Wie heeft meer recht op een huis, de starter of de statushouder? Dat is precies de verkeerde vraag

‘Vier jaar lang al sta ik op die klotelijst’, zegt hij gefrustreerd. ‘Viér jaar lang zit ik te wachten, en dan komen ze mij vertellen dat de deur zes weken op slot gaat. Vrijwel alles wat in die tijd beschikbaar komt, gaat naar statushouders. Er komt een moment waarop je denkt: wanneer wordt er eens aan ons gedacht?’

Jarenlang fietsten we samen naar school. Nu zien we elkaar elke paar maanden in het dorp waar we opgroeiden. Toen het dorp hem vier jaar geleden te klein werd, schreef hij zich in voor een huurhuis in Utrecht. Maar intussen woont hij nog steeds bij zijn vader.

In die jaren is veel veranderd – zijn studie schiet op en hij heeft een eigen bedrijfje – maar zijn woonsituatie stokt. Hij slaapt nog altijd in de zolderkamer waar we als pubers stiekem peuken rookten. Het decor waartegen zijn leven zich afspeelt is grotendeels hetzelfde als toen. Nu is hij de wanhoop nabij, net als honderdduizenden anderen.

Een beschaafde opvanglocatie? Eerder een smerige puinhoop

In een ander dorp zitten ruim tweeduizend mensen met een ander probleem. 

Zij moesten noodgedwongen hun huis duizenden kilometers verderop verlaten. Gelukkig: ze kwamen aan in een land waar het modaal salaris 24 keer zo hoog ligt als het wereldwijd gemiddelde.^* Helaas: ze worden hier ontvangen in een smerige puinhoop, in plaats van een beschaafde opvanglocatie.

Als je geluk hebt, slaap je als asielzoeker op een krakkemikkig stapelbed in een volle kamer. Wil je naar de wc, dan sta je tot je enkels in de drek in een dixie waar je de infectieziektes nog net niet kunt ruiken.^* Overdag? Een tekort aan eten, onvoldoende drinkwater, niet genoeg douches.^* ‘s Avonds? Hopen dat je terug mag naar het stapelbed, en niet met honderden anderen buiten hoeft te slapen.^*  

Artsen zonder Grenzen – normaal actief in landen als Somalië, Haïti en Syrië – moest afreizen naar Zuid-Oost Groningen, zo erbarmelijk is de situatie. Onze ondergrens is zoek. In die puinzooi wachten statushouders op een woning.

Dus, naar wie gaat je sympathie uit? Wie verdient die woning meer – de starter of de asielzoeker?

Precies daar gaat het mis.

Het gaat er niet om wie er 'meer recht' heeft op een eigen dak

Stel dat het ziekenhuis ineens nog maar de helft van de vereiste kankermedicijnen op voorraad heeft. Dan ga je als patiënt ook niet met je kamergenoot ruziën wie het meeste recht heeft op een behandeling. Nee, het ziekenhuis onderzoekt waar het tekort vandaan komt, welke keuzes hiertoe hebben geleid, en hoe het ervoor kan zorgen dat dit de allerlaatste keer is dat we voor zo’n keuze staan.

De wooncrisis gaat in de kern niet om wie ‘meer recht’ heeft op een eigen dak boven het hoofd – de starter die bij zijn ouders weg wil of de asielzoeker die in een mensonwaardig kamp leeft – maar om iets heel anders: hoe zijn we als steenrijk land in vredesnaam verzeild geraakt in een situatie waarin we moeten kiezen? 

Het antwoord op die vraag is in elk geval niet dat we zijn overvallen door ongeëvenaarde aantallen vluchtelingen. Kijk naar de cijfers – het aantal asielverzoeken lag in 2021 ruim 40 procent lager dan in 2015, op het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis. De puinhoop van Ter Apel is ontstaan omdat de reguliere opvang tekortschiet. Dit is ons niet overkomen – regeringspartijen hebben het laten gebeuren.

Nee, de kern van het probleem is in de eerste plaats een tekort aan woningen. En hoe komt dat? Ten eerste werden er tijdens de eerste vijf jaar met Mark Rutte als premier gemiddeld nog geen 51 duizend nieuwbouwwoningen per jaar gebouwd – het laagste aantal sinds de jaren vijftig. Ten tweede nam het aantal sociale huurwoningen van woningcorporaties tussen 2013 en 2019 met 150.000 af.^* In dezelfde jaren zette minister Stef Blok hele blokken sociale huurwoningen in de etalage voor buitenlandse beleggers.^*

De lange woonwachtlijsten zijn niet de schuld van statushouders, maar van politici die jarenlang volkshuisvesting aan hun laars hebben gelapt. De beschamende ramp in Ter Apel komt niet door de oorlog in Oekraïne, maar door bestuurders die fatsoenlijke asielopvang onderaan hun lijstje hebben staan uit angst voor de onderbuik van hun achterban. Voor hen is het wel zo prettig dat de slachtoffers naar elkaar beginnen te wijzen, want zolang die dat doen, blijven de echte verantwoordelijken buiten schot.

Artsen zonder Grenzen bestaat al meer dan vijftig jaar, maar kwam dit jaar voor het eerst medische hulp verlenen binnen Nederland. Laat dat ook de laatste keer zijn. 

Meer lezen?