Dilan Yesilgöz wil geen problemen oplossen, maar een zondebok aanwijzen

De VVD heeft haar verkiezingsprogramma onthuld, met als uitgesproken hoofdthema: immigratie en asiel. Ruimte geven. Grenzen stellen., luidt de slogan van het manifest, gepresenteerd door de nieuwe lijsttrekker, Dilan Yesilgöz.

Maar die grenzen, voor wie zijn die bedoeld?

Voor immigranten, gezien het hoofdthema. Maar lang niet voor alle immigranten, want meer dan de helft van alle nieuwkomers sinds 2010 is geboren binnen de Europese Unie (EU). En een van de basisprincipes van de EU is dat alle inwoners overal mogen wonen, werken en vakantievieren zonder gedoe.  

Het gaat dus om de rest, en om één groep in het bijzonder. Wie de immigratieplannen van de VVD goed leest, ziet dat 25 voorstellen uitsluitend over asielzoekers gaan. Een greep uit de plannen:

1. Opvang voor kansarmen wordt versoberd. Oftewel: faciliteiten worden geslotener en (nog) slechter, om mensen af te schrikken. 
2. De bewijslast wordt omgedraaid. De IND hoeft niet meer te bewijzen dat iemand géén recht heeft om hier te blijven. Nee, de bewijslast ligt nu bij de asielzoeker. 
3. Telefoons worden uitgelezen aan het begin van de asielprocedure. In artikel 10 van de Grondwet staat dat iedereen recht heeft op eerbiediging van zijn of haar persoonlijke levenssfeer. Niet dus, als je op de vlucht bent.
4. En als klap op de vuurpijl: alle asielvergunningen worden tijdelijk. Na drie jaar gaan dure ambtenaren bij iedere asielzoeker grondig controleren of die hier nog wel mag blijven.

Oftewel, de nieuwe VVD zet vol in op maatregelen om de ‘aanzuigende werking’ van het Nederlandse asielbeleid – waar de partij al maanden tegen waarschuwt – te stoppen.

Toevallig verscheen deze week een stevig rapport van een onafhankelijk onderzoeksbureau. Wat blijkt: voor die aanzuigende werking is geen bewijs. Waar wél bewijs voor is: onveiligheid in hun thuisland is met stip de voornaamste reden dat asielzoekers in Nederland belanden. Dus niet vanwege een gespreid bedje in de polder.

O ironie: het onderzoek in kwestie werd uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Onder leiding van… demissionair minister Dilan Yesilgöz. Zelfs nu de wetenschap haar voorgevoel niet onderschrijft, houdt Yesilgöz in de media voet bij stuk.

Anders gezegd: de VVD gaat de verkiezingen in met een spookverhaal als epicentrum van het programma.

Grip op welke migratie?

De VVD besteedt in haar programma dus meer aandacht aan die asielzoekers dan aan alle (!) andere vormen van migratie bij elkaar. Volgens de partij zou dit ons de broodnodige ‘grip op migratie’ geven. Laat ik dat verhaal zo positief mogelijk duiden: als het speerpunt van het VVD-programma bestaat uit een hele rits maatregelen om een onbewezen fenomeen aan te pakken, dan moet die groep asielzoekers wel héél groot zijn. 

Maar ook dat is niet waar. Dit simpele feit sneeuwt vaak onder in de discussies over migratie: veruit de meeste immigranten zijn géén asielzoekers.

In de afgelopen tien jaar namen asielzoekers en nareizigers amper 13 procent van het totale immigratiecijfer voor hun rekening. In andere woorden: minder dan een op de zeven immigranten was asielzoeker of nareiziger.

Ook die nareizigers worden flink aangepakt in de plannen van de VVD, terwijl zij jaarlijks zorgen voor een schamele 0,06 procent toename van de Nederlandse bevolking. En toch: ‘Nareis op nareis op nareis’, zei Yesilgöz, onlangs aan tafel bij Op1. (Niemand die de feiten paraat had om haar tegen te spreken.)

Ik bespeur een patroon. Deze week beweerde Yesilgöz eveneens dat het asielbeleid van afgelopen jaren ervoor zorgt ‘dat Nederland aantrekkelijker was voor vluchtelingen om naartoe te komen dan andere Europese landen’. Opnieuw: lariekoek.

Als je het aantal asielverzoeken per 100.000 inwoners vergelijkt met omliggende landen, is Nederland echt geen asielmagneet. Zo ontvangt Frankrijk al jaren meer asielverzoeken per 100.000 inwoners. Duitsland ook. En België ontvangt er zelfs ruim anderhalf keer zoveel.

Kortom: in het ‘beste’ geval krijgen we met al deze ideeën – fonkelende speerpunten van het VVD-programma – die 13 procent naar 10 procent. En dat noemen we dan ‘grip op migratie’. Alsof de vrijheid van verkeer van personen in de EU niet bestaat.

Als je het aantal asielverzoeken per 100.000 inwoners vergelijkt met omliggende landen, is Nederland echt geen asielmagneet

Het gaat dus om kleine verschillen, net als in de plannen voor twee andere doelwitten van de VVD: arbeidsmigranten van buiten de EU (vorig jaar 7 procent van alle immigranten) en studenten (5 procent). Die twee groepen krijgen aanzienlijk minder aandacht in de plannen van Yesilgöz, maar worden niet ontzien.  

Tegelijkertijd lees je in het programma niets over de belastingvoordelen voor expats, die net zo goed een dak boven hun hoofd nodig hebben en gebruikmaken van onze voorzieningen.

De kiezer maakt zich drukker om andere thema's

Natuurlijk zijn er kanttekeningen bij dit dossier te plaatsen: asielzoekers hebben misschien extra ondersteuning nodig en blijven over het algemeen langer in Nederland dan andere immigranten. Maar om nou deze bescheiden, kwetsbare groep centraal te stellen in je visie voor Nederland?

Het nieuwste kiezersonderzoek wijst uit dat Nederlanders volkshuisvesting, gezondheidszorg en armoede(bestrijding) belangrijker vinden dan immigratie. Geen wonder dat Pieter Omtzigt kiest voor bestaanszekerheid en het functioneren van de democratie als zijn verkiezingsthema’s. PvdA/GroenLinks gaat voor klimaat, en Volt voor de Europese Unie. Allemaal onderwerpen die een grotere rol spelen dan asielzoekers in het leven van mensen thuis.

Tegelijkertijd maakt de nieuwe VVD het afschrikken en wegsturen van asielzoekers dus het belangrijkste agendapunt van de 21ste eeuw. Wie denkt dat de asielmaatregelen van Yesilgöz een wezenlijk verschil kunnen maken in de nijpende wooncrisis, wachtlijsten in de zorg of armoedebestrijding, zal onvermijdelijk worden teleurgesteld.

Zes jaar geleden verkaste ik naar het Verenigd Koninkrijk, voor mijn studie. De Britten zaten toen midden in hun Brexit-experiment. Wat blijkt nu: het aanwijzen van een zondebok – de immigrant – heeft geen van de onderliggende maatschappelijke problemen in dat land opgelost. 

Ik mag toch hopen dat wij Nederlanders beter weten.

Correctie 11-9-2023: in een eerdere versie van dit stuk stond in een infocard dat Britten een visum nodig hebben als ze de EU willen bezoeken, maar dat ligt genuanceerder.