‘Voor ieder wat waars’ – de waarheid over ons nieuwe boek

‘Wanneer [de waarheid] niet langer wordt gedeeld, wordt ze een kracht die ons tegen elkaar opzet.’ 

Zo opent Rob Wijnberg zijn nieuwe boek Voor ieder wat waars, dat deze week in de boekhandel ligt. In het boek laat hij zien dat een samenleving niet kan samenleven, niet kan functioneren, zonder een collectieve waarheid. 

In het klein voel je dat op verjaardagsfeestjes waar je de sfeer weleens flink zou kunnen verpesten door te beginnen over vaccins, of waar een oom onverwacht ontsteekt in een tirade over de ‘werkelijke’ bronnen van stikstofuitstoot. 

Wat is feit en wat is fictie? Bij gebrek aan een gezamenlijke waarheid worden woorden gewogen, onderwerpen angstvallig gemeden en goede gesprekken onmogelijk.

Waarheid werd steeds meer ons privébezit, een product dat je kunt consumeren, afgestemd op individuele voorkeuren

Maar liefst driekwart van de Nederlanders denkt dat polarisatie toeneemt. ‘Polarisatie’ staat zij aan zij met ‘werkgelegenheid’ en ‘leefbaarheid in de wijken’ op de lijst met belangrijkste actuele onderwerpen volgens kiezers. Ook in andere landen zien experts^* de sociale erosie en polarisatie als grootste risico’s voor de samenleving, op de korte en lange termijn.

Hoe zijn we op dit punt gekomen? Neemt polarisatie echt toe? En hoe kan het dan dat mensen het niet meer eens zijn over basale feiten? Over wat ‘waar’ is? En wat bedoelen we eigenlijk als we het over ‘de waarheid’ hebben?

Met dit soort vragen weet onze huisfilosoof Rob Wijnberg wel raad. Als iemand veel over waarheid heeft geschreven, dan is hij het wel. In de afgelopen tien jaar liet hij lezers van De Correspondent zien hoe het begrip ‘waarheid’ door de eeuwen heen van betekenis en rol is veranderd: van iets wat buiten de mens lag tot iets wat steeds meer ons privébezit werd, een product dat je kunt consumeren, afgestemd op individuele voorkeuren. 

Zo krijgt iedereen steeds meer zijn eigen waarheid en is er steeds minder solidariteit. En ontstaat de angst voor polarisatie, angst dat de democratie uit elkaar valt. 

Vandaar dat Rob voor dit nieuwe Correspondent-boek op zoek is gegaan naar een nieuw en hoopgevend verhaal. Een nieuw soort waarheid, dat het pessimisme, het wantrouwen en de verdeeldheid kan overbruggen. Een verhaal dat laat zien dat waarheid weer iets kan worden wat we delen, in plaats van wat ons verdeelt.

Dat verhaal is nu af. Marcia Luyten noemde het ‘zonder twijfel het belangrijkste boek van het jaar’. Een waarheid als een koe, vinden wij.