Zolang huizenbezit heilig is, lost de coalitie de wooncrisis niet op
1,5 miljard per jaar om de woningbouw te versnellen. Woningcorporaties ook weer voor de middenklasse laten bouwen. Speculatie met bouwgrond tegengaan met een belasting op braakliggende terreinen.
Het hoofdstuk over het woonbeleid uit het hoofdlijnenakkoord van PVV, VVD, NSC en BBB begint goed. Doortastend, zou je kunnen denken. Zo lost de coalitie de wooncrisis wel op.
Maar wie verder leest, merkt: niets is minder waar. De laatste paragraaf van het hoofdstuk gaat namelijk over koophuizen. Daaruit blijkt dat de coalitie een van de grondoorzaken van de wooncrisis, de stimulering van het eigenwoningbezit, helemaal niet wil aanpakken. Die wordt juist versterkt.
Zo werkt de coalitie zichzelf enkele paragrafen later in datzelfde akkoord alweer tegen.
De belastingvoordelen voor kopers blijven bestaan
‘Geen wijziging van de fiscale positie van de eigen woning, om onzekerheid op de woningmarkt tegen te gaan’, begint de paragraaf. Wat dat precies betekent, is niet helemaal duidelijk. Mogelijk wil de coalitie voorkomen dat de eigen woning wordt verplaatst van belastingbox 1 (inkomstenbelasting) naar box 3 (vermogensbelasting), zoals eerder werd voorgesteld. In dat geval zouden huiseigenaren op den duur belasting moeten gaan betalen over de overwaarde op hun huis.
Dat het de coalitie bovenal te doen is om de lasten voor huiseigenaren te verlagen, wordt glashelder door de zin eronder: ‘De stijging van de gemeentelijke woonlasten (OZB) wordt gemaximeerd via afspraken met gemeentes.’ En weer lager staat: ‘Er wordt niet getornd aan de hypotheekrenteaftrek.’
Allemaal maatregelen die woningzoekenden aanmoedigen een huis te kopen in plaats van te huren. De hypotheekrenteaftrek stelt hen in staat meer te lenen, de andere maatregelen houden vervolgens de maandlasten laag.
Koophuizen zijn een grote ongelijkmaker
Voor de huizenkoper in kwestie is dat fijn. Eindelijk een stekje dat helemaal van jou is, waar je niet uit kunt worden gezet door de verhuurder, en vaak met lagere maandlasten dan wat je eerder aan huur kwijt was.
Maar voor de maatschappij zijn al die huiseigenaren bij elkaar juist een grote ongelijkmaker. De hypotheekrenteaftrek, de bovengrens aan de ozb en de andere belastingvoordelen zijn de facto een subsidie op koophuizen. Ze stellen kopers in staat meer te lenen bij de bank, verlagen de maandlasten en trekken woningzoekenden zo over de streep van huren naar kopen.
Het gevolg: de vraag naar koophuizen is gestegen, en de prijzen ook. Sinds het dieptepunt in 1985 zijn de huizenprijzen meer dan drie keer zo hoog geworden.*
Sinds het dieptepunt in 1985 zijn de huizenprijzen meer dan drie keer zo hoog geworden
Voor wie er op tijd bij was, kwam dat goed uit. Deze kopers konden meeliften op de stijgende huizenprijzen. Maar wie die boot had gemist, zag hoe een eigen huis steeds verder buiten bereik raakte. Het is een kloof die ook nog eens overgaat op de jongere generatie. Wie ouders met een koophuis heeft, kan vaker op hulp rekenen bij de aanschaf van een eigen woning.
En omdat er ook nog eens een enorm tekort is aan betaalbare huurwoningen, is een groeiende groep mensen jarenlang op zoek naar een huis. Zij kiezen er uiteindelijk voor hun woning met anderen te delen, geven toch maar de helft van hun inkomen uit aan huur,* of belanden in het ergste geval op straat.
Ziedaar: de kern van de wooncrisis in een notendop. De overheid probeert mensen aan een woning te helpen door ze er een te laten kopen. Maar de maatregelen die dat mogelijk moeten maken, maken huizen juist onbetaalbaar.
Huiseigenaren stemmen gemiddeld rechtser
Bouw de fiscale voordelen voor huizenkopers af, zeggen experts daarom al jaren. Dan stijgen de huizenprijzen minder hard. Doordat de grondprijzen dan ook lager blijven, wordt de bouw van betaalbare huurwoningen bovendien gemakkelijker. De hypotheekrenteaftrek is ook nog eens erg duur: hij kost de schatkist dit jaar meer dan 10 miljard euro.* Dat geld kun je ook investeren in de bouw en renovatie van huurwoningen.
Je zou denken dat een coalitie die zegt op te willen komen voor mensen met lagere inkomens, daar wel in mee moet gaan. Wonen is nu eenmaal een essentieel onderdeel van de bestaanszekerheid. En de kloof tussen huizenkopers en huurders blijft niet beperkt tot het vinden van een woning. Wie een eigen huis heeft, bouwt ook makkelijker vermogen op, bijvoorbeeld voor het pensioen.
Maar toch slaat de nieuwe coalitie een andere weg in. En gezien de achterban van de partijen die er deel van uitmaken, is dat zo vreemd nog niet: wie eenmaal een eigen woning heeft, gaat gemiddeld rechtser stemmen. Met hogere kosten voor huiseigenaren zouden de formerende partijen een groot deel van hun eigen achterban afvallen. Het is dan ook niet gek dat de hypotheekrenteaftrek al jaren zo’n heet hangijzer is: 60 procent van de Nederlandse huishoudens bezit een eigen woning.*
Het eigen huis is dus een ideologische kwestie. Dat blijkt ook uit een laatste plan van de nieuwe coalitie: onderzoeken of sociale huurders hun eigen woning kunnen kopen.* Daarin klinkt opnieuw de overtuiging door dat mensen uiteindelijk beter af zijn met een eigen huis. Het stelt ze in staat kapitaal op te bouwen, en het maakt ze tot zelfstandige burgers.
De nieuwe coalitie wíl duidelijk iets aan de wooncrisis doen. Maar door vast te houden aan de ideologie van het huizenbezit, haalt ze haar eigen plannen onderuit.
Dit verhaal heb je gratis gelezen, maar het maken van dit verhaal kost tijd en geld. Steun ons en maak meer verhalen mogelijk voorbij de waan van de dag.
Al vanaf het begin worden we gefinancierd door onze leden en zijn we volledig advertentievrij en onafhankelijk. We maken diepgravende, verbindende en optimistische verhalen die inzicht geven in hoe de wereld werkt. Zodat je niet alleen begrijpt wat er gebeurt, maar ook waarom het gebeurt.
Juist nu in tijden van toenemende onzekerheid en wantrouwen is er grote behoefte aan verhalen die voorbij de waan van de dag gaan. Verhalen die verdieping en verbinding brengen. Verhalen niet gericht op het sensationele, maar op het fundamentele. Dankzij onze leden kunnen wij verhalen blijven maken voor zoveel mogelijk mensen. Word ook lid!