Uit huis gezet worden veroorzaakt leed – ook als er geen mensenrechten geschonden worden

De overheid moet burgers meer beschermen bij huisuitzettingen. Dat stellen de Nationale ombudsman en de Kinderombudsman in een rapport dat afgelopen dinsdag verscheen.

Hoewel wonen een recht is en de overheid bij huisuitzettingen in alternatieve huisvesting moet voorzien, is dakloosheid nu nog te vaak de uitkomst. En dat is in strijd met mensen- en kinderrechten, aldus de ombudsmannen.

Ik vind het fucked up. Dat huisuitzettingen nog bestaan, maar ook dat er blijkbaar mensenrechten bij gehaald moeten worden om mensen wakker te schudden over de ernstige gevolgen ervan.

De kracht van herhaling?

In 2020 verscheen een advies van de Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS), waarin ook al stevige conclusies werden getrokken over het verband tussen huisuitzetting en dakloosheid. Een derde van alle dakloze mensen zei namelijk dakloos te zijn geworden na een gedwongen uitzetting.^*

Waarom staan we huisuitzettingen überhaupt toe?

Net zoals de ombudsmannen nu doen, stelde de RVS voor om middels een grondrechtelijk en mensenrechtelijk kader vooral in te zetten op preventie. De beste remedie tegen dakloosheid is immers ervoor zorgen dat mensen hun huis niet verliezen.

Kortom: het recente rapport van de ombudsmannen brengt weinig nieuwe inzichten. Natuurlijk, je zou kunnen zeggen dat er kracht in herhaling zit. Dat is blijkbaar ook erg nodig, gezien de voortdurende rechtsschending van gezinnen en het (kinder)leed dat ermee gepaard gaat.

Maar je kunt je ook afvragen: waarom staan we huisuitzettingen überhaupt toe?

Eigen schuld, dikke bult

Dat het makkelijk anders kan, leerde de eerste coronalockdown in 2020. Ten tijde van een pandemie die iederéén kon treffen, kwam er een moratorium op huisuitzettingen. Het bleek geen waterdicht systeem: mensen werden nog altijd uit huis gezet.^* Maar toch, het scheelde een pak.

Nu we samen corona doorgekomen zijn, is de situatie terug bij af. Zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid zijn weer de speerpunten van het beleid. Uit huis gezet en dakloos geworden? Eigen schuld, dikke bult. Of zoals Kinderombudsman Margrite Kalverboer het samenvat: ‘Gemeenten zijn [bij huisuitzettingen] snel geneigd om te denken: dan hadden deze mensen maar niet zo stom moeten zijn.’

Een nachtje in een nachtopvang kost de samenleving al snel zo’n 80 euro

De huidige bestaanszekerheidscrisis en torenhoge energieprijzen worden voor het gemak even opzij geschoven. Redelijk cynisch als je weet dat de voornaamste reden voor gedwongen huisuitzetting huurachterstanden zijn (bij woningbouwcorporaties, van de vrije sector zijn geen cijfers bekend). Schulden, dus.

Wie schuldig is moet boeten, want boetedoening maakt vrij. De maatschappelijke kosten die bij zo’n moraal komen kijken, worden nu voor lief genomen. Een nachtje in een nachtopvang kost de samenleving al snel zo’n 80 euro. Is er sprake van begeleid wonen na een huisuitzetting, dan zit je al gauw op zo’n 50.000 euro per huishouden per jaar.^* Dat is nog los van de prijzige gevolgen van dak- en thuisloosheid: psychologische problemen, arbeidsimproductiviteit, schulden etc.

Mensen dwingen om te betalen wat ze eigenlijk helemaal niet kunnen betalen, mag kennelijk gerust wat kosten.

Niets is zo ontwrichtend als uit huis gezet worden

En dan is er nog de menselijke schade die een huisuitzetting aanricht.

Ik ben als kind meermaals uit huis gezet en kan je vertellen: niets is zo ontwrichtend als je eigen slaapkamer verliezen, en te weten dat al je spullen – je plakboek van het WK voetbal 1994, je favoriete maar versleten trui en je dierbare antenneradiootje – ergens in een loods in plastic zakken staan te verkommeren. En niets zo pijnlijk als voelen dat het de samenleving geen moer kan schelen wat er met je gebeurt. Want ja, mama en papa waren blijkbaar stom.

Het is ongelooflijk dat beleidsmakers dit pas lijken te snappen als er in het zoveelste rapport verwezen wordt naar mensen- en kinderrechten. Pas dan krijgt al het leed gewicht, lijkt het wel. Over wie zegt dat meer? De uit huis geplaatste jongere van morgen of de hoeders van de staat vandaag?

En geloof me, die menselijke schade stopt niet als je weer een dak boven je hoofd hebt. Ik ben inmiddels 41 jaar en vraag me nog regelmatig af: wie was die hardvochtige ambtenaar die bijna dertig jaar geleden mijn radiootje van me afnam?

Als dat niet fucked up is…

Meer lezen?