Ongevraagd advies aan VanMoof: geef iedereen hun digitale fietssleutel terug

In 2018 presenteerde VanMoof trots zijn nieuwste innovatie: een slim slot, ingebouwd in je elektrische fiets. Je zet het aan met een klein schopje tegen het achterwiel, je zet het uit met je app of een code.^*

Het slot is niet zomaar een slot: de wielen blokkeren, de fiets maakt irritante alarmgeluidjes als iemand eraan zit, je kan de fiets tracken, en het belangrijkst: de elektrische motor gaat uit. Kortom: het slot werkt goed.

Misschien wel iets té goed. Want fora als Reddit staan vol met eigenaren die hun fiets niet van het slot krijgen. En soms gaat de fiets vanzelf weer op slot.

Daar sta je dan, met je app in je hand, te kijken naar een glimmend object van een paar duizend euro.

Gelukkig zijn er ook veel berichten te vinden over hoe VanMoof de fietsen weer repareerde, zodat de eigenaren verder konden. Maar hoe moet dat nu het bedrijf failliet dreigt te gaan?

Een kapotte camera in je linkeroog

Barbara Campbell, de gebruiker van een bionisch oog van het bedrijf Second Sight, kan je alles vertellen over wat er gebeurt als je ook na de aankoop afhankelijk bent van een bedrijf voor het functioneren van je spullen. Second Sight ontwikkelde een apparaat waarmee slechtzienden alsnog konden zien: een retinal implant. Dat is een soort camera die rechtstreeks met je hersenen is verbonden.

Nadat het implantaat van Barbara Campbell tijdens het spitsuur in de New Yorkse metro ineens uitviel, lukte het Second Sight niet om het oog te repareren. En inmiddels heeft het bedrijf zijn focus zelfs verlegd, en biedt het helemaal geen technische ondersteuning meer. Het verwijderen van het apparaat is te gevaarlijk, dus Barbara Campbell loopt sinds 2013 rond met een kapotte camera in haar linkeroog.

Het zou toch ongelooflijk onhandig zijn als je fiets ermee stopt zodra bij het hoofdkwartier de stekker eruit gaat

Nu is een fiets iets anders dan een bionisch oog, maar het zou toch ongelooflijk onhandig zijn als je fiets ermee stopt zodra bij het hoofdkwartier van VanMoof de stekker eruit gaat.

Toch is dat precies waar een groepje nerds zich een paar maanden geleden al zorgen over maakte: als de servers van VanMoof offline gaan, zo vreesden zij, kan de app niet meer communiceren met je fiets. Daarom bouwden ze voor de zekerheid alvast software om alle details uit de fiets te ontfutselen, inclusief encryptiesleutels waarmee de communicatie plaatsvindt – een soort digitale fietssleutel dus. Met die digitale fietssleutel zou je de fiets nog kunnen bedienen als de servers uitvallen. 

Concurrent Cowboy sprong te hulp, en heeft direct een speciale app voor VanMoof-bezitters gemaakt om de digitale fietssleutel in te bewaren.

Bij een fiets hoort een (digitale) fietssleutel

Ik schreef eerder hoe digitalisering leidt tot een gemankeerd soort eigendom. Allerlei rechten die we verwachten als we een apparaat kopen, zijn niet meer vanzelfsprekend zodra er een chip in verwerkt zit.

Dat moet anders. Maar hoe dan precies, dat is nog niet zo makkelijk. De Amerikaanse hoogleraar Paul Ohm deed een creatieve suggestie: digitale apparaten zouden verplicht een legacy switch moeten krijgen; een fysieke knop waarmee je alle digitale functies van een apparaat kan uitschakelen, maar nog wel de standaardfuncties kan gebruiken.

Allerlei rechten die we verwachten als we een apparaat kopen, zijn niet meer vanzelfsprekend zodra er een chip in verwerkt zit

Een aardig idee, maar als je er wat langer over nadenkt ook onbevredigend. Want veel van die digitale functies zijn juist handig. Denk bijvoorbeeld aan dat digitale VanMoof-slot dat de elektrische motor uitschakelt. Dat soort digitale functies zijn misschien wel juist de reden waarom je zo’n product koopt.

Zou het dus niet beter zijn als VanMoof zijn fietsen had geleverd mét digitale fietssleutel en software? Zodat ze blijven werken, ook als het bedrijf failliet gaat? Zodat je het digitale slot kan repareren, ook als de software kapotgaat? Want de gemiddelde gebruiker moet maar net weten van het bestaan van de app van de concurrent, en gaat al helemaal niet zitten pielen met computercode van hackers om een sleutel uit zijn fiets te vissen.

Daarom mijn ongevraagd advies aan een eventuele curator van VanMoof: geef iedere gebruiker alsnog software om de digitale fietssleutel op te vragen, het liefst inclusief software om hun fietsen draaiende te houden – ook nadat de deuren van het bedrijf zijn gesloten.

Dat laatste is niet makkelijk, want de code is geschreven voor intern gebruik door VanMoof. En die code vertalen zodat anderen ermee uit de voeten kunnen kost veel geld. Maar het alternatief, de servers en app tot het einde der dagen in de lucht houden, kost ook geld. En dan kunnen we ondertussen nadenken over betere wetten. Zo voorkomen we dat ook in de toekomst apparaten niet meer werken als de producent failliet gaat.