Deze schattige kikkerfilmpjes barsten van de existentiële onzekerheid

Laatst kreeg ik een video doorgestuurd van een gebreid kikkerpoppetje dat een taartje bakt. Op een ieniemienie snijplankje hakt hij een aardbeitje, met een piepklein deegrollertje rolt hij bladerdeeg uit, en in een pietepeuterig bakblikje vult hij de taart met jam uit een snoeperig pannetje.

Dan dekt Kikker de tafel, trekt een tuinbroekje uit de kast en snelt naar de deur om Pad te ontvangen, die op de thee komt. In het laatste shot van de video schuiven Pad en Kikker hun pootjes over het witte tafellaken, om elkaar even stevig vast te pakken.

Zelfs na twintig keer kijken word ik nog week vanbinnen.

Op sociale media heeft het kattenfilmpje van weleer plaatsgemaakt voor een breed scala aan vertederingscontent

De video is gemaakt door India Rose Crawford, een breifanaat die haar 1,8 miljoen Instagramvolgers meeneemt in de wondere wereld van haar zelfgemaakte dierenvriendjes. Alles is er zacht, warm en gezellig: er zijn video’s waarin Pad en Kikker hun huisje versieren voor Halloween en op pantoffels door de kamer dansen; video’s waarin Kikker ontbijt op bed krijgt, en een zoentje op zijn kikkerkop; video’s waarin hij thee drinkt uit een dampend vingerhoedje, zittend op een garenklosje.

Crawfords zorgvuldig gecureerde esthetiek refereert aan het rustieke Britse platteland. Ze toont de bemoste romantiek die je alleen in afgelegen cottages verwacht, met knapperende haardvuren, veldboeketten in melkkannen en geruite picknickkleedjes. In dit miniversum schijnt altijd de zon, en toch is het er steevast koud genoeg voor een knusse trui.

Haar video’s zijn stuk voor stuk prachtig en met aandacht gemaakt, en zo schattig dat ik er bijna van in katzwijm val. Perfect om even aan deze gure tijden van rijzende fascistoïde politici en tanende wereldvrede te ontsnappen.

Althans, dat zou je denken.

Zo krachtig is cute

‘Schattigheid’ heeft onze cultuur krachtig in haar greep, zeker online. Op sociale media heeft het kattenfilmpje van weleer plaatsgemaakt voor een breed scala aan vertederingscontent. Neem het Chinese hondje Manyu, dat door zijn baasje in TikTokvideo’s vertroeteld wordt en zo miljoenen fans vergaarde. Of @ThatLittlePuff, de aanbiddelijk chagrijnige kat die als een soort levende marionet lifehack- en knutselideeën voordoet.

Ook voorbij het dierenrijk blijft schattigheid bekoren. De hashtag #kawaii, naar de Japanse cuteness-cultus die al in de jaren negentig zijn weg naar het Westen vond,^* heeft zo’n 55 miljard views op TikTok. Hello Kitty, al decennia het boegbeeld van de Japanse schattigheidsexport, bleek vorig jaar nog de op één na waardevolste mediafranchise ter wereld. Alleen het eveneens van cuteness overlopende Pokémon bleef het kattenfiguurtje voor.^*

Kortom: schattigheid is nog altijd alomtegenwoordig. Geen wonder dat het fenomeen inmiddels ook tot studieobject is gebombardeerd. In zijn boek The Power of Cute, dat in 2019 verscheen, noemt filosoof Simon May schattigheid een ‘weapon of mass seduction’,^* een hyperverleidelijk en ultiem vermarktbaar fenomeen dat niet meer weg te denken is uit onze beeldcultuur.

De vraag is natuurlijk: hoe komt dat nou?

Wat een dotje 🥰

Volgens May zou schattigheid in de eerste plaats een evolutionaire functie vervullen. Het zien van een baby maakt een diep instinct voor zorgzaamheid in ons wakker, juist omdat we denken: wat een dotje! Kenmerken die vertedering oproepen – grote ogen, kleine ronde lichaamsvormen, hulpeloze gebaren – zorgen ervoor dat we weerloze wezentjes willen beschermen en in leven willen houden.

Schattigheid flirt dus met het kwetsbare, het niet-bedreigende, het charmante. Onze hedendaagse, tomeloze zucht ernaar zou vooral voortkomen uit louter escapisme. De buitenwereld is bar en boos, daarom hebben mensen behoefte om af en toe even te ontsnappen naar een alternatieve realiteit waarin alles knuffelbaar en onschuldig is.

Schattigheid vervormt de realiteit tot iets veiligs, gezelligs en onweerstaanbaars

Maar dat is niet het hele verhaal, aldus May. Wie dacht even lekker te kunnen wegdromen bij lieflijke video’s met kikkerbreisels, komt van een koude kermis thuis.

Schattige wezentjes zoals de kikkers van Crawford representeren volgens May namelijk altijd een zekere onbepaaldheid. Ze hangen ergens tussen traditionele tegenpolen in: ze zijn man noch vrouw, jong noch oud, mens noch dier. In wezen zijn ze net zo vreemd, eng en ongrijpbaar als de grote boze buitenwereld waar we nou juist even aan wilden ontsnappen.

Maar waar onzekerheid in ons dagelijks leven vooral een bron van angst en weltschmerz vormt, wordt deze binnen het universum van schattigheid als frivool en lichtvoetig voorgesteld – en dus onschadelijk gemaakt. Hier hoef je het onbestemde niet te vrezen, want in de gedaante van een antropomorfe amfibie in driedelig tweed kan die je geen kwaad doen.

Schattigheid biedt dus niet zomaar een vlucht uit een wrede realiteit; ze vervormt die realiteit tot iets veiligs, gezelligs en onweerstaanbaars.

Pluizige realitycheck

Hoe meer ik de video’s van Crawford door Mays bril bekeek, hoe meer vragen ik kreeg. Ineens bevreemdde het me dat ik haar kikkers geen moment vreemd had gevonden.

Want: wie zijn deze gebreide koudbloedigen eigenlijk? Wat willen ze van ons? Proberen ze iets te zeggen? Wat gaat er schuil achter die lege blik in hun zwarte kraalogen? En waarom voelen deze kikkers (in de regel toch vieze slijmdieren) zo vertrouwd? Is het echt alleen omdat ze van die knuffeltruitjes dragen? Of is er meer aan de hand?

Uiteindelijk zijn we allemaal buitenbeentjes in een onzeker bestaan

In vergelijking met ons dagelijks leven, waarin elke vraag een antwoord behoeft, elk probleem een oplossing, elke mening een repliek, zijn de video’s van Crawford een verademing. Ze tonen misschien geen wereld die vrij is van existentiële vragen, maar wel eentje waar het gebrek aan pasklare antwoorden niet zoveel boeit. Elke huh?! die de mysterieuze kikkerpoppetjes oproepen, wordt direct overstemd door een oorverdovend aaawh<3, wanneer ze elkaar omhelzen.

Uiteindelijk zijn we allemaal buitenbeentjes in een onzeker bestaan, schrijft May. Maar, zegt hij: in het rijk der schattigen wordt dat besef gevierd, in plaats van dat we eronder bezwijken. Het niet-weten voelt er knus, in plaats van beangstigend.

Alsnog een stevige realitycheck. Maar wel een lekker pluizige.