonen u precies ziet.

Of ik verklap het gewoon alvast. Het antwoord is: geen.

Welk silhouetje heeft een piemel, welke een vagina?

De effectiviteit van de campagneposter van gendertwijfel.nl berust erop dat wij, als onbevangen kijkers, intuïtief haarscherp kunnen inschatten welke van de twee afgebeelde silhouetten man, en welke vrouw is. Dat gaat makkelijk zat. Het linkersilhouet is overduidelijk een man, het rechtersilhouet is zonder twijfel een vrouw. En nou proberen trans activisten ons van precies het tegenovergestelde te overtuigen, aldus de poster. De gekken.

Maar als ons geslacht – zoals gendertwijfel.nl zegt – niets anders is dan onze sekse, onze aangeboren geslachtskenmerken, waarom kan ik op de poster dan zo feilloos de man van de vrouw onderscheiden terwijl er letterlijk geen lichamelijke geslachtskenmerken afgebeeld zijn?

Welk silhouetje een piemel heeft, en welke een vagina, welke van hen XY-chromosomen heeft, en welke XX, welke een baarmoeder heeft, en welke teelballen; werkelijk elk kenmerk waar gendertwijfel.nl belang aan hecht ontbreekt. Zelfs een zweem van borsten is bij het vrouwelijke silhouet afwezig.

Ondertussen maakt de kijker zijn instinctieve onderscheid vooral op basis van kenmerken die onherroepelijk onder de genderparaplu vallen: haardracht, kleding, pose – culturele signalen waarvan gendertwijfel.nl juist betoogt dat ze er niet toe doen als het om geslacht gaat.

Het is iets wat keer op keer gebeurt: genderkritische opiniemakers wijzen op het lichaam als het enige wat telt voor ons geslacht, maar vervolgens discrimineren ze trans personen vooral op zichtbaarheid en genderexpressie: wie ze het toilet uitsturen, wie ze misgenderen, wie ze voor ‘man’ uitschelden op Twitter.

Als je af wil van je 'v'

De grap is dat daardoor de realiteit waar gendertwijfel.nl zo bang voor is precies de realiteit is die ze zelf zou bewerkstelligen. Er zijn transgender mannen die er visueel gezien helemaal als het silhouetje op links uitzien, maar volgens gendertwijfel.nl toch bij de vrouwen moeten plassen, enkel omdat er een vagina in hun onderbroek zit. Sterker nog: als het linkersilhouetje inderdaad een vagina heeft, dan ‘klopt’ het woordje ‘vrouw’ eronder, als je het vanuit het oogpunt van gendertwijfel.nl beredeneert.

De angst rondom de Transgenderwet draait om linkersilhouetjes die zich als ‘vrouw’ laten registreren om kwaad te doen. De realiteit is dat heel wat linkersilhouetjes nu rondlopen met een ‘v’ in hun paspoort waar ze juist van af willen, maar wat niet kan. Omdat ze geen geld hebben voor een deskundigenverklaring, op een ellenlange wachtlijst staan voor een behandelaar die ze er een kan geven, of te jong zijn om hun geslacht op papier te wijzigen zonder door een juridische brandende hoepel te springen.

De poster representeert niet gendertwijfel.nl’s schrikbeeld, maar haar ideaal. Hoe moeilijker we het maken voor trans mensen om zelf over hun gender te beschikken, hoe meer linkersilhouetten we noodgedwongen in de vrouwen-wc’s zullen treffen, en hoe meer rechtersilhouetten bij de mannen moeten. Terwijl gendertwijfel.nl’s eigen campagne nota bene aantoont hoezeer dit tegen elke intuïtie indruist.

Misschien was de campagne van gendertwijfel.nl beter geslaagd als ze een foto van een pik en een poes op de poster hadden gezet, en daar de woorden ‘vrouw’ en ‘man’ onder hadden gezet. Het was in elk geval meer in overeenstemming geweest met hun eigen gedachtegoed.

Gendertwijfel.nl is vóór publicatie gevraagd om een reactie op deze column. Van deze mogelijkheid heeft de organisatie geen gebruikt gemaakt.

Lees verder