Het migratieplafond van Pieter Omtzigt: briljant plan of lege huls?

Vorige maand deed Pieter Omtzigt, aan de talkshowtafel van Humberto Tan, een opmerkelijk voorstel.

De Twentenaar, die met zijn eigen partij Nieuw Sociaal Contract de verkiezingen ingaat, wil dat Nederland een migratieplafond krijgt. Het aantal nieuwkomers mag maximaal 50.000 personen hoger zijn dan het aantal vertrekkers. Afgelopen vrijdag herhaalde hij dit plan nog maar eens bij Op1.

Zo’n plafond is op het eerste gezicht geen gek idee. Het migratiesaldo is hoger dan ooit tevoren,^* en het klopt dat onze volkshuisvesting, gezondheidszorg en onderwijs het op termijn zwaar krijgen bij enorme hoeveelheden nieuwkomers. Zo komen we inmiddels 390.000 huizen tekort,^* en elk mens heeft nu eenmaal een dak boven zijn hoofd nodig.

Bovendien geeft een concreet aantal de kiezers duidelijkheid en zo de schijn van grip op dit glibberige thema. Ineens is migratie iets waar we controle over hebben. Daar zullen veel Nederlanders dus hartstikke blij mee zijn.

Maar werkt het? Omtzigt zegt zich in te zetten voor een ‘forse beperking’ die gaat ‘over alle vormen van migratie bij elkaar’. Maar is een migratiesaldo van 50.000 mensen wel realistisch? Laten we eens naar de cijfers kijken.

Wie laten we binnen?

Elk jaar vertrekken gemiddeld 154.000 mensen uit Nederland. Voor een migratiesaldo van 50.000 mogen we dus jaarlijks 204.000 immigranten verwelkomen. Dat klinkt als een forse groep – ieder jaar meer nieuwkomers dan bewoners van een stad als Breda^* of Nijmegen.^*

Vorig jaar staken 403.000 immigranten de Nederlandse grens over,^* grofweg twee keer zoveel als het toegestane aantal onder het plafond van Omtzigt. Stel dat zijn voorstel de afgelopen tien jaar beleid was geweest, wat waren dan de mogelijkheden? Wie laten we binnen, en wie niet? En waarom?

Allereerst waren er vorig jaar 44.000 terugkerende Nederlanders.^* Het zou nogal gek zijn als we die hadden geweigerd (had je maar hier moeten blijven!).

Dan waren er 129.000 immigranten uit de Europese Unie (of de Europese Vrijhandelsassociatie). In de EU hebben we afgesproken dat alle inwoners mogen wonen en werken waar ze maar willen. Dus ook die groep konden we niet weigeren.

Je kunt Europese studenten wel belemmeren, en dat wil Omtzigt ook, maar in het ‘beste’ geval scheelt dat misschien 9.000 studenten per jaar.

Stel dat we coulant zijn, en zeggen dat het inderdaad lukt om zo veel studenten buiten de deur te houden. Dan blijft er onder het migratieplafond van Omtzigt nog ruimte over voor zo’n 40.000 immigranten van buiten de EU.

De afgelopen jaren waren dat er wel vijf keer zoveel. Dat wordt dus even puzzelen. Wie zou Omtzigt weigeren?

En wie niet?

We gaven vorig jaar tijdelijke bescherming aan 108.440 Oekraïners die op de vlucht waren voor het oorlogsgeweld van Poetin.^* Stel dat we maar een derde van die Oekraïners hadden opgevangen, dan had de deur daarna al op slot gemoeten. (En vergis je niet: de meeste EU-landen vangen nu al meer Oekraïners op dan wij, afgezet tegen hun bevolkingscijfer.)^*

Natuurlijk kun je tegenwerpen dat 2022 een uitschieter was, vanwege de oorlog in Oekraïne. Dus laat ik Omtzigt (opnieuw) het voordeel van de twijfel geven, en veronderstellen dat zoiets nóóit meer gebeurt.

Alleen: zelfs als Poetin Oekraïne niet was binnengevallen, hadden we vorig jaar de overgrote meerderheid van de immigranten van buiten de EU volgens Omtzigts plan moeten weigeren aan de poort.

We hadden het gros van de asielzoekers, gezinsleden van inwoners van Nederland, arbeidsmigranten en studenten van buiten de Europese Unie moeten afwijzen. Twee derde van hen had niet naar Nederland mogen komen, want anders was het richtgetal overschreden.

Het is maar zeer de vraag of dat haalbaar is – het weigeren van asielzoekers gaat bijvoorbeeld al in tegen internationale verdragen.

Leo Lucassen, hoogleraar arbeids- en migratiegeschiedenis aan de Universiteit Leiden, noemde het plan van Omtzigt ‘regelrechte volksverlakkerij’. Volgens hem zijn deze aantallen alleen mogelijk met een Nexit. Maar daar hoor je niemand over, want daar is helemaal geen steun voor (minder dan een op de zeven Nederlanders wil uit de EU).^*

Kortom: het is een illusie om te denken dat het roepen van een getal betekent dat dit ook gaat werken. Omtzigt zal ongetwijfeld plannen presenteren die het migratiesaldo kunnen verminderen, maar een doelstelling van 50.000 lijkt op dit moment zeer ongeloofwaardig. Het presenteren van dergelijke getallen zonder ze vervolgens te realiseren, kan desastreus zijn voor het vertrouwen van kiezers.

Het is een illusie om te denken dat het roepen van een getal betekent dat dit ook gaat werken

De Britse oud-premier David Cameron had in 2010 hetzelfde idee, en introduceerde een maximum migratiesaldo van 100.000 nieuwkomers, met een hele rits aan maatregelen. In de negen jaar daarna werd zijn richtgetal iedere keer overschreden, en in 2019 werd het door nota bene Boris Johnson bij het vuilnis gezet.

En willen de kiezers dit wel?

Laten we Omtzigt nog een keer het voordeel van de twijfel geven, en veronderstellen dat een migratiesaldo van 50.000 op de lange termijn in elk geval in theorie mogelijk is. Dan nog is het de vraag of kiezers dit wel écht willen, als ze eenmaal doorhebben wie er in dit scenario wel en niet geweigerd wordt.

Ik betwijfel dat bij asielzoekers, arbeidsmigranten en al helemaal bij hun eigen gezinsleden.

Een streefgetal klinkt prachtig, totdat onze bondgenoten boos zijn dat we afspraken over asielzoekers niet nakomen, de Britse echtgenote van een geboren Nederlander geen verblijfsvergunning krijgt, en chipmachinemaker ASML uit Veldhoven vertrekt omdat het geen Amerikaanse ingenieurs kan aannemen.

Uit verkiezingsonderzoek blijkt dat de meerderheid van de Amerikanen en Britten van mening is dat de immigratie in het algemeen te hoog is, maar bij vragen over specifieke groepen wil slechts een minderheid beperkingen.^*

Geef ons niet enkel een getal, maar kom met plannen

Mijn punt mag duidelijk zijn: iedereen die een migratieplafond voorstelt (in principe volkomen legitiem, zo’n voorstel), moet óók direct uitleggen hoe hij dat waarmaakt, wie hij als eerste buitensluit, en op basis van welke criteria en principes hij deze selectie maakt.

Als je daar concreet over wordt, dan bots je ineens tegen allemaal persoonlijke, economische of altruïstische belangen aan. En is ‘grip op migratie’ ineens een stuk minder sexy voor veel luisteraars.

Dat verhaal kreeg ik niet te horen aan de talkshowtafel van Humberto of Op1. En aangezien de partij van Omtzigt (als enige, naast DENK) nog geen verkiezingsprogramma heeft gepubliceerd, kunnen we het daar ook niet lezen. En ondanks mijn herhaalde verzoeken aan de partij om de plannen die een migratiesaldo van 50.000 per jaar haalbaar maken verder toe te lichten, bleef een reactie uit.

Ik ben niet tegen een realistisch en doordacht migratieplafond. Maar stel dat Nieuw Sociaal Contract straks in een coalitie komt, en kiezers zich over vier jaar alsnog afvragen waarom het migratiesaldo twee of zelfs drie keer zo hoog ligt dan Omtzigt hun voorgespiegelde, dan beschadigt hij met deze uitspraken precies het vertrouwen dat hij claimt te willen herstellen.