Het Iraanse elftal dat bij zijn eerste wedstrijd het eigen volkslied niet meezingt, Duitse spelers met een hand voor de mond op de groepsfoto, de Duitse minister op de tribune met de gewraakte OneLove-band om de arm: al na de eerste week wordt het wereldkampioenschap voetbal in Qatar getekend door protest.

Precies wat wereldvoetbalbond FIFA niet wilde. En daarmee een extra wrede bok.

Qatar kocht FIFA-leden om om tot gastland verkozen te worden, liet arbeidsmigranten onder erbarmelijke – soms fatale – omstandigheden stadions bouwen, en houdt tot op de dag van vandaag vast aan verregaande beperkingen van persvrijheid en homorechten.

En in die schurkenstaat gaan wij vervolgens gezapig een balletje trappen? Lekker dan. Nogal wiedes dat de kritische stemmen die ver voor de start van dit WK al klonken niet plots verstomden bij de aftrap. 

Toch kon je vorig weekend op dit platform lezen over de verbroederende kracht van (ook) dit WK. Het toernooi der toernooien zou verbinden, want in een tijd waarin verschillende groepen binnen de samenleving steeds minder gemeen hebben, biedt nationaal voetbal de broodnodige gedeelde gespreksstof.

Het protest rondom het WK doet eigenlijk hetzelfde: het verbroedert. De spelers, die hun heldenstatus verdampt vrezen als ze deelnemen zonder morren; de hoogwaardigheidsbekleders, die voor ‘het zakelijk belang’ naar Qatar afreisden maar de priemende blik van de publieke opinie thuis in de rug voelen; de voetbalfans, die het spel leuk vinden, maar mensenrechten ook, en wiens brulshirt daardoor net iets minder lekker zit.

Hartverwarmend is het wel, die eendrachtige verontwaardiging. Maar het geeft ook te denken: waar is die collectief gebalde vuist als de wedstrijd niet aan de andere kant van de wereld, maar hier gespeeld wordt? Zijn er hier niet ook nog wat ongemakkelijke gesprekken voor het voetbal te voeren?

Over de alomtegenwoordige homofobie bijvoorbeeld?

‘Onwijs balen’

Centraal in alle recente ophef rondom het WK staat de OneLove-aanvoerdersband, bedoeld om een symbolische vuist te maken tegen racisme en homofobie binnen het voetbal. Captains van acht landen, waaronder Nederland, zouden deze band dragen dit WK. Maar na een lang welles-nietes werd deze actie op het allerlaatste moment door FIFA verboden, op straffe van een gele kaart. 

‘Onwijs balen’, omdat aanvoerders Orkun Kökcü en Redouan El Yaakoubi de band uit religieuze overwegingen liever niet om wilden. 

De OneLove-actie was dan ook niet bedoeld als protest tegen Qatar als WK-organisator, maar als een aanklacht tegen discriminatie en uitsluiting binnen het voetbal in Nederland. Opgezet door een Nederlandse in het leven geroepen na in het Nederlandse voetbal.

#OneLove is dus primair gericht tegen discriminatie en uitsluiting binnen de voetbalwereld in het algemeen. Dat dat tijdens dit WK toevallig handen en voeten krijgt, is natuurlijk omdat de Qatarese mensenrechtensituatie op die boodschap aansluit. Maar dat betekent niet dat het Nederlandse voetbal is gevrijwaard van dezelfde kritiek.

Want zowel op dit WK als binnen het Nederlandse voetbal is de homoseksuele voetballer nog steeds als tegelijkertijd aan- en afwezig, als een spook dat rondwaart door de stadions. Hij is er, maar mag vooral niet zichtbaar zijn. En waar in Qatar de strafwet homomannen in de kast houdt, lukt dat binnen het Nederlandse voetbal vooralsnog met een homoschuwe machocultuur, die even tastbaar als ongrijpbaar voelt.

Dát was de ongemakkelijke spiegel die de OneLove-actie het Nederlandse voetbal voorhield. De vraag is of we dat onflatteuze spiegelbeeld nu nog kunnen, en willen zien.

Luie, luie solidariteit

Het protest richtte zich de afgelopen dagen vooral tegen FIFA, die aan de OneLove-actie een groteske strafmaatregel verbond. Maar dat de nationale bonden – KNVB incluis – afzagen van het aanvechten van FIFA’s beslissing bij sportgerechtshof CAS, is net zo veelzeggend. Evenals de onwil van bonden en spelers om die gele kaart gewoon te incasseren.

en vinden het welletjes. Ook bij het tweede duel tegen Ecuador speelt aanvoerder Virgil van Dijk netjes met de toegestane No Discrimination-band van FIFA om.

Slapperdepap allemaal. En zelfs van zulke luie solidariteit was een maand geleden geen sprake, toen de KNVB besloot de OneLove-actie in Nederland te staken. Door de ophef rondom Kökcü en El Yaakoubi ‘schoot de actie zijn doel voorbij’, aldus de KNVB. 

Let wel: het is wat mij betreft niet aan de KNVB om deze spelers te bekeren tot het evangelie der homoacceptatie – inclusie betekent dat óók hun levensovertuiging er mag zijn. Wel had de KNVB de leiding moeten nemen in het ongemakkelijke gesprek over hoe er binnen teams evenveel ruimte gemaakt kan worden voor gewetensbezwaarde aanvoerders als voor de aanwezig afwezige gay voetballer. 

De ophef had de aanleiding moeten zijn een broodnodig gesprek te starten, niet te staken. Maar in plaats daarvan werd elke kans om door te praten paniekerig afgefloten door de KNVB – net als FIFA nu doet. Om het spelletje maar verschoond te houden van politiek.

Prima als je dat prima vindt. Speel je spelletje. Geef geen moer. Maar speld het mij niet op de mouw onder het mom van ‘verbroedering’.

Meer lezen?

Deze roman laat zien dat homofobie alle mannen kan raken. Ook als je niet gay bent Wat gebeurt er als leeftijdsgenoten zich met je seksualiteit bemoeien, al ver voordat je zelf weet op wie je valt? Dries Muus laat in zijn debuutroman De afwijking zien hoe een jong, aanstormend voetbaltalent lijdt onder de homofobie van zijn teamgenoten. En dat dit elke man kan raken, ondanks zijn geaardheid. Ga naar dit artikel


Zijn er dan écht geen homomannen in het Nederlandse profvoetbal? In de strijd tegen homofobie in het profvoetbal, ontbreekt in Nederland nog de belangrijkste stem: die van homoseksuele voetbalmannen zelf. Daardoor blijft de strijd tegen homofobie in het voetbal altijd abstract. Zolang we niet weten voor wie de sportcultuur moet veranderen, zal een werkelijke omslag uitblijven. Ga naar dit artikel