Zonder rechts kwartet is Wilders zijn tanden kwijt 

PVV, VVD, NSC en BBB zijn drie maanden na de verkiezingen weinig opgeschoten. Tijdens het debat op woensdag betraden de partijleiders de Tweede Kamer zonder concrete resultaten, maar met zakken modder om naar de anderen te slingeren.

Geert Wilders (PVV) vindt het ‘een gotspe’ hoe Pieter Omtzigt (NSC) wegliep van de onderhandelingstafel.^* Caroline van der Plas (BBB) is ‘in totale verwarring’.^* Dilan Yesilgöz (VVD) – altijd gehaaid – wil wel een ‘stap naar voren’ zetten.^*

Wat nu? Eén ding is duidelijk: de kans op een meerderheidskabinet is klein. Yesilgöz wil een extraparlementair kabinet met in ieder geval mensen van die vier partijen.^* Dus een bondig regeerakkoord, duidelijke budgettaire richtlijnen en ook bewindslieden van buiten de vier partijen, of zelfs van buiten de politiek.

Omtzigt ziet liever dat de andere drie een minderheidskabinet vormen,^* waarbij PVV, VVD en BBB voor elk voorstel steun moeten vinden bij andere partijen. NSC zou op enkele cruciale punten gedoogsteun kunnen bieden. Als het toch een extraparlementair kabinet wordt, dan wil Omtzigt dat daar meerdere partijen uit het politieke midden aan meedoen.^*

In beide gevallen krijgt de Tweede Kamer meer macht dan ze de afgelopen twaalf jaar had omdat PVV, VVD en BBB afhankelijk zijn van andere partijen. De vraag is nu: waar vinden we die meerderheden als we naar losse thema’s kijken?

Wat blijkt: ondanks de grote verkiezingswinst van de PVV in november, blijft er bij een minderheidskabinet weinig over van een radicaal-rechtse agenda. Behalve als het gaat om migratie.

De PVV heeft een duidelijke koers wat betreft klimaatbeleid, of beter gezegd: het gebrek aan klimaatbeleid. ‘De Klimaatwet, het Klimaatakkoord en alle andere klimaatmaatregelen gaan direct door de shredder’, aldus het verkiezingsprogramma van Wilders. In een meerderheidskabinet zou Wilders op dat vlak zijn zin al niet krijgen, laat staan in een minderheidskabinet.

In de Tweede Kamer staan maar liefst 106 van de 150 zetels nadrukkelijk achter de klimaatdoelen van Parijs. En 39 zetels komen zelfs van partijen die het liefst zouden willen dat er nog sneller wordt vergroend. Dit maakt het mogelijk om met meerderheden gedurfd klimaatbeleid te voeren. Bovendien zal een minderheidskabinet van PVV, VVD en BBB op sommige vlakken hoe dan ook constructief moeten samenwerken met clubs als GroenLinks-PvdA, CDA en D66, en kan de groene transitie dus niet zomaar bij het grofvuil worden gezet.

Kortom: de klimaatmaatregels kunnen helemaal niet direct door de shredder. Het klimaathoofdstuk van de PVV waarschijnlijk wél.

Lhbtqi+-personen zijn steeds vaker het doelwit van extreemrechts in Europa.^* Ook in Nederland, waar op 1 april 2001 nog het allereerste homohuwelijk ter wereld werd gesloten.^* Thierry Baudet (FVD) gebruikte ‘homo’ al eens als scheldwoord tegen EenVandaag-journalist Joost Vullings,^* en de PVV rept in haar partijprogramma over ‘genderwaanzin’.^*

Maar in de Tweede Kamer beschikken de partijen die morrelen aan lhbti-rechten – PVV, FVD, SGP, DENK en ChristenUnie – over minder dan een derde van de zetels. Dit zijn partijen die bijvoorbeeld tegen een verbod op ‘homogenezing’ stemden.^* Een derde is fors, maar er blijft speelruimte voor lhbti-vriendelijke meerderheden, bijvoorbeeld als het gaat over transzorg.

‘Onder het mom van een niet-bestaand stikstofprobleem worden hardwerkende boeren vakkundig de nek omgedraaid’ [sic], stelt de PVV in haar partijprogramma.^* Ook radicaal-rechtse partijen in Italië, Duitsland en Frankrijk zoeken toenadering tot de boeren. ‘Als extreemrechts ooit de macht grijpt in Europa’, las ik vorige maand op Politico,^* ‘zou dat zomaar kunnen gebeuren op de rug van een tractor.’ In Nederland kan de keuze van Pieter Omtzigt om niet mee te doen aan een meerderheidskabinet met de PVV nu slecht uitpakken voor partijen die de huidige stikstofuitstoot wel prima vinden, in het bijzonder BBB.

Nergens in de Europese Unie worden zo veel koeien, varkens en kippen op elkaar gepropt als in Nederland. Veel partijen benadrukken in hun programma dat ze een einde willen aan Nederland als stal van Europa. Zij hebben samen iets minder dan de helft van de zetels. Ook de partij van Omtzigt beloofde in haar programma ‘minder ruimte’ voor intensieve varkens-, geiten-, kalver- en kippenhouderijen.^* En vorige week stemde (voor het eerst) een Kamermeerderheid voor het uitfaseren van de bio-industrie, nadat soortgelijke moties in 2015 en 2016 niet eens in de buurt kwamen van een meerderheid.^*

Als er één thema is waarop de PVV wel haar slag kan slaan met flexibele meerderheden in de Tweede Kamer, dan is het migratie – haar favoriete thema. Hoewel sommige partijen voorstander zijn van meer legale migratieroutes, vertegenwoordigen deze gezamenlijk minder dan 30 procent van de zetels. Een aanzienlijke meerderheid, 108 zetels, streeft naar minder legale migratieroutes of wil in ieder geval geen toename van reguliere migratie.

Politiek draait niet om Wilders, maar om meerderheden

Een minderheidscoalitie, bestaande uit de PVV, BBB en VVD, kan de handen ineenslaan met partijen zoals NSC, FVD, JA21 en SGP om het aantal arbeidsmigranten van buiten Europa te verminderen (ondanks het nijpende tekort aan vakmensen in Nederland), het aanbod van Engelstalige studies te beperken (hoewel deze meer opleveren voor de schatkist dan ze kosten),^* en strenge maatregelen te treffen om asielzoekers en nareizigers op afstand te houden (terwijl zij slechts 13 procent uitmaken van de totale immigratie).

Toch zal de kloof tussen de felle retoriek in het PVV-programma (‘geen open grenzen en onbetaalbare massa-immigratie meer’)^* en de praktijk groot blijven. Dit komt omdat binnen de Europese Unie het vrije verkeer van personen geldt, wat ons de vrijheid geeft om te wonen en werken waar we willen. In de Tweede Kamer zijn enkel de PVV^* en FVD^* (samen goed voor veertig zetels) voorstander van een Nexit. En daar hoor je ze amper nog over, want een forse meerderheid van de kiezers in Nederland ziet zo’n Nexit niet zitten – vooral na het zien van de gevolgen van de Brexit.

De PVV heeft in november een grote overwinning behaald, maar heeft nog steeds minder dan een kwart van de stemmen in handen. Daarbij staan de plannen van Wilders, zoals het stopzetten van het klimaat- en stikstofbeleid, het ondermijnen van transzorg en een bindend referendum over een Nexit, dus ver af van de wensen van de meeste partijen.

In de brief die informateur Ronald Plasterk bij zijn eindverslag voegde, staat nadrukkelijk dat het ‘van het grootste belang [is] voor ons land dat er snel een kabinet komt dat recht doet aan de verkiezingsuitslag’. Onthoud daarbij dat de kiezer geen premier heeft gekozen, maar de Tweede Kamer. Ja, de kiezer heeft gesproken. Maar die koos voor 150 mensen. Politiek draait niet om Wilders, maar om meerderheden.