In beeld: de apparaten die jij gebruikt, gebruiken jou

Als je vroeger spullen kocht, waren ze van jou. Een boek was er om een verhaal te lezen. Een televisieset om programma’s te kijken. Een stofzuiger om de vloer stofvrij te houden.

Je kon met deze spullen doen wat je wilde, en na de aankoop had je niets meer met de fabrikant te maken.

Maar dat is aan het veranderen. Steeds meer apparaten zijn verbonden met het internet en verzamelen data.

En zo kan het gebeuren dat, terwijl jij apparaten gebruikt, die apparaten ook jou gebruiken.

Digitale apparaten verzamelen data. Hoe jouw woonkamervloer er precies uitziet, hoelang je iets leest en waar je gebleven bent, welke series je maar blíjft kijken. In veel gevallen sturen ze die data ook naar de fabrikant.

Nu is dat niet altijd erg. Soms zal dat soort data worden ingezet om een dienst te verbeteren. En via die internetverbinding kan de fabrikant bijvoorbeeld makkelijk beveiligingsupdates doorvoeren, zien wanneer er iets mis is en nieuwe functies toevoegen.

Maar het is niet altijd duidelijk hoe die data gebruikt worden, of wat er met die data gebeurt bij een overname. En soms worden die data verkocht.

Ondertussen is er nog meer aan de hand met onze spullen.

Vroeger was de eigenaar de enige die controle had over zijn apparaat: zelf batterijen vervangen, zelf aanpassingen aanbrengen. Als een bedrijf failliet ging, kon je je spullen gewoon blijven gebruiken.

Maar doordat de computer in veel nieuwe apparaten op afstand kan worden bestuurd en via chips kan worden beperkt, is dat niet meer vanzelfsprekend.

Steeds meer digitale apparaten zijn voorzien van digitale sloten. Fabrikanten beperken met deze toegenomen controle vaak de zeggenschap van de eigenaar.

Dat belemmert onze autonomie.

Die digitale sloten worden ook voor iets anders gebruikt: het afdwingen van verdienmodellen.

Printers en inktpatronen, koffiezetapparaten en koffiepads: voor sommige fabrikanten draait het om de combinatie. En die praktijk, die al jaren bestaat, heeft door computerchips en internet een extra zetje gekregen. Zo kan de fabrikant zelfs allerlei nieuwe abonnementsmodellen ontwikkelen, waarbij de gebruiker moet betalen voor extra functionaliteit.

Dat soort verdienmodellen zijn niet nieuw, en ook niet verboden. En het is ook niet verboden voor concurrenten om generieke hervullingen te verkopen. Maar anders dan vroeger speelt die strijd zich nu vaak af op jouw apparaten.

En dat heeft te maken met het recht op privacy. Dat recht betekent ook dat jij je eigen apparaten mag hacken, zodat je zelf bijvoorbeeld kan bepalen welke inktpatronen je wilt installeren.

Dat betekent allemaal niet dat we terug moeten naar de tijd dat apparaten ‘dom’ waren – nee, de uitdaging is om te zorgen dat wij kunnen profiteren van de extra’s van verbonden apparaten, zonder dat we de zeggenschap over die apparaten verliezen.

Die uitdaging wordt de komende jaren alleen maar relevanter.