Verbod op gokreclames komt véél te laat: het kabinet speelt Russische roulette met verslaving

Toch vreemd: dezelfde overheid die in een oogwenk een waarschuwingsbrief stuurt over een gemiste belastingbetaling, heeft 1.369 dagen nodig om verslavingsgevoelige burgers te beschermen tegen de plaag van gokreclames.

Twee zomers geleden werd online gokken legaal. Op zich geen gek idee: de zwarte markt was groot, de samenleving is vrij, en we mogen er best op vertrouwen dat individuen hun eigen beslissingen nemen. Maar sinds 1 oktober 2021 mag er ook reclame voor gokken worden gemaakt, ondanks uitgesproken bezwaren van een paar alerte volksvertegenwoordigers.

Plotseling hadden gokmagnaten alle vrijheid om de ether, het internet en sportstadions te overspoelen met hun reclames, in tegenstelling tot bijvoorbeeld tabaksboeren, hoewel die ook verslavende middelen verkopen. Het totaal aantal gokadvertenties steeg direct met 115 procent ten opzichte van het voorgaande jaar. De staat huppelde maar al te graag mee in de polonaise: staatsbedrijven Holland Casino en TOTO spendeerden in de eerste twee maanden maar liefst 11 miljoen euro om Nederlanders naar hun fruitmachines, pokerrooms en voetbalweddenschappen te lokken.

Met succes: het leidde in no time tot een explosie van het aantal uren dat mensen op gokwebsites doorbrachten, een stijging van de omzet en – wie had dat gedacht? – een toename van het aantal verslaafden.

Verslavingsdeskundigen sloegen alarm: sommige klinieken zagen wel anderhalf keer zo veel patiënten. Fred Sleutel, directeur van verslavingskliniek Hervitas, zag ook de gemiddelde leeftijd teruglopen. Schulden in de tienduizenden euro’s zijn geen uitzondering.^*

En wat gebeurt er? Niets!

Gelukkig zaten onze volksvertegenwoordigers niet te maffen. Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) zag hoe de gokindustrie zich razendsnel uitbreidde en diende in december 2021 een motie in om ongerichte gokreclames te verbieden. Deze motie werd gesteund door een meerderheid.

En toen gebeurde er: helemaal niets.

Minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind (D66) voerde geen verbod in, maar mompelde iets over het voeren van ‘gesprekken met aanbieders’ en het ‘onderzoeken van juridische aspecten’.^* Hij zei wel dat hij de ‘geest van de motie omarmde’ (whatever the fuck that means), maar het moest allemaal ‘stap voor stap’ gaan.

Wanneer kwetsbare burgers eenmaal verslaafd raken, is het kwaad al geschied

Opnieuw liet de Kamer zich niet in slaap sussen. En dus kwam er nog een motie, op 10 februari 2022, met de boodschap: maak haast. Steeds meer partijen zagen naast de gevaren ook de onomkeerbaarheid van het effect van gokadvertenties. Wanneer kwetsbare burgers eenmaal verslaafd raken, is het kwaad al geschied.

Henk Nijboer (PvdA) sprak over de ‘enorme ellende’ en Kees van der Staaij (SGP) herhaalde de kreten van verslavingsexperts over een ‘averechts effect’.^* SP’er Van Nispen stelde voor om een spoedwet te gebruiken, als een normaal wetsvoorstel te lang duurde. De motie werd, opnieuw, aangenomen.

En opnieuw: krekels.

Of, nou ja: Weerwind besloot dan maar dat er vanaf 30 juni 2022 geen bekende Nederlanders meer tijdens die reclames in beeld mochten verschijnen.^* Alsof de Tweede Kamer besluit om alcohol te verbieden, en de minister vervolgens alleen de shotglazen uit de schappen haalt.

Inmiddels zijn we honderdduizenden advertenties, duizenden nieuwe verslaafden en een jaar verder, en komt Weerwind eindelijk in beweging. Vanaf 1 juli 2023 worden ongerichte reclames voor online gokken verboden.^*

Maar niet helemaal!

Gokbedrijven mogen in de nieuwe plannen van Weerwind nog een jaar doorgaan met het sponsoren van tv-programma’s en evenementen. Ze krijgen zelfs nog twee jaar de tijd om sportclubs te sponsoren. En laten die nu net een enorm bereik hebben.

Ongeveer 10 miljoen Nederlanders volgen voetbal.^* Zij zien Unibet bij Ajax, GGPoker bij FC Emmen en Excelsior, BetCity bij Vitesse, Volendam en Fortuna Sittard, Kansino bij AZ, en TOTO bij PSV, Feyenoord, FC Groningen, FC Twente, FC Utrecht, RKC Waalwijk, SC Heerenveen en Sparta.

Voor de gokindustrie staan de sluizen open

Het kost de regering bij elkaar opgeteld wel 1.369 dagen om tot een verbod te komen op gevaarlijke gokreclames. Terwijl de urgentie voor zich spreekt: kwetsbare mensen raken verslaafd, vaak voor het leven.

Het is onze bestuurders gelukt om roekeloos de sluizen open te zetten voor de gokindustrie, ondanks steekhoudende waarschuwingen van collega’s en experts.

Ik bel Michiel van Nispen. ‘Het is uiteindelijk niet eens gebeurd met een wetswijziging, maar met een algemene maatregel van bestuur’,^* zegt hij. ‘Dat had in een paar maanden gekund.’

Hoe is het mogelijk dat de staat niet sneller ingreep – wat staat daar voor belang tegenover? ‘Er is bijna geen dossier waar zo veel en agressief wordt gelobbyd als gokken’, vertelt Van Nispen. ‘Ik werd uitgenodigd voor reisjes naar Malta. Tegelijkertijd zetten lobbyisten het ministerie onder druk met dreigementen over gerechtelijke procedures, bijgestaan door dure advocatenkantoren.’

‘Herwinnen van vertrouwen’, zei minister Franc Weerwind eind 2022 in een interview met Follow the Money,^* ‘dat is mijn belangrijkste opdracht.’

Hoe wil je dat vertrouwen herwinnen als je geen gehoor geeft aan al die waarschuwingen en moties? Terwijl de levens van kwetsbare Nederlanders worden verwoest, blijkt daadkrachtig handelen onmogelijk. De coalitie staat erbij en kijkt ernaar, 1.369 dagen lang.

Meer lezen?