Navalny is niet meer. Hij was niet Poetins eerste politieke slachtoffer en zal ook niet het laatste zijn

Krap een week na het teleurstellende interview van Tucker Carlson met de Russische president Vladimir Poetin^* kwam het bericht waar niemand op hoopte maar wat iedereen verwachtte: Aleksej Navalny is dood. Hij werd 47 jaar.

De beroemdste oppositiepoliticus van Rusland hield het drie jaar vol in de ene na de andere strafkolonie, waarvan in totaal bijna een jaar in een isoleercel.^* Net als de belastingadviseur Sergej Magnitsky vijftien jaar voor hem, kampte Navalny in aanloop naar zijn sterfdatum met ernstige maagklachten.^* Magnitsky werd uiteindelijk doodgeknuppeld door de Russische binnenlandse veiligheidsdienst; Navalny zou ‘onwel’ zijn geraakt tijdens een wandeling in de Siberische goelag 2.0 waar hij een celstraf van dertig jaar uitzat.^*

Navalny’s moeder en advocaten wordt al dagen de toegang geweigerd tot het mortuarium waar zijn lichaam zou verblijven, dus de vermeende ‘bloedprop’ die de politicus fataal zou zijn geworden kan waarschijnlijk worden bijgeschreven in de Russische newspeak van ‘uit het raam gevallen’ en ‘thee met melk, geen suiker en een scheut polonium-210’. Zijn weduwe vermoedt dat de Russische autoriteiten Navalny’s stoffelijke overschot bewaken totdat de sporen van het zenuwgif novitsjok zijn verdwenen.^* Dat spul smeerde de Russische geheime dienst in 2020 al eens in zijn ondergoed, een aanslag die hij ternauwernood overleefde door medisch ingrijpen in Duitsland.

Velen verklaarden Navalny voor gek toen hij in het voorjaar van 2021 terugkeerde naar Rusland, in het volle besef dat hij onmiddellijk gearresteerd, gevangengezet en wellicht zelfs gedood zou worden. Nu is het allemaal gebeurd. De Amerikaanse president Joe Biden,^* de Oekraïense leider Volodymyr Zelensky,^* Europese Commissievoorzitter Ursula von der Leyen^* en de Britse Kremlincriticus Bill Browder^* zijn er duidelijk over: dit was een moord verordonneerd vanuit Moskou.

Als politicus was Aleksej Navalny verre van volmaakt. Een jaar of tien voor zijn opsluiting sprak hij zich nog uit vóór wapenbezit en tégen immigranten.^* Maar in tegenstelling tot zijn rivaal Poetin bleek hij bereid te leren, te evolueren. Navalny keek naar het Rusland van de toekomst, niet naar prins Rurik uit Scandinavië die in het jaar 862 het aanbod kreeg om de stad Novgorod te besturen.^* Hij voorzag een land dat corruptie aanpakt en zich terugtrekt uit Oekraïne,^* in plaats van een staat die bijna wekelijks buurlanden bedreigt met atoombommen^* en ‘de lhbt-beweging’ even extremistisch acht als Al-Qaida en de Taliban.^*

Verdrietig genoeg lijkt dat nieuwe Rusland na Navalny’s dood verder weg dan ooit. Hij was bij lange na niet Poetins eerste politieke slachtoffer; hij zal zeer waarschijnlijk ook niet het laatste sterfgeval zijn. Twee jaar voor zijn dood nam hij in zekere zin al met opgeheven hoofd afscheid van de wereld. ‘Als ze besluiten mij te doden’, zei hij haast schouderophalend,^* indachtig de vanzelfsprekendheid ervan, ‘betekent het dat wij ongelooflijk sterk zijn.’

Dus laten we zijn naam niet vergeten, zoals zo’n vierhonderd Russen dat weigerden toen ze afgelopen weekend werden ingerekend bij spontaan opgerichte gedenkmonumenten voor Navalny.^* En kijk vooral ook de Oscarwinnende documentaire over zijn leven, waarin hij stoïcijns telefoneert met de daders van de eerdere moordpoging. Zo ziet onverschrokkenheid eruit.