Zo onwerkelijk groot is de verwoesting in Gaza

Na een halfjaar Israëlisch geweld zijn de omstandigheden waarin de Palestijnen moeten zien te overleven ronduit rampzalig. In de eenentwintigste eeuw vielen nergens zoveel burgerdoden per dag als in Gaza.

De schaal waarop onschuldige burgers door het Israëlische leger verdreven, verhongerd, verwond en vermoord worden is gigantisch. Binnen zeven weken na de aanval van Hamas op 7 oktober 2023 had Israël al 30 van de 36 ziekenhuizen in Gaza gebombardeerd.^* Eind februari 2024 opende het Israëlische leger het vuur op honderden wanhopige mensen die op een hulpkonvooi met voedsel in Gaza-Stad afkwamen. En op 13 maart stelde EU-buitenlandchef Josep Borrell dat Israël hongersnood gebruikt als wapen.^*

Zelfs de trouwste en belangrijkste bondgenoot van Israël, Amerika, keert zich langzaam tegen premier Benjamin Netanyahu. Eerder deze maand zei de Amerikaanse president Joe Biden over Israëls beleid in Gaza: ‘Ik vind het een grote fout [...] Ik wil een staakt-het-vuren zien.’^*

De Europese Unie en grote mensenrechtenorganisaties beschouwen het geweld van Israël inmiddels als disproportioneel: geweld dat burgers buitensporige schade toebrengt in verhouding tot het verwachte militaire voordeel, of geweld waarbij onvoldoende onderscheid wordt gemaakt tussen strijders en burgers. Buitenproportioneel geweld is in strijd met het oorlogsrecht.

Het leed in Gaza is onmetelijk. Achter elk getal in de statistieken gaan mensen schuil. Toch hebben we een poging gedaan om de schaal ervan in kaart te brengen.

De helft van alle gebouwen in de Gazastrook is beschadigd – of vernietigd

Direct na de aanval van Hamas begon Israël met bombardementen op Gaza. Op 27 oktober staken grondtroepen de grens over in het noorden van de Gazastrook.^* Volgens de Israëlische premier Benjamin Netanyahu diende dit offensief twee doelen: Hamas uit de weg ruimen en Israëlische gijzelaars bevrijden.^* Daarbij zou het Israëlische leger (IDF) er alles aan doen om onschuldige burgers in Gaza te ontzien.

Maar het leger gooide in de eerste weken honderden bommen van meer dan 900 kilo, die mensen op 300 meter afstand nog kunnen verwonden of doden.^* In twee maanden tijd legde Israël het noorden van de Gazastrook in puin.^*

Op basis van satellietbeelden kunnen onderzoekers van het CUNY Graduate Center en Oregon State University nauwkeurige schattingen maken van hoe groot de schade in Gaza is. Maar liefst 68 procent van de gebouwen in het noorden van Gaza is beschadigd of verwoest – vergelijkbaar met de schade na de bombardementen op burgers in Duitse steden tijdens de Tweede Wereldoorlog.^* In Duitsland vonden deze verwoestingen plaats in een periode van twee jaar – in Gaza binnen twee maanden. En het is nog niet voorbij.

In de hele Gazastrook is meer dan de helft van alle gebouwen inmiddels beschadigd of verwoest.^* Van begin oktober tot eind februari werd volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) tot wel 80 procent van de infrastructuur voor burgers – waaronder huizen, ziekenhuizen, scholen en watervoorzieningen – door Israël in de as gelegd.^*

Voor een kwart van de bevolking dreigt hongersnood

Van elke twintig bewoners van de Gazastrook zijn er vijftien noodgedwongen hun huis ontvlucht naar het zuiden.^* Het gaat om 1,7 miljoen mensen.

En al deze ontheemde Gazanen lopen gevaar. Niet alleen vanwege de bommen, maar ook door een gebrek aan voedsel en drinkwater. Al in december waarschuwde het Wereldvoedselprogramma van de VN ervoor dat negen van de tien bewoners soms een hele dag niet eten, en beperkt toegang hebben tot schoon water.^* Eind februari was een kwart van de bevolking één stap verwijderd van hongersnood.^*

Vorige week stelde de internationale voedselzekerheidswaakhond IPC vast dat het waarschuwingsniveau het hoogste punt heeft bereikt: ‘catastrofe’. Sinds haar metingen begonnen in 2004 is er geen bevolking geweest waarvan zo’n groot deel deze ernstige beoordeling kreeg.^* Zelfs in Soedan en Afghanistan, waar miljoenen mensen honger lijden, valt niemand binnen deze zwaarste categorie.^*

Van elke tien jonge kinderen hebben er zeven diarree – dat aandeel is 23 keer zo groot als in 2022.^* Diarree kan dodelijk zijn bij een gebrek aan voldoende schoon drinkwater en medische zorg.^*

Het offensief van het Israëlische leger heeft inmiddels aan meer dan 32.000 (!) inwoners van Gaza het leven gekost.^* Die cijfers komen van het Gazaanse ministerie van Volksgezondheid. Dat wordt bestuurd door Hamas, maar de cijfers die het communiceert worden over het algemeen gezien als betrouwbaar: tellingen tijdens eerdere geweldsuitbarstingen bleken achteraf accuraat.

Volgens diezelfde cijfers zijn er door het offensief van Israël minstens 13.000 kinderen gedood.^* Die statistiek is hartverscheurend: de aanval van Israël veroorzaakte in Gaza in vier maanden tijd meer kinderdoden dan in vier jaar – in alle oorlogen wereldwijd.

Palestijnse burgers hebben dit niet over zichzelf afgeroepen

De Israëlische president Isaac Herzog zei dat de héle Palestijnse bevolking verantwoordelijk is voor de aanval van Hamas op 7 oktober.^* En hij is niet de enige: ‘We vechten tegen menselijke beesten’, beweerde Yoav Gallant,^* de minister van Defensie. Een paar dagen later voegde hij daaraan toe: ‘Gaza zal niet meer worden wat het voorheen was. We zullen alles uitschakelen.’^* Amichai Eliyahu, minister van Erfgoed, merkte op: ‘Het noorden van de Gazastrook is mooier dan ooit. Alles wordt opgeblazen en afgeplat. Simpelweg een genot voor het oog.’^*

De heren vinden deze vorm van collectief straffen gerechtvaardigd – alsof alle burgers in Gaza samen verantwoordelijk zijn voor de daden van Hamas.^*

Maar dat idee is zelfs te weerleggen op een bierviltje, liet Joris Luyendijk zien in het Financieele Dagblad.^* De cijfers spreken boekdelen: de helft van de bevolking in Gaza is vrouw en heeft daar haast geen inbreng in de politiek.

Als je alleen naar jongens en mannen kijkt, is grofweg de helft van hen onder de achttien.^* Toen Hamas in 2006 de verkiezingen won, was het gros van de mannen die nu volwassen zijn nog een kind. Sindsdien zijn er geen nieuwe verkiezingen geweest. Uit een peiling die werd gehouden op 6 oktober 2023 – één dag voor de aanval van Hamas! – blijkt dat de Gazanen Hamas voor geen cent vertrouwden. Als er verkiezingen gehouden zouden worden, werd Hamas niet eens verkozen.^*

Vrijwel geen enkele burger in Gaza kon weten wat er op 7 oktober zou gebeuren: de operatie werd in het geheim voorbereid. In juli 2023 wees een peiling nog uit dat een meerderheid van de Gazaanse bevolking een wapenstilstand met Israël wilde voortzetten.^* Het idee dat de bevolking dit over zichzelf heeft afgeroepen is dus absurd.

En het gaat maar door...

Let wel: Hamas staat op de lijst met terroristische organisaties van de Verenigde Staten en de Europese Unie. Door aanvallen zoals die op 7 oktober wordt de veiligheid van Israëlische burgers bedreigd. Hamas wees meerdere voorstellen om de 134 gegijzelden voor een tijdelijk staakt-het-vuren te ruilen af.^* Nu Hamas’ eigen aanval heeft plaatsgevonden, zou de organisatie een permanente wapenstilstand willen – die Israël dan weer niet wil.^*

Israël stelt dat Hamas de bevolking in Gaza gebruikt als menselijk schild, en dat het Israëlische leger inmiddels veel Hamas-strijders heeft kunnen doden. Geeft dat een vrijbrief om een heel gebied vol Gazanen neer te maaien? Onder internationaal recht rechtvaardigt de aanval van Hamas op 7 oktober geen disproportioneel oorlogsgeweld tegen machteloze burgers.

En het geweld in dit stuk is slechts een momentopname – iedere dag gaat de ellende door. Netanyahu heeft een offensief in de zuidelijke stad Rafah aangekondigd. Daar vind je 1,5 miljoen Gazanen die nergens meer heen kunnen.^*

Kwaad geschiedt als verstandige mensen een humanitaire catastrofe zien gebeuren, hun schouders ophalen en met een zucht zeggen dat ‘het ingewikkeld is’.

Soms zeggen cijfers meer dan woorden. In zijn nieuwe rubriek Grotere Plaatjes duikt Simon van Teutem elke twee weken de data in. Aan de hand van de cijfers zet hij thema’s op de kaart en legt hij aannames op de snijtafel.

Correctie, 3 april 14:30: in een eerdere versie van dit verhaal stond in het onderschrift bij het hoofdbeeld dat er een raket richting Gaza werd afgevuurd. Dat klopt niet: de raket op de foto werd vanuit Gaza afgevuurd richting Israël.

Noot van de redactie: in de grafiek over ziekenhuizen is in een nieuwe versie verduidelijkt hoeveel ziekenhuizen er beschadigd of verwoest zijn en hoeveel er nog (deels) functioneren.