Rietjes in neuzen van schildpadden, kleurrijke kralen in albatroskarkassen, de Great Pacific garbage patch: onze planeet gaat gebukt onder een kolossale berg plastic. Dat mag allang geen nieuws meer heten. Al sinds maart 2018 staat dit probleem ferm op de publieke agenda.

Maar ondanks alle media-aandacht volhardt de plasticcrisis halsstarrig. De nieuwsberichten werden er de afgelopen jaren weinig hoopvoller op.

Zo publiceerde TNO recent nog waaruit bleek dat op de Nederlandse grond en in onze wateren zo’n 291 kiloton (oftewel: 291 miljoen kilo) microplastic zit – kunststofdeeltjes kleiner dan 5 millimeter. De grote boosdoeners: landbouwfolie, textiel, verpakkingsmateriaal en (verrassend) auto’s.

En ondertussen maakt Boyan Slat, de bedenker van (oftewel: Koning Plasticscheppen die ons zou gaan redden van al dit onheil),

We zijn gedoemd, dat begrijpt u.

Te veel plastic dat we produceren is bestemd voor eenmalig gebruik – en dus vooral voor de vuilnisbak. Maar kunnen we deze wegwerprelatie met plastic ook anders insteken, en ons afval op creatieve nieuwe manieren waarderen?

Maak kennis met Sinds ik dit YouTubekanaal ken, kijk ik totaal anders naar mijn afvalbak.

Pure schoonheid, gemaakt van rommel

Studson is een knutselaar op YouTube. Hij maakt fantasierijke miniaturen van objecten en gebouwen uit populaire films en games. En hij gebruikt daarbij een onwaarschijnlijke hoeveelheid plastic afval.

Studsons magnum opus (want: 14 miljoen views) is een video waarin hij het wandelende kasteel naknutselt uit de bekroonde animatiefilm uit 2004 van de onvolprezen regisseur Hayao Miyazaki.

Dat kasteel lijkt nog het meest op een uit de kluiten gewassen tank in de vorm van een pad, wiens lobbige wratten zijn uitgegroeid tot een wirwar aan vervallen woonlagen, roestige torens en industriële schoorstenen. Elke keer als het kasteel in beeld verschijnt, vraag je je af hoe het mogelijk is dat iemand het getekend heeft. Het gevaarte bevat zo veel detail dat je er uren naar kunt kijken en toch telkens iets nieuws ontdekt: kleine huisjes en balkonnetjes, verstopt tussen kanonnen, hefbomen, vleugels, radertjes, tandwielen, gemonteerd op verweerde metalen beplating, verbonden met schrotige pijpleidingen. 

En dat ding, dat onwaarschijnlijke ding, bouwt Studson met een minutieuze nauwkeurigheid op schaal na.

YouTube
Studsons video waarin hij het wandelende kasteel naknutselt uit Howl’s Moving Castle.

Een lust voor het gemoed

Studson begint zijn monnikenwerk met een plastic ton waar ooit ruim drieënhalve kilo kimchi in zat. Dat wordt de buik van het beest. Vervolgens krijgt het heupen van een oude aluminiumfolierol, een bek van lege magnetronrijstbakjes en uitstulpingen op de rug van een instantnoedelkommetje en een saladedressingfles.

Dan volgen de koepelvormige dakbedekkingen, gemaakt van kunststof kerstballen en een plastic appelkratje waarin de bolle vormen van de vruchten voorgevormd zijn. Een van Studsons kijkers vroeg zich in de bijdragesectie van een eerdere video af waarom appels in vredesnaam in zulke nutteloze wegwerpverpakkingen zitten. Daar heeft ook Studson geen goed antwoord op, zegt hij. Maar: ‘de overbodige fruitemballages zijn geweldig om mee te knutselen’.

Studson heeft een wonderlijk talent om precies de vormen te herkennen die hij nodig heeft voor zijn bouwwerk, in plaats van ze gedachteloos in de afvalbak te flikkeren

De voice-overs waarmee Studson zijn handenarbeid op het scherm ondersteunt, zijn een kunstwerk op zich. Onder begeleiding van een zachte liftpiano neemt hij zijn kijkers mee in zijn overwegingen, maar vooral ook in zijn tomeloze fantasie. Een afgezaagde kerstbal heeft wel iets weg van de helm van X-Men-antagonist merkt Studson op. En hup, daar verschijnt een uitgeknipt printje van Magneto in beeld, om het helmpje even te passen. 

Het zijn zulke geestige terzijdes die de knutselvideo van bijna een uur niet alleen een lust voor het oog, maar ook voor het gemoed maken. En hoe langer je kijkt, hoe meer je je verwondert over Studsons weergaloze talent om in de troep die we normaliter gedachteloos in de afvalbak flikkeren precies de vormen te herkennen die hij nodig heeft voor zijn bouwwerk. 

Een afgedankt speelgoedsaxofoontje is perfect voor de oren van Howls wandelende kasteel, het rompje van een robotisch actiefiguurtje lijkt net het verbindingsstukje voor die ene pijpleiding, en het doseerlipje van een tabascoflesje wordt precies het scharnier voor de mond van Howls beestachtige onderkomen.

Hoe je verspilling kunt omknutselen

Hoe Studson aan al zijn knutselmaterialen komt? Schijnbaar door een onnoemelijke hoeveelheid yoghurt, noten en onduurzaam verpakt fruit te verstouwen en alle verpakkingen op te sparen. Voor zijn Howl’s Moving Castle-miniatuur verbruikte hij haast zijn hele voorraad, vertelt hij aan het begin van de video.

Toch komt heus niet al Studsons materiaal uit de afvalbak. Hij maakt baksteentjes van nieuw isolatieschuim, dat hij in kleine blokjes snijdt en in een blik met stenen rondschudt om ze een gruizige textuur te geven. En de klinknagels, die zo ongeveer elk oppervlak van het kasteel overdekken, maakt hij van zorgvuldig geplaatste strassteentjes, die hij later verft om ze er als verroeste schroefkoppen uit te laten zien.

Uiteindelijk blijft ook Studsons knutselwerk wat kunst in principe altijd is: De schoonheid die hij met afval maakt is daarom ook geen excuus voor de enorme plasticberg waar onze planeet het mee te stellen heeft. Maar het resultaat van zijn bezigheden is zo overweldigend dat je je afvraagt wat we allemaal niet zouden kunnen met alle troep die Boyan Slat dagelijks uit zee vist.

Is Studson een oplossing voor het wereldwijde plasticprobleem? Nee, natuurlijk niet. Bij lange na niet. Maar hij laat zien wat mogelijk is als we het ‘wegwerp’ in wegwerpplastic als advies nemen, en niet als gebod.

Meer lezen?

Plastic is briljant. Het verdient meer dan de prullenbak Je smartphone zit er vol mee, je poetst er je tanden mee en verpakt er je boterhammen in. Plastic is overal: we leven in een plastic age. Maar zo belangrijk als het materiaal is, zo achteloos gaan we ermee om. Dat komt omdat ons is aangeleerd dat plastic waardeloos is. Laten we een begin maken dat te veranderen. Lees de analyse van Maikel Kuijpers De plasticvanger van Boyan Slat: ineffectief, peperduur en mogelijk een ramp voor het zeeleven Biologen, oceanografen en plasticexperts waarschuwen Boyan Slat al jaren voor de impact van The Ocean Cleanup op het zeeleven. Lees de analyse van Tamar Stelling