De voorloper van ‘Big Brother’ was een naakte Japanner onder treurig tl-licht

Zou John de Mol eind jaren negentig begeesterd naar Nippon TV hebben gekeken? Bijna twee jaar voordat de mediamagnaat de naam van de abstracte antagonist uit George Orwells Nineteen Eighty-Four plakte op zijn realityshow Big Brother, ging het Japanse televisieprogramma Susunu! Denpa Shōnen nog veel verder dan de 24 camera’s en 59 microfoons^* in de Almeerse villa die wereldfaam verwierf.

In januari 1998 wordt de 22-jarige Tomoaki Hamatsu opgesloten in een zielloos Japans appartementje. Hij is helemaal alleen, poedelnaakt en leeft op een dieet van kraanwater en droge crackers. Zijn missie: zichzelf in leven houden, met spullen die hij kan winnen door per brief te reageren op prijsvragen in de tijdschriften die in schappen langs de muur van het kleine onderkomen zijn opgesteld. Als hij voor 1 miljoen yen (circa 8.000 dollar) aan prijzen heeft vergaard, mag hij naar buiten.

In de ruimte staat een camera – de filmploeg moedigt Hamatsu aan om op komische wijze te vloggen over zijn eenzame opsluiting, en zegt dat de meeste beelden nooit het daglicht zullen zien. Wat hem bewust niet verteld wordt, is dat de opnames worden gebruikt voor het tv-format A Life in Prizes, waar wekelijks 30 miljoen Japanners naar kijken.

Vijftien maanden lang giert het publiek het uit als Hamatsu noodgedwongen hondenvoer en rauwe rijst eet, gesprekken voert met een knuffel en in de montage belachelijk wordt gemaakt om zijn langwerpige gezicht. ‘Nasubi’ (aubergine), de bijnaam waar Hamatsu als kind al mee gepest werd, wordt keer op keer in het collectieve Japanse geheugen gekerfd door schijtlollige voice-overs en de bedekking van zijn geslachtsdeel met een digitale aubergine. (De latere penisemoji was geboren.)

In de documentaire The Contestant blikt Hamatsu terug op die krankzinnige periode uit zijn leven. Ook formatbedenker Toshio Tsuchiya komt aan het woord. Die blijkt over weinig voortschrijdend inzicht te beschikken: pas als een deelnemer aan zijn programma zichzelf van het leven zou hebben beroofd, zou hij hebben toegegeven dat hij te ver was gegaan.

Een kwarteeuw verder, na meldingen van machtsmisbruik en grensoverschrijdend gedrag bij realityprogramma’s als Temptation Island,^* Expeditie Robinson^* en The Voice of Holland,^* zal vermoedelijk zelfs John de Mol van mening zijn dat een verwilderde Japanner in een mensonterende mix van The Truman Show en het Stanford Prison Experiment ontoelaatbaar is.