Vergeleken met YouTube is videoplatform Nebula een verademing (voor kijkers én makers)

De dot-com boom van de jaren negentig was het startschot voor het geloof dat internet alles – maar dan ook echt alles – beter zou maken. Het internet zou mensen in staat stellen om informatie, ideeën en diensten uit te wisselen, gratis en zonder tussenkomst van machthebbers of instituties. Een meer democratische, toegankelijke en vrije wereld.

Alexa, speel de ‘Internationale’.

Maar wie het online landschap van vandaag de dag beziet, kan enkel concluderen hoe hopeloos naïef dit gedachtegoed was. Vijf techreuzen heersen over de digitale wereld. Facebook, Google, Amazon, Apple en Microsoft tekenen onze levens meer en meer, evenals hun hardnekkige gebrek aan moreel besef en integriteit.

Idealen van weleer vallen ten prooi aan geldwolverij. YouTube, in essentie een geweldig videoplatform ter leering ende vermaeck, is in de praktijk verworden tot een verslavende reclamezuil, die kijkers geboeid houdt door ze algoritmisch gestuurde rabbit holes in te zuigen.

Ook creators zijn kind van de online rekening. Het aanbevelingsalgoritme geeft de voorkeur aan schreeuwerige content, van makers die er een slopend publicatieschema op na houden; youtubers met een burn-out zijn allang niet zeldzaam meer. Bovendien kan het platform er eenzijdig voor kiezen je inkomsten voor een video in te houden (demonetization) of je zonder pardon onzichtbaar te maken (shadowbanning) als jouw content tegen de – veelal inconsequente en ondoorzichtige – richtlijnen van het platform ingaat.

Voor populariteit op YouTube betaal je dus een hoge prijs. Om je positie als creator te veroveren én te behouden, moet je meelopen in een ratrace waarvan je nauwelijks invloed op de regels hebt. 

Dat moet toch beter kunnen? Ja, vonden ze bij Nebula.

Een kruising tussen Netflix en YouTube

Nebula is een streamingservice die in 2019 werd opgericht, en inmiddels meer dan een half miljoen abonnees heeft. Het is een soort kruising tussen Netflix en YouTube: kijkers betalen 5 dollar per maand voor een abonnement, en kunnen vervolgens advertentievrij video’s en podcasts van hun favoriete creators bingen. 

Die benadering kent heel wat voordelen, in de eerste plaats voor de creators. Waar YouTube makers in een mal probeert te duwen die vooral het platform winst oplevert, staat bij Nebula de vrijheid van de maker centraal.

Dat blijkt bijvoorbeeld uit de manier waarop Nebula omgaat met het gebruik van beeld- en audiomateriaal dat auteursrechtelijk beschermd is. Youtubers hebben – net als journalisten en kunstenaars – het recht om auteursrechtelijk materiaal te bespreken of te recenseren. In de praktijk worden zij echter continu lastiggevallen door de rechthebbende partijen. YouTube geeft die partijen digitale tools om gebruik van hun muziek of beeldmateriaal op te sporen, en via een copyrightclaim de inkomsten van dit gebruik op te eisen. 

YouTube heeft nauwelijks capaciteit om copyrightclaims te beoordelen – en dus trekt de maker vaak aan het kortste eind

Als creator kun je een dergelijke claim aanvechten, maar omdat YouTube nauwelijks de capaciteit heeft om elke claim te beoordelen, trekt de maker meestal aan het kortste eind. Op Nebula hebben makers meer vrijheid om van hun recht op ‘fair use’ gebruik te maken, omdat het platform wel scherp beoordeelt of een copyrightclaim terecht is. Voor rechthebbenden is het daardoor een stuk moeilijker creators te trollen met claims omdat de video’s waarin ze hun materiaal gebruiken hun niet bevallen. 

Die zorg voor de maker zit in het DNA van Nebula ingebakken. Oprichter Dave Wiskus begon zijn carrière in de techsector als eigenaar van Standard, een bureau dat contentcreators begeleidt bij de zakelijke kant van hun werk. Zelf noemt hij Standard een kruising tussen een agentschap en een vakbond: naast individuele begeleiding van de 160 creators die bij hem aangesloten zijn, lobbyt hij namens hen bij platforms als YouTube voor hun collectieve belangen.

De bescherming van creators blijkt ook uit de functies die Nebula biedt – of eerder: niet biedt. Video’s op Nebula hebben bijvoorbeeld geen like-knoppen of bijdragesecties – functies die op YouTube vooral fungeren als vergaarbakken van online haat, die paradoxaal genoeg leiden tot hogere advertentie-inkomsten voor de creator. Ook de hoeveelheid views die een video heeft wordt op Nebula niet publiekelijk vermeld; omdat Nebula-kijkers betalen voor hun toegang, hoeven creators geen sponsordeals binnen te slepen van partners die vooral geïnteresseerd zijn in hoeveel je bekeken wordt.

Leuk. Maar wat valt er te zien?

Gezellig hoor, die vrijheid, blijheid voor creators. Maar de kijker wil ook wat. Dus wat valt er dan allemaal te zien op Nebula?

Veel leuks, zo blijkt al snel. Wie een tijdje op Nebula rondneust, merkt vooral de ruimte die het platform biedt aan absolute niches. Waar youtubers met het oog op het verzilveren van hun populariteit altijd enigszins rekening moeten houden met wat wel en niet zal werken op het algoritme-gedomineerde platform, kunnen makers op Nebula regelmatig de diepte in met video’s die op YouTube nooit zouden werken. Met name video’s die creators speciaal voor het platform maken zijn langer, nerdier, en minder gestuurd op ophef of actualiteit.

Dat lokt creators naar het platform die YouTube juist om die ophef verlieten, en die het YouTube-publiek daarom heeft moeten missen. Neem Lindsay Ellis, een creator die op YouTube een miljoenenpubliek vergaarde met haar haarscherpe analyses van populaire Hollywoodfilms. In 2021 werd zij gecanceld (om letterlijk niks), en negen maanden later besloot ze van YouTube af te gaan. 

Als een van de weinigen maakt ze nu exclusief content voor Nebula: recente video’s over de dertigste verjaardag van Jurassic Park, de voors en tegens van de filmadaptaties van The Lord of the Rings, of de onterechte weerzin jegens Amerikaanse tv-kok Guy Fieri verschenen exclusief op dit platform. Voor fans van haar werk is Nebula dé manier om wederom van haar video’s te genieten, voor Ellis zelf biedt de betaalmuur een welkome bescherming voor de haat die op YouTube deel van het verdienmodel is.

De betaalmuur op Nebula is een welkome bescherming tegen online haat

Een andere YouTube-grootheid die zich tot Nebula keerde is Abigail Thorn van Philosophy Tube, van origine een kanaal met video-essays over filosofie en links-progressief gedachtegoed. Thorn post op Nebula vooral de video’s die ook op haar YouTube-kanaal te vinden zijn, maar publiceert er ook exclusieve content. Zo is op Nebula een registratie te zien van haar The Prince, een zelfgeschreven en steengoed theaterstuk waarin de personages gevangenzitten in een multiverse van Shakespeare-toneelstukken.

Maar ook de content die Thorn zowel op YouTube als op Nebula post, is beter op dat laatste platform. Zo zijn creators die gevoelige onderwerpen bespreken (zoals racisme, geweld of seksueel wangedrag) vaak het slachtoffer van het YouTube-algoritme dat deze video’s op basis hiervan demonetizet. Om dat algoritme te omzeilen, vermijden creators bepaalde woorden in hun gesproken tekst, en brengen die gewraakte taal in tekst in beeld.

In Thorns laatste video, over politiegeweld, wordt haar verhaal daardoor meermaals onderbroken met een stilte en een woord dat ze niet kan uitspreken, maar uit moet schrijven. Op Nebula staat de ongecensureerde versie. Zonder dat dit voor Thorn tot verlies van inkomsten leidt.

Toch hebben ook deze makers YouTube nodig

Toch: helemaal zonder YouTube zal Thorn niet kunnen – en vele creators met haar. De populariteit van Nebula is namelijk nog steeds sterk afhankelijk van YouTube, en de manieren waarop creators daar hun sterrenstatus bereiken.

Want ook op Nebula speelt die populariteit een rol. Hoewel kijkcijfers niet onder video’s openbaar gemaakt worden, worden de inkomsten van creators wel op basis van views berekend: Nebula betaalt de helft van alle winst aan de creators, op basis van de hoeveelheid views die hun video’s krijgen. Engagement moet ergens vandaan komen. Daarom maken lang niet alle youtubers een volledige overstap naar Nebula. Hun populariteit op YouTube gebruiken ze om kijkers naar Nebula te loodsen. Daarmee zijn ze verre van onafhankelijk van de nukken van de aandachtseconomie die YouTube regeert.

Volgens oprichter Wiskus is Nebula dan ook geen alternatief voor YouTube, maar eerder een aanvulling op het platform. Z’n half miljoen abonnees staan ook nauwelijks in verhouding met de tweeënhalf miljard gebruikers van YouTube. De meeste content op Nebula is ook gewoon op YouTube te bekijken. De 175 creators die inmiddels aan Nebula verbonden zijn, werden haast allemaal groot op YouTube, en zijn dat nog steeds: samen zijn ze goed voor een slordige 120 miljoen YouTube-abonnees.

Toch is Nebula een fijne manier om YouTube te omzeilen – zelfs wanneer het stappen neemt die het platform meer op YouTube doen lijken. Zo onthulde Wiskus vorige maand dat Nebula de mogelijkheden onderzoekt om toch een aanbevelingsalgoritme aan het platform toe te voegen. Maar, schrijft Wiskus, dan wel zonder de uitwassen die op YouTube gemeengoed zijn. Het algoritme moet transparant zijn in hoe het werkt, vooral de creators en hun belangen dienen, en Nebula-leden moeten kunnen meepraten over wat het algoritme wel en niet zou moeten doen.

Voor de idealistische kijker, die het liefst zo min mogelijk met een techgigant als YouTube van doen heeft, is deze aanvulling op ’s werelds populairste videoplatform een uitkomst. Content voorbij de waan van de aandachtseconomie is het niet helemaal, nog niet in elk geval. Maar achter de betaalmuur van Nebula lijkt de digitale wereld in elk geval een stuk meer op de cyber-utopie die men in de jaren negentig voor ogen had.