In Iran zijn talloze protesten uitgebroken sinds de dood van de 22-jarige Mahsa Amini op 16 september. Zij stierf nadat ze was opgepakt door de zedenpolitie, omdat ze haar hoofddoek niet volgens de regels zou hebben gedragen. 

Op Twitter betuigden vele opiniemakers steun voor de Iraanse vrouwen, die massaal de straat op gingen om te protesteren tegen de dictatoriale kledingvoorschriften. Ook Trouw-columnist Emine Uğur sprak haar steun uit via Twitter (‘Vrouwen gaan er het verschil maken, vroeg of laat. Meteen kwamen daar verontwaardigde reacties op: ‘Alsof Emine achter de Iraanse vrouwen staat, ik zou haar pas geloven als ze haar kopvod ook in de fik stak. Maar ze blijft liever met door de mannen bedachte onderdrukkende kopvod

Leuk feitje: onderdrukking onder het mom van bevrijding is ook onderdrukking.

In 1936 was het voor Iraanse vrouwen juist verboden om diezelfde hoofddoek te dragen, vanwege het ‘door mannen bedachte onderdrukkende’ beleid. De politie trok hoofddoeken van hoofden af en viel huizen binnen van mensen die volhardden in het dragen ervan. Ook toen werd er geprotesteerd tegen die onderdrukking – ditmaal niet door hoofddoeken in de fik te steken, maar juist door ze op te doen.

Andere outfit, zelfde onderdrukking. 

Hier een simpele boodschap: bemoei je er niet mee

Toch wordt het nieuws over Mahsa Amini’s dood nu door sommigen gebruikt als stok om andere vrouwen mee te slaan, en ze te beroven van hun vrijheid om te dragen wat ze willen. Of, zoals een Twitteraar bijna poëtisch reageerde op de tweet van Uğur: ‘Als vrouw die met volle overtuiging zo een doek draagt, als reclamebord voor die patriarchale religie, roept die overtuiging een belediging, een insult op bij echte vrije vrouwen, die geen emancipatiedoekje nodig  

Onderliggende boodschap: we nemen van iemand met een hoofddoek niet aan dat de vrouw moet kunnen dragen wat ze wil. En we geloven ook niet dat deze vrouw zelf draagt wat ze wil (namelijk een hoofddoek). 

Hierbij dan ook een simpele boodschap van iemand die sinds enkele maanden ‘een echte vrije vrouw’ is: Bemoei. Je. Met. Je. Eigen. Kleding. 

Met of zonder hoofddoek, het maakt – kan ik je gerust vertellen – geen bal uit. Aan de een moet ik uitleggen waarom ik broeken draag, aan de ander waarom ik geen korte broekjes draag. De vraag wat ik aan ga trekken (let op: niet wat ik aan wíl trekken) is een dagelijks hoofdpijndossier: het is draagvlak, óf dragen wat ik wil.

Het is de leraar op de middelbare die – omdat ik naar school was gekomen in zwarte hoofddoek en lange zwarte jurk – grapte dat ik aan het radicaliseren was, én de verre kennis die mij, nadat ik mijn hoofddoek had afgedaan, per se wilde vertellen dat ik was gezwicht voor de druk van westerlingen, en dat ik nu geen karakter meer had.

Het zou een persoonlijke keuze moeten zijn, maar dat was het allesbehalve

Het zou een persoonlijke keuze moeten zijn, hoofddoek of niet, maar dat was het in mijn geval allesbehalve. En in het geval van de vrouwen in Iran is het dat ook niet: juist omdat ze een specifiek kledingvoorschrift opgelegd krijgen (of het nu een hoofddoekverbod is of een -plicht), is de keuze een hoofddoek wel of niet te dragen een politiek statement.

De bemoeienis maakt het persoonlijke politiek, omdat er allerhande consequenties of uitgesproken meningen op volgen. Ook hier in Nederland: omdat er – vooral vanuit extreemrechtse hoek – zo’n issue werd gemaakt van mijn hoofddoek, duurde het bij mij twee jaar voordat ik de knoop durfde door te hakken en hem af deed. Want: ik wilde bepaalde sentimenten niet in de hand spelen. En juist vanwege die sentimenten waren de reacties uit de meer extremistisch-religieuze uithoek op mijn uiteindelijke keuze zo heftig: snapte ik niet dat ik extreemrechts in de kaart speelde? 

En omdat de religieuze groep zo reageerde, lagen vervolgens bevestigende reacties bij extreemrechts op de loer (‘zie je wel dat ze bevrijd moest worden!’). Althans: als ik niet krampachtig en tot in den treure bezig was geweest alle telefoontjes, haatmails en opmerkingen van beide kanten verborgen te houden. 

In een periode dat ik vooral bezig had willen zijn met wat het voor mij betekende om deze keuze te maken, was ik alleen maar bezig met wat het voor anderen betekende.

Onderdrukking begint niet bij de hoofddoek

Onderdrukking begint niet bij de hoofddoek, maar bij de bemoeienis van mensen die je menen te moeten vertellen wat je al dan niet zou moeten dragen. Bij een samenleving die het moeilijk te accepteren vindt dat vrouwen de vrijheid hebben om te doen wat zij willen met hun lichamen, zonder dat uit te hoeven leggen, of het te moeten rechtvaardigen.

En het is echt niet alleen de hoofddoek. Neem zangeres Billie Eilish: jarenlang droeg ze wijde, lange kleding waardoor haar lichaamscontouren niet zichtbaar waren. ‘Ik draag wat ik wil dragen’, was haar boodschap als mensen wilden weten waarom. Hadden mensen al een mening over een lichaam dat ze door al die wijde kleding niet eens hadden gezien? Tuurlijk. De een vond het niet passend voor een artiest dat ze zich zo ‘onverzorgd’ kleedde, de ander vond dat andere, ‘zedeloze’ vrouwen een voorbeeld aan haar moesten nemen. 

Onderdrukking begint bij een samenleving die maar moeilijk accepteert dat vrouwen dragen wat ze willen

Toen verscheen Eilish op haar negentiende op de cover van de Britse Vogue met korset aan, blonde haren, De hel en hemel barstten tegelijkertijd los: haar Instagram-post met de foto’s haalde in minder dan zes minuten een miljoen likes binnen, een record. Tegelijkertijd verloor ze honderdduizend volgers, want wat deed uitgerekend Eilish met het ‘door mannen bedachte vrouwenonderdrukkende’ korset? 

Flink wat haat én ophemelende reacties later reageerde Eilish. Opnieuw was haar boodschap: ik draag wat ik wil dragen. Oftewel: ‘Showing your body and showing your skin – or not – should not take any respect away from you.’

En zo is het. Het probleem is niet dat Emine Uğur een hoofddoek draagt terwijl vrouwen in Iran ‘m niet meer willen dragen, of dat Billie Eilish een korset draagt terwijl veel vrouwen dat gedwongen hebben moeten dragen, maar het feit dat jij je er ongevraagd mee bemoeit.

Meer lezen?

Omarm je ongemak, zegt oud-politicus Fatima Elatik – ze doet het zelf al 47 jaar Fatima Elatik zat zestien jaar namens de PvdA in de Amsterdamse gemeentepolitiek. Daarna werkte ze bij de politie, om de organisatie inclusiever te maken. ‘Waar ik voor sta wordt continu ter discussie gesteld. Dat heeft me een beter en sterker mens gemaakt. Je kan je ongemak omarmen.’ Lees of luister