Pst, aanstaande vader: je bent echt niet de enige die straks een gelijke verdeling wil

Wat doen veel vrouwen in Nederland als ze voor het eerst moeder worden? Dan schroeven ze hun werkuren fors terug, gemiddeld met zo’n 30 tot 40 procent. Een op de zes jonge moeders stopt zelfs helemaal met werken. En in het kielzog van de afname in uren stagneert ook het loon per uur.

Gevolg van dit alles? Een bijna 50 procent lager inkomen dan je zou verwachten als er geen kind geboren was. Dit is goed te zien in de paarse lijnen in onderstaande figuur, afkomstig uit een onderzoek van economen Simon Rabaté en Sara Rellstab,^* die gebruikmaken van Nederlandse data van het CBS.

En wat doen mannen als ze voor het eerst vader worden? De groene lijnen vertellen het verhaal: veel van hen veranderen niets. Uren blijven gelijk. Ze stoppen niet met werken. Het uurloon blijft intact, en groeit zelfs een beetje harder. Kortom: het inkomen van mannen wordt niet beïnvloed door het vaderschap.

Het ouderschap leidt dus tot een forse kloof tussen mannen en vrouwen in werkuren en inkomen – dat wisten we al, en dit onderzoek bevestigt dat deze lijn ook in recente jaren onveranderd is gebleven. De andere kant van de medaille is een minstens zo grote kloof in uren huishoudelijk werk en zorg voor de kinderen, waarin vrouwen ver op mannen voorlopen.

Waarom kiezen zo veel jonge ouders voor zo’n ongelijke verdeling? En ís het wel een keuze? Tamar Stelling schreef er eerder een doorwrocht stuk over voor De Correspondent, waarin ze tientallen onderzoeken aanhaalt die korte metten maken met drie verklaringen die vaak worden gegeven:

1. Het is nu eenmaal de natuur dat de moeder meer zorgt.
2. De man verdient nu eenmaal meer, logisch dat hij blijft werken en zij haar uren terugschroeft.
3. Er is te weinig vaderschapsverlof.

Aan een gebrek aan mogelijkheden voor mannen om minder uren te werken kan het ook niet liggen, zeker sinds de Wet aanpassing arbeidsduur (nu: Wet flexibel werken). Die wet geeft werknemers het recht om hun werkuren aan te passen, tenzij daar een zwaarwegend belang tegen is van de kant van de werkgever. Wat vrouwen lukt (minder werkuren), zouden mannen toch ook voor elkaar kunnen krijgen?

Maar willen mannen dat wel? Willen ze minder uren werken en tegelijk meer zorgtaken op zich nemen? Of vinden ze het ouderwetse kostwinnersmodel waarbij moeder de vrouw het overgrote deel van het werk thuis op zich neemt eigenlijk wel prima?

Onderzoek laat zien: jonge mannen willen het liefst een gelijke verdeling

Recent is onderzoek gedaan in vijf Europese landen en de VS. Kinderloze mannen tussen 18 en 45 jaar oud werd gevraagd zich de volgende toekomstige situatie in te beelden: je bent getrouwd en hebt een kind van drie jaar oud. Welk van de twee volgende opties heeft jouw persoonlijke voorkeur?

1. Elke partner werkt 35 uur per week en verdient 35.000 euro bruto per jaar. Het totale huishoudinkomen is 70.000 euro bruto per jaar. Partners delen gelijk in de zorg voor het kind en huishoudelijke werkzaamheden, zowel op doordeweekse dagen als in het weekend.
2. De man werkt 50 uur per week en verdient 50.000 euro bruto per jaar, terwijl de vrouw 20 uur per week werkt en 20.000 euro bruto verdient. Het totale huishoudinkomen is 70.000 euro bruto per jaar. Op doordeweekse dagen zorgt de vrouw hoofdzakelijk voor het kind en de huishoudelijke werkzaamheden. In het weekend verdelen ze deze taken gelijk.

Wat blijkt? In alle zes landen kiezen mannen in overgrote meerderheid voor optie A, de gelijke verdeling.

Maar als zo veel mannen een gelijke verdeling wensen, waarom zien we dat dan nauwelijks terug in de praktijk?

Eén verklaring zou kunnen zijn dat de mannen in deze enquête maar wat kletsen en geen eerlijk antwoord hebben gegeven. Liegen is niet uitgesloten, maar de onderzoekers bouwden allerlei slimme elementen in hun enquête in om te kunnen achterhalen of respondenten eerlijk antwoord gaven. Conclusie: het lijkt erop dat ze eerlijk waren. Ook zorgden de onderzoekers ervoor dat de respondenten een goede afspiegeling vormen van de maatschappij.

Een tweede mogelijkheid is dat we simpelweg moeten wachten tot deze nieuwe generatie jonge mannen vader wordt. Het zijn immers kinderloze jonge mannen die werden ondervraagd. Gelijkheid ligt misschien in het verschiet, wanneer deze nieuwe generatie mannen vader wordt.

Wat verandering in de weg staat: denken dat anderen kiezen voor een traditionele rolverdeling

Al te veel hoop hebben dat de verdeling vanzelf gelijker wordt, is wellicht naïef. Want wat mensen persoonlijk willen is niet altijd wat ze zullen doen. Naast persoonlijke voorkeuren, spelen heersende normen in de maatschappij een rol. Wat doen anderen? Wat vinden anderen ervan? En: wat denken mensen dat anderen ervan zullen vinden?

Naar die laatste vraag keken de onderzoekers ook. Ze vroegen de respondenten wat ze dachten dat de ándere ondervraagden kozen: de gelijke verdeling (optie A) of het traditionele kostwinnersmodel (optie B)?

En hier wordt een grote kloof zichtbaar: terwijl jonge mannen zelf in grote meerderheid voor een gelijke verdeling kiezen, denken ze dat een meerderheid van hun generatiegenoten juist voor de traditionele rolverdeling gaat.^*

Neem Duitsland. Daar kiest 74 procent van de jonge mannen voor een gelijke verdeling. Maar ze denken dat een meerderheid (56 procent) van hun landgenoten juist een voorkeur heeft voor optie B, het traditionele kostwinnersmodel. Eenzelfde patroon zien we terug in de andere vijf landen.

Dus: terwijl de nieuwe generatie moderne opvattingen heeft over de taakverdeling, denken ze dat hun generatiegenoten nog in meerderheid traditionele opvattingen hebben. Dit is belangrijk om te weten, want het kan verandering in de weg staan. Mensen willen misschien wel een gelijke verdeling, maar omdat ze denken dat de heersende norm de traditionele scheve verdeling is, schuiven ze uiteindelijk toch in de richting van dat laatste.

Gelijkheid tussen vaders en moeders kan de volgende grote doorbraak zijn

Hoe kunnen we hieruit breken? Misschien is het zo simpel als dit: informeer de aanstaande ouders over de nieuwe opinie binnen hun generatie.

De onderzoekers hebben dit idee beproefd in een vervolgenquête met nieuwe deelnemers, waarbij ze een willekeurig deel informeren over hun bevindingen in de eerdere enquête. Voor vijf van de zes landen vinden de onderzoekers dat, als mannen geïnformeerd worden over de heersende opvattingen in hun generatie, ze in (nog) groteren getale kiezen voor de gelijke verdeling (optie A) dan de traditionele verdeling (optie B).

Maatschappelijke verandering gaat vaak met horten en stoten. Eerst is er lang stilstand en borrelt er alleen iets. En dan opeens is er een snelle doorbraak, in lijn met wat we eigenlijk allemaal al lang vinden – alleen dachten we dat anderen er nog niet zo over dachten.

Wordt gelijkheid tussen moeders en vaders thuis en op de arbeidsmarkt de volgende doorbraak?