De dag dat we Greta Thunberg spraken was zo’n beetje de warmste van 2022. En eigenlijk was de hele zomer een illustratie van wat in het door Thunberg samengestelde Klimaatboek wordt beschreven: klimaatverandering is niet iets van de verre toekomst, maar hier en nu. 

In Nederland kleefde de hittegolf aan onze lijven en dreigde een watertekort, in Duitsland dreigde de Rijn op te drogen en in Frankrijk legden bosbranden campings in de as. En dat was nog niets vergeleken bij de apocalyptische vloedgolven die grote delen van Pakistan even later zouden verwoesten. 

Ondanks die sombere feiten werd het een hoopvol gesprek. Greta Thunberg verblufte met feitenkennis, scherpe analyses over klimaatrechtvaardigheid, en een krachtige boodschap: hoop moet je verdienen, dus kom in actie. 

Een caleidoscopisch boek over het klimaat

In 2018 werd de destijds vijftienjarige Greta Thunberg wereldberoemd toen zij in haar eentje met een schoolstaking begon. Om de Zweedse regering te overtuigen meer te doen tegen klimaatverandering, ging Thunberg voor het parlement zitten in plaats van naar school te gaan. Tot haar eigen verbazing kreeg ze al snel veel medestanders én veel media-aandacht. Het gevolg waren grootschalige schoolstakingen en klimaatprotesten over de hele wereld. 

Toen corona het reizen en demonstreren op straat onmogelijk maakte, besloot Thunberg iets te doen wat ze al langer van plan was: een boek maken dat antwoord geeft op iedere vraag die je kunt hebben over het klimaat. Van de oorzaken van de tot de rol van fast fashion, en van explainers over klimaatrechtvaardigheid tot de lessen die westerse wetenschappers kunnen leren van eeuwenoude inheemse kennis – alles moest erin staan. 

‘We kunnen dit probleem alleen oplossen als we het begrijpen’

Thunberg had niet de illusie dat ze zo’n boek alleen kon schrijven en besefte ook dat er veel verschillende stemmen nodig zijn om de planetaire crisis begrijpelijk te maken. Daarom vroeg ze meer dan honderd wetenschappers, activisten en schrijvers van over de hele wereld om een bijdrage te leveren. 

Zo’n caleidoscopisch boek ontbrak volgens haar. ‘Veel mensen verdwalen in de overvloed aan verschillende boeken, artikelen, docu’s en podcasts. Dan haken ze af’, zegt Thunberg in het interview. ‘Maar we kunnen dit probleem alleen oplossen als we het begrijpen.’ Daarom moet informatie zo makkelijk mogelijk te vinden zijn. 

‘Wanneer komt dan de Netflix-docu?’ vroegen wij haar. Maar dat laat Thunberg liever over aan andere activisten. De tiener die er niet voor terugdeinst om in het gezelschap van honderden journalisten regeringsleiders streng toe te spreken, lijkt niet echt dol op camera’s. Laat haar maar demonstreren of een boek samenstellen. Wel is ze zich ervan bewust dat haar bekendheid haar een enorm platform geeft: ‘Zolang ik dat platform heb, zal ik het gebruiken om mensen te informeren.’

In dezelfde storm, maar niet in hetzelfde schuitje

Een belangrijk thema voor Thunberg is klimaatrechtvaardigheid. Ja, alle wereldbewoners gaan last krijgen van een warmere planeet, maar lang niet iedereen in dezelfde mate. ‘We zitten in dezelfde storm, maar we zitten niet allemaal in hetzelfde schuitje.’ Landen in het mondiale Noorden ‘koloniseren de atmosfeer’, zegt ze. Terwijl mensen in het mondiale Zuiden nauwelijks hebben bijgedragen aan de opwarming. Of zoals ze het droogweg in het boek stelt: ‘Er zijn drie miljard mensen op aarde die jaarlijks minder energie verbruiken dan een gemiddelde Amerikaanse koelkast.’

Maar het zijn juist die mensen die nu al de heftigste gevolgen van klimaatverandering ondervinden, zoals extreme hitte, droogte, overstromingen en hongersnood. 

De planetaire crisis vraagt dus niet alleen om technologische oplossingen, zegt Thunberg, maar vooral ook om rechtvaardige oplossingen. Bijvoorbeeld een rechtvaardige verdeling van wat ieder land nog mag uitstoten om onder de anderhalve graad opwarming te blijven, en compensatie voor de aangerichte schade. Voor het mondiale Noorden gaat het niet alleen om hulp bieden, maar allereerst om schuld erkennen.

Hoop moet je verdienen

Ze stoort zich daarom ook aan de boodschap dat groene technologie ‘hoop’ voor de toekomst biedt. ‘Hoop voor wie? De kleine groep die zich in ieder geval op korte termijn kan aanpassen of de overweldigende meerderheid die dat niet kan?’ 

Hoop moet je verdienen, volgens Thunberg. Dat doe je niet door je kop in het zand te steken en te hopen dat technologie ons gaat redden. Hoop creëer je zelf – door in actie te komen. Hoe je dat kunt doen, beschrijft ze ook uitgebreid in Het Klimaatboek. Daar hoef je niet rijk, machtig of bekend voor te zijn, licht ze in ons gesprek toe. ‘Doe wat je kunt doen met de middelen die je hebt’, zegt ze met vuur in haar ogen. ‘Opgeven is geen optie: daarvoor staat er te veel op het spel.’

Lees ook:

Alleen de stem van Greta Thunberg gaat ons niet redden, laat Greta Thunberg zien met haar nieuwe boek Om samenhang tussen klimaatverandering en andere mondiale crises te begrijpen, moeten we er zoveel mogelijk perspectieven op loslaten, aldus klimaatactivist Greta Thunberg. Daarom bundelde ze de kennis en inzichten van meer dan honderd wetenschappers, activisten, journalisten en ervaringsdeskundigen in één boek. Lees de voorpublicatie hier