De Italiaanse moslim was onzichtbaar, tot dit fotoboek verscheen

Vorige week won Nicolò Degiorgis met zijn nieuwe fotoboek Hidden Islam de Author Book Award 2014 op Rencontres d’Arles. Terecht. Het is een prachtig boek. Vanwege de inhoud, de vorm en de wisselwerking daartussen.

Het onderwerp van het boek is even simpel als gelaagd. In Italië wonen, volgens de introductie voorin het boek, 1,35 miljoen moslims, na christenen de grootste geloofsgemeenschap in het land. Vrijheid van godsdienst is opgenomen in de Italiaanse grondwet en toch zijn er in het hele land in totaal maar acht erkende moskeeën. Zeker in het noorden van Italië, waar veel islamitische arbeidsmigranten wonen. Tegelijk groeit daar de extreemrechtse partij Lega Nord, dánkzij hun anti-islamstandpunten. Zelfs als de eerste palen voor een nieuwe moskee al geslagen zijn, is het nog onzeker of het ooit afgebouwd zal worden.

Zo zijn in het straatbeeld van Noord-Italië tientallen tijdelijke moskeeën verstopt

Als gevolg hiervan is de moslimgemeenschap in Noord-Italië op zoek gegaan naar tijdelijke locaties voor hun gebed. Tijdens het gebed komen zij samen in leegstaande fabrieken en warenhuizen, in garages en sportzalen, in appartementen en disco’s. Zo zijn in het straatbeeld van Noord-Italië tientallen tijdelijke moskeeën verstopt.

Daar gaat dit fotoboek van Nicolò Degiorgis over. De buitenkanten van deze locaties fotografeerde hij registrerend: droog, zwart-wit, recht van voren. Foto’s van grauwe gebouwen, die zonder de context van dit boek totaal oninteressant zijn. De foto’s sorteerde hij op locatie, wat zo de hoofdstukken van zijn boek werden. Alle garages bij elkaar, net als de supermarkten, warenhuizen en appartementen. Als je de pagina’s van het boek door de vingers heen laat gaan, is dat het enige wat je ziet.

Bidden op een bedrijventerrein

Maar er is meer. Degiorgis zocht vijf jaar lang naar deze verborgen locaties en wilde ook laten zien wat er zich achter die rolluiken en hekken afspeelt. Het kostte hem veel moeite om het vertrouwen van de moslims te winnen, vanwege hun moeizame relatie met de autochtone bevolking.

Toch lukte het hem om hen op vrijdagmiddagen te fotograferen, biddend vooroverbogen in een soms wel heel bizar decor. Dit fotografeerde hij in kleur, waardoor het contrast tussen het gebouw en wat er zich op dat moment binnen afspeelde nog groter werd.

Zo verstopt als het islamitische geloof is in het straatbeeld van Italië, zo verstopte Nicolò Degiorgis zijn foto’s van de biddende moslims in zijn boek. Met uitklappagina’s, waardoor je eerst kijkt naar een klein zwart-witfotootje van een ogenschijnlijk willekeurig gebouw op een verlaten bedrijventerrein, om vervolgens (na het openklappen van de pagina) te worden overspoeld met kleur, met de aanwezigheid van leven, met toewijding en saamhorigheid. Hopelijk is het tijdelijk. Het is een bizarre situatie, maar de mens is veerkrachtig.

Wanneer een fotoboek wint

Terug naar de prijs die dit fotoboek kort geleden heeft gewonnen. Dit fotoboek werd gekozen uit ruim zeshonderd boeken die voor deze prijs waren ingezonden. Tijdens het fotofestival kunnen deze fotoboeken worden ingekeken. Ze liggen allemaal (zonder dat er enige filtering is toegepast) met de achterkant vastgeschroefd op lange tafels. Aan het eind van de openingsweek wordt de winnaar bekendgemaakt.

Het valt op dat de afgelopen jaren steeds meer fotoboeken geen foto op de kaft hebben

Als je langs de tafels loopt, hoop je de winnaar eruit te kunnen pikken. Tegelijk krijg je een goed beeld van de trends en stijlen binnen het fotoboek van vandaag de dag. Zo valt de afgelopen jaren op dat steeds meer fotoboeken geen foto op de kaft hebben - toch opmerkelijk voor een fotoboek. Ook wordt de uitklappagina opvallend vaak gebruikt. Vaak gebeurt dit op een totaal overbodige manier. Bovendien levert het irritatie op, omdat het bekijken van het boek lastiger en het fotoboek duurder wordt. Ook worden vaak landkaarten aan fotoboeken toegevoegd, om de plaats waar de beelden gemaakt zijn aan te wijzen. Net als het combineren van kleuren- en zwart-witfotografie in één project.

Al die kenmerken - een landkaart, een omslag zonder foto, heel veel uitklappagina’s, zwart-wit gecombineerd met kleur - zijn ook in het fotoboek van Nicolò Degiorgis te vinden. Maar wel op zo’n manier dat het één verhaal vertelt. En dat maakt dit boek, naar mijn mening, een terechte winnaar.