Het fonds voor energieschulden is een typisch geval van eerst kapot maken, dan fiksen

Voor circa één miljoen huishoudens zal het een wrange winter zijn. Is het niet omwille van de vorst en bijhorende krankzinnige energiefactuur, dan is het wel voor de dreiging ervan. Want één ding is zeker. De Haagse bubbel re(a)geert zoals alleen de Haagse bubbel dat kan: sympathiek klinkend, maar veel en veel te laat.

De voorspelling van een barre winter voor velen is al weken een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid. Het ging slechts aan weinigen voorbij. Gemeenten vroegen om noodplannen en omringende landen zoals België, Duitsland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk houden de gasprijs kunstmatig laag. De rijen van de voedselbanken doen niet langer onder voor die van de Efteling in het hoogseizoen. Kindjes vallen tijdens de tafel van zeven om van de honger. Op de koop toe dreigt Europa te doen wat Nederland, het zelfverklaarde beste leerlingetje van de Europese klas, niet wil: ingrijpen op de energiemarkt.

De lijdensweg naar het fondsenpotje is lang

Dan maar pleisters plakken op diepe stinkende wonden. Wanneer huishoudens hun energierekening écht niet meer kunnen betalen en dreigen afgesloten te worden van nutsvoorzieningen, kunnen ze een beroep doen op een fondsenpotje gevuld door de overheid en de energiebedrijven. Dat klinkt doortastend en empathisch, maar eerst was er nog even een schets van een rampscenario voor nodig. Zo waarschuwde Hans-Peter Oskam, directeur van Netbeheer Nederland, voor het afsluiten van een miljoen gezinnen van hun energie. Een scenario dat óók het bestaan van de energiereuzen bedreigt. Je zou er zomaar marktcynisme in kunnen ontwaren.

Het haalde Den Haag uit haar vroege winterslaap. En bracht ons in no time van marktcynisme naar overheidscynisme. Want omdat het fonds enkel aangesproken mag worden wanneer totale instorting wenkt, is de lijdensweg ernaartoe lang. Men zal eerst nog proberen knakworsten op te warmen in de waterkoker en een maandje huuruitstel te regelen. Douchen zal met behulp van de stadspas in het lokale zwembad gebeuren en men zal weken zo niet maanden met niet weg te poetsen schaamrood op de wangen rondlopen. Want niets aan eigen verantwoordelijkheid en zelfredzaamheid is ons vreemd. Keep strong tot Big Energy zegt: ook ik heb recht op mijn centjes.

Het fonds is daarmee een zoveelste uiting van de overheidshouding dat, met betrekking tot burgers in een kwetsbare positie, alles eerst kapot moet alvorens het wordt gefikst. 

Wat wél kan werken

Maar wacht even: voorkomt de overheid hiermee juist niet dure schuldtrajecten?

Het is nog maar de vraag of het werkt én of de uitvoering niet verwordt tot een bureaucratisch drama van jewelste. Daarbij is het diezelfde overheid die óók had kunnen regelen dat een fonds helemaal niet nodig was, of toch niet op deze wijze. Luisteren naar signalen vanuit de samenleving en gluren bij de buren waren daarvoor voldoende geweest. Bovendien: er wordt steeds geopperd dat ingrijpen op de energiemarkt verstorend kan werken. Maar is een markt waarbij een miljoen huishoudens kopje onder dreigen te gaan niet al gestoord genoeg?

Wie dit een sympathiek plan vindt en het een warm hart toedraagt, moet wel in luxe leven. En daarbij niet inzien dat het rekken van de lijdensweg tot onnodige en permanente schade – met bijhorende langetermijnkosten – binnen huishoudens zal leiden. Schulden, en zeker problematische schulden, leggen beslag op ons lichamelijk en mentaal welbevinden. Dat zou de reden moeten zijn om voor een keertje te leren leven met ons verlies: draai aan knoppen waar nog aan gedraaid kan worden en zoek later uit hoeveel geld onnodig is besteed. 

Dat past natuurlijk niet in de Haagse bubbellogica. Die is al te gericht op effectiviteit, efficiëntie en eventuele fraudebestrijding. Niet op het voorkomen van gezinsdrama’s. Hopelijk neemt Europa snel stevige verantwoordelijkheid. Maar geef ook gemeenten de ruimte én middelen om in te grijpen. Zij weten wie een stadspas heeft en dagelijks bij de voedselbank aanschuift. Net zoals zij weten in welke scholen de meeste kindjes zonder ontbijt les volgen. 

Het zou de landelijke overheid sieren om zichzelf dat in herinnering te brengen. Alvorens er zo veel kapot gaat dat niet meer te fiksen valt.

Meer lezen?