Hoe voorkom je dat je kind succes associeert met dure auto’s en merkkleding?

Hoewel spullen nooit een grote rol speelden in het leven van Lan Nguyen Chaplin, is ze tegenwoordig een prominente onderzoeker op het gebied van materialisme. 

Nguyen Chaplin groeide op in een Vietnamees vluchtelingengezin van veertien kinderen, dat kort voor haar geboorte naar de Verenigde Staten emigreerde. Geld voor speelgoed of andere luxe was er niet. Vooral rond kerst merkte ze hoe groot het verschil was tussen haar leven en dat van haar Amerikaanse leeftijdsgenoten. Terwijl haar klasgenoten enthousiast vertelden over de bergen speelgoed die ze van de Kerstman hadden gekregen, kreeg Nguyen Chaplin slechts één cadeau, vaak iets praktisch. 

Toch had ze niet het gevoel dat ze iets tekortkwam in haar jeugd. Samen met haar broers en zussen maakte ze zelf spulletjes en verzon ze creatieve spelletjes. 

Nguyen Chaplin raakte gefascineerd door het onderwerp materialisme toen haar oudere broers en zussen kinderen kregen. ‘Ik zag hoe de spullen die mijn neefjes en nichtjes kregen invloed hadden op wie zij werden. Het bepaalde de waarde die ze hechtten aan bezittingen, hoe ze tegen geld aankeken, en hoe ze daarmee omgingen.’

Ze was verbaasd over hoe belangrijk bepaalde spullen, zoals merkkleding en make-up, voor hen waren en vroeg zich af: waarom hebben ze dat nodig? Als kind had Nguyen Chaplin zelf nooit het gevoel dat make-up of nieuwe kleren essentieel waren. Maar haar nichtjes groeiden op in een heel andere wereld, waarin mobiele telefoons net populair begonnen te worden en spullen steeds meer status leken te geven. 

Dat bracht haar ertoe te onderzoeken hoe emoties, identiteitsontwikkeling, opvoeding en sociale dynamieken consumentenkeuzes beïnvloeden, met een focus op materialisme in de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Hoe kunnen kinderen een gezonde relatie met bezittingen opbouwen en wanneer is materialisme problematisch? En hoe moedig je kinderen aan om zich dankbaar te voelen voor wat ze hebben, in plaats van te verlangen naar dingen die ze niet hebben?

Is het een probleem als mensen materialistisch zijn? 

‘Het hoeft geen probleem te zijn, maar het kan wel een probleem worden. Bijvoorbeeld als je denkt dat je alleen iets waard bent voor anderen als je bepaalde dingen kan kopen. Er is niets mis met van spullen houden of dingen bezitten, zolang de kern van je identiteit en je zelfvertrouwen gebaseerd is op persoonlijke relaties, en niet op bezittingen.’ 

Worden kinderen steeds materialistischer? 

Er is een groeiende zorg dat kinderen meer nadruk leggen op het hebben, het bezitten en het verkrijgen van spullen om zo een gewenst imago naar hun leeftijdsgenoten te projecteren.’^*

Heeft dat ermee te maken dat kinderen onzeker zijn over zichzelf? 

 ‘Ja, sociale media spelen hier een rol in. De statistieken laten zien dat veel tieners depressief zijn, en ik denk dat die depressie en onzekerheid deels voortkomen uit het kijken naar bijvoorbeeld Instagramfoto’s van mensen die er – dankzij de filters en zorgvuldig samengestelde content – heel mooi uitzien en alles lijken te hebben.’  

‘Tieners weten wel dat influencers positieve beelden plaatsen en filters gebruiken. En toch scrollen ze door posts en denken dan: wauw, dit leven ziet er zo mooi uit; ik wou dat ik dat leven had.’ 

‘ Uit onderzoek blijkt^* dat materialisten vastzitten in een vicieuze cirkel. Ze willen iets omdat ze denken dat het hen gelukkig zal maken. Wanneer ze het krijgen, voelen ze zich inderdaad gelukkig—maar dat geluk is van korte duur. Al snel verschuift hun focus naar het volgende dat ze niet hebben, en ze zetten alles op alles om het te kopen en zichzelf gelukkig te maken. Zodra ze het bezitten, zijn ze weer gelukkig, maar opnieuw is dat geluk vluchtig, omdat ze alweer beginnen te verlangen naar andere dingen en hun geluk opnieuw vervaagt.’

Jouw onderzoek^* laat zien dat niet zozeer de hoeveelheid spullen die kinderen krijgen, maar eerder de reden waarom ze iets van hun ouders krijgen, bepalend is voor hoe materialistisch ze worden op latere leeftijd. Klopt dat? 

‘Ik denk dat het een combinatie is. Sommige kinderen krijgen zoveel spullen dat ze eraan gewend raken. Wanneer ze vervolgens een keer iets niet krijgen, zijn ze ongelukkig. Maar het gaat inderdaad ook om de reden waarom ze het krijgen.’ 

‘In gezinnen met gescheiden ouders zien kinderen bijvoorbeeld niet altijd beide ouders evenveel, en dat kan een leegte in hun leven veroorzaken. Ouders vullen die leegte op met spullen. Ze doen het niet bewust. Ze denken: ik wil mijn kinderen gelukkig zien; ik weet dat ze van Lululemon houden, dus ik koop dat voor ze.’ 

‘Sommige kinderen krijgen dingen als beloning voor het behalen van goede cijfers, het scoren van een doelpunt of zelfs voor goed gedrag. Na verloop van tijd kan het herhaaldelijk beloond worden voor bepaald positief gedrag ertoe leiden dat deze kinderen opgroeien met het idee dat succes gelijkstaat aan materiële bezittingen. Mijn onderzoek toont aan dat deze kinderen, als ze volwassen worden, zo gewend zijn aan het verband tussen goed presteren en materiële dingen, dat ze het succes van anderen gaan beoordelen op basis van de bezittingen van die mensen. Ook hun eigen niveau van succes beoordelen ze op basis van de bezittingen die ze hebben. Ze denken bijvoorbeeld: die persoon moet wel succesvol zijn, want hij rijdt in een BMW. Ook als ze zelf iets goed doen, belonen ze zichzelf met spullen.’ 

Is het schadelijk om je kind spullen te geven als uiting van liefde? 

‘Wel als je kinderen beloont met materiële dingen in plaats van tijd met hen door te brengen, met ze te communiceren en een band met ze op te bouwen. Uit onderzoek blijkt^* dat het risico dan groter is dat kinderen een lager zelfbeeld ontwikkelen, en die leegte proberen op te vullen met oppervlakkige dingen zoals spullen. Veel nadruk leggen op materiële bezittingen in plaats van het koesteren van persoonlijke relaties blijkt bovendien consequent negatieve verbanden te hebben met een lager mentaal welzijn op de lange termijn.’ 

Je hebt zelf een dochter van 14 en een zoon van 18 jaar. Heb jij weleens de neiging om dingen voor ze te kopen, omdat je bijvoorbeeld te weinig tijd met ze hebt doorgebracht? 

‘Heel vaak, het is heel verleidelijk. Alle ouders willen hun kinderen gelukkig zien, en wie glimlacht er niet wanneer hij een cadeau krijgt? Maar door mijn werk als materialisme-onderzoeker let ik erop dat ik ze in eerste instantie genoeg van mijn tijd geef en er voor ze ben als ze me nodig hebben, voordat ik erover nadenk nieuwe dingen voor ze te kopen.’

Uit een van je onderzoeken^* blijkt dat kinderen die opgroeien in financieel krappe omstandigheden, in hun tienerjaren een hoger niveau van materialisme ontwikkelen. Hoe komt dat?

‘Door bezittingen kan je sociale status verkrijgen en laten zien dat je tot een bepaalde groep hoort, en daar zijn tieners vaak erg mee bezig. Wanneer kinderen zich geen statussymbolen kunnen veroorloven, verlangen ze vaak nog meer naar deze goederen, wat resulteert in een gevoel van leegte als ze die begeerde bezittingen niet kunnen krijgen. Deze kinderen voelen zich vaak ook onzekerder over zichzelf in vergelijking met kinderen uit rijkere milieus, omdat ze zien wat anderen hebben in vergelijking met wat zij hebben.’ 

‘Bovendien hebben kinderen uit deze milieus niet altijd gelijke kansen om hun talenten te ontwikkelen en hun passies na te jagen, omdat ze niet uit families komen met genoeg geld voor (privé)lessen in sport, muziek of kunst of voor academische bijlessen. Dit leidt vaak tot een grotere nadruk op materiële dingen als basis voor het bepalen van hun eigenwaarde.’ 

Met name wanneer kinderen ouder worden, tijdens de overgang naar de adolescentie, piekt hun materialisme.^* Waarom?

‘Als ze 12 of 13 jaar zijn, neemt hun zelfvertrouwen af. Hun lichaam verandert, ze zijn zich er meer van bewust dat anderen over hen kunnen oordelen, ze worden kritischer op zichzelf. Hun materialisme neemt toe, want als je zelfvertrouwen of eigenwaarde laag is, klamp je je eerder vast aan populaire materiële dingen om een gewenst imago te projecteren. Na verloop van tijd ontwikkelen ze een overdreven nadruk op het hebben en verwerven van materiële dingen om zich waardevol te voelen.’ 

‘Dit is ook de leeftijd waarop je vaak nog niet echt weet wie een goede vriend is. Daar krijg je pas een beter idee van als je ouder wordt.^* Dan komen ze erachter dat echte vrienden je acceptatie en steun bieden, ongeacht de materiële bezittingen die ze hebben. En wanneer ze dat inzien, voelen ze minder de behoefte om zich vast te klampen aan materiële dingen om bij een vriendengroep te horen.^* Ze weten wie hun echte vrienden zijn, ontwikkelen een hogere eigenwaarde en worden daardoor minder materialistisch.’ 

Hoe kun je tieners helpen en ondersteunen in deze onzekere periode?

‘Allereerst: beperk het gebruik van sociale media. Er zijn aanwijzingen dat het heel schadelijk kan zijn voor hun mentale en fysieke gezondheid. Het vervormt hun beeld van hoe het leven van anderen echt is en verstoort hun slaapritme.’ 

‘Verder kan het het zelfbeeld van tieners versterkt worden door tijd door te brengen met ouders, familieleden of andere volwassenen.^* Tieners zijn heel kwetsbaar en voelen zich vaak beoordeeld door anderen. Volwassenen waar ze vertrouwd mee zijn, doen dat minder. En die kunnen tieners ook de feedback geven die ze nodig hebben.’

‘Voor mijn kinderen is dat moment vaak in de auto. Want als ze thuis zijn, rennen ze meteen naar hun eigen kamer. Maar als we ergens naartoe rijden, heb ik gesprekken met ze. Ik vraag bijvoorbeeld naar hun vrienden, wat ze graag samen doen, want dat is waarschijnlijk een sterke indicator van wat mijn kinderen zelf leuk vinden.’

‘Wanneer ouders hun kinderen steunen, hoeven kinderen niet ergens anders op zoek naar liefde en steun.’

Dankbaarheid helpt om minder materialistisch te zijn, ontdekte je. ^*

‘Als je dankbaar bent, denk je aan wie en wat je in je leven hebt, in plaats van wie en wat je niet hebt. Wanneer kinderen op die manier beginnen te denken, zullen ze minder behoefte voelen om nieuwe dingen te kopen.’ 

‘Zo bleek uit mijn onderzoek dat kinderen die twee weken lang elke dag opschrijven waar ze dankbaar voor zijn, al beginnen te voelen dat ze minder spullen nodig hebben in hun leven. En ze worden er ook guller van: ze delen meer.’ 

Zijn we minder dankbaar dan vroeger?

‘Ik heb geen onderzoek gedaan om dit aan te tonen, maar het lijkt erop dat we inderdaad minder dankbaar zijn dan vroeger. Verschillende dingen wijzen hierop, zoals de groeiende trend van materialisme bij kinderen en de algemene overconsumptie onder volwassenen.’

‘We hebben het tegenwoordig ook drukker dan ooit, waardoor het moeilijk is de tijd te vinden om te reflecteren en echt dankbaar te zijn voor wie en wat we in ons leven hebben. Als we dat meer doen, zullen we ook vrijgeviger zijn tegenover anderen die minder hebben.’