De spagaat van Yeşilgöz: niet regeren is kiezers schofferen, wel regeren is door de mand vallen

De VVD wil (nog steeds) niet in een kabinet-Wilders I. Vreemd, want nog voor pakjesavond kreeg de partij precies wat al maanden in chocoladeletters op de verlanglijst leek te staan: een rechtse meerderheidscoalitie.

In juli zette de VVD het kabinet-Rutte IV aan de kant, gestruikeld over de kwestie gezinshereniging. Amper een maand na deze stunt zette de partij de deur wijd open voor een samenwerking met Geert Wilders.^*

‘Waterige compromissen, daar hebben we simpelweg geen tijd meer voor’, zei partijleider Dilan Yeşilgöz op het VVD-congres vlak voor de verkiezingen. ^* Het verkiezingsprogramma, waar zij zelf aan meeschreef, maakte van asiel hét speerpunt.

De boodschap was kraakhelder: de ellende die mensen thuis ervaren lag echt niet aan de VVD – ook al is ze al dertien jaar de grootste regeringspartij. Nee, de echte boosdoeners waren de middenpartijen, die het al jarenlang onmogelijk maken om grip te krijgen op de ware oorzaak van al deze problemen: de immigrant. Of specifieker: de asielzoeker (12 procent van de immigranten).

Die campagne werd een daverend succes. Voor de PVV dan, die ruim 17 jaar de boodschap uitdraagt die de VVD nu ineens nazong. Dilan Yeşilgöz is de beste campagneleider die Geert Wilders ooit heeft gehad. De kiezer gaf de voorkeur aan het origineel, niet aan de kopie.

Na Yeşilgöz’ harde retoriek van de afgelopen maanden, staat 84 procent van de VVD-kiezers klaar om met de PVV samen te werken.^* Geen slappe handdrukakkoorden, wankelende pacten en drijfzanddeals, maar gewoon: snoeihard migratiebeleid. ‘Wij hebben zelf de deur voor Wilders opengezet’, merkte Albert Dominicus op,^* VVD-fractieleider in de gemeenteraad van Meierijstad (Noord-Brabant). ‘Nu weglopen is een blunder’.

Maar Yeşilgöz is niet van plan om de daad bij het woord te voegen. Een coalitie met de PVV?  Vergeet het maar. Ze lijkt hooguit bereid tot gedoogsteun.^*

Zondebokpolitiek werkt niet

Wat verklaart de zwalkende koers van Yeşilgöz? Simpel: zondebokpolitiek is een briljante strategie om verkiezingen te winnen, zolang je vervolgens geen zondebokbeleid hoeft uit te voeren. De migratieretoriek van Yeşilgöz was geen serieus voorstel, maar een grote gok: als de coalitie uiteindelijk ergens in het centrum uit zou komen – bijvoorbeeld met GroenLinks-PvdA – dan kun je daarna toch weer anderen de schuld geven van migratiebeleid dat wat jou betreft niet streng genoeg was. (De VVD belooft al minstens vijf partijprogramma’s lang meer grip op migratie, zonder te leveren.)

Yeşilgöz zal er komende maanden alles aan doen om te verhullen dat ze haar grote woorden helemaal niet wil omzetten in daden

Nu is Yeşilgöz de dupe van haar eigen succes. Stapt ze met Wilders in een knetterrechts kabinet, dan valt ze door de mand. Dan ontdekken mensen al snel dat volledige controle over migratie een illusie is binnen de Europese Unie, waar Nederland maar wat graag deel van uitmaakt. Dat meer dan de helft van de migranten uit Europa komt, een unie waardoor wij zelf profiteren van het vrije verkeer van mensen, diensten en werknemers. Dat onze economie in sterke mate leunt op arbeidsmigratie. Dat asielzoekers niet de hoofdoorzaak zijn van ons woningtekort, maar dat er in de afgelopen zeventig jaar zelden zo weinig huizen gebouwd zijn als onder Ruttes bewind in zijn eerste vijf jaar als premier. Dat de VVD de volkshuisvesting aan de vrije markt heeft overgelaten. (‘Ik ben de eerste VVD’er die een heel ministerie heeft laten verdwijnen’, pochte minister Stef Blok,^* die later tienduizenden sociale huurwoningen zou verpatsen.)

Als Yeşilgöz met Wilders gaat regeren, dan zullen Nederlanders voelen wat de Britten sinds de Brexit aan den lijve hebben ondervonden: dat zondebokpolitiek niet werkt. Dat het aanwijzen van een groep en beweren dat ‘zíj eigenlijk het probleem in onze maatschappij’ zijn, geen werkelijke oplossing biedt.

De gelijkenis met de Britten gaat verder dan dat. In 2015 beloofde toenmalig premier David Cameron een Brexit-referendum. Cameron wilde helemaal geen Brexit, maar hij zou volgens de peilingen toch nooit een meerderheid halen.^* En voor de Liberal Democrats – de onvermijdelijke coalitiepartner – was zo’n referendum een no-go. Dus Cameron waagde de gok en durfde de kiezer een referendum te beloven.

Dat leek even een prima strategie – hij won de verkiezingen – maar plotseling had hij de Liberal Democrats niet meer nodig om te regeren. Het referendum ging door, en een meerderheid stemde vóór EU-uittreding. De Brexit die hij niet wilde, zou er nu echt komen.

Nu zit de VVD net zo in de penarie. Weigeren deel te nemen druist in tegen elke verkiezingsbelofte – zo raakt de partij haar geloofwaardigheid kwijt. Maar een kabinet-Wilders I zal nooit voldoen aan de grote verwachtingen die door de VVD  zijn geschapen. Zelfs niet als ze, tegen een hoge economische of morele prijs, enkele kleine problemen (zoals de hoge druk op opvangcentra) weet te verlichten door een strikt migratiebeleid.

Yeşilgöz zal er komende maanden alles aan doen om te verhullen dat ze haar grote woorden helemaal niet wil omzetten in daden. Maar de VVD heeft deze hut gebouwd. Nu is het tijd om erin te gaan zitten. Dan kunnen kiezers met eigen ogen zien dat zondebokpolitiek niet werkt.