Hoeveel aandacht hebben de Palestijnen nodig voordat er iets verandert, vraagt deze docu ons

Dit weekend kunnen twee vrienden, de Palestijnse Basel Adra (28) en de Israëlische Yuval Abraham (30), een Oscar winnen.

In hun documentaire No Other Land^* brengen ze de dagelijkse realiteit in beeld van het leven van de Palestijnen onder de Israëlische bezetting, tussen 2019 en de zomer van 2023. 

De documentaire laat de kijker verslagen achter. Je loopt naar buiten met een ongewis gevoel: nou weet ik dit, en nu? Gekmakend.

Verveling, vernietiging, vechten... en weer verveling

‘Waarom zit je zoveel op je telefoon?’, vraagt de Israëlische Yuval Abraham aan zijn Palestijnse vriend Basel Adra. 

‘Omdat ik niks anders te doen heb.’

De Palestijnse maker, Basel Adra, woont in Masafer Yatta, een gemeenschap van Palestijnse dorpjes in het zuiden van de Westelijke Jordaanoever. Hij heeft rechten gestudeerd, maar kan geen kant op.

Het enige werk dat Israël toestaat, is onderbetaald Israëlische huizen bouwen. En dat vertikt hij. Dan zou hij iedere ochtend, voor het krieken van de dag, door checkpoints moeten schuifelen^* en zich moeten laten vernederen door Israëlische militairen. En ’s avonds weer, op weg naar huis.

Hij ziet zijn toekomst nauwelijks voor zich. Israël heeft hem en zijn buren al verboden om auto te rijden op hun eigen grondgebied, laat staan dat de Israëlische bezetter ze een vergunning zou geven om een eigen woning te bouwen.

Hoe kan hij zo een leven opbouwen, laat staan een gezin stichten?

Abraham, een Israëlische journalist die een halfuur verderop woont, mag Adra bezoeken, de uitzettingen en aanvallen documenteren en erover schrijven.

Andersom mag Adra niet bij Abraham langskomen op Israëlisch grondgebied. Als ze samenwerken valt Abraham onder het burgerrecht^* dat hem tot op zekere hoogte beschermt tegen kolonistengeweld en arrestaties; Adra valt als Palestijn zonder Israëlisch burgerschap echter onder het militair oorlogsrecht en is vogelvrij. Abraham heeft stemrecht, Adra niet. De vriendschap is en blijft ongelijkwaardig.

Het onrecht van de bezetting wordt misschien nog wel het meest zichtbaar in de enige momenten waarop Adra wél iets te doen heeft: als zijn gemeenschap wordt aangevallen. Als het Israëlische leger met jeeps en bulldozers Palestijnse huizen komt vernielen, als grondgebied wordt ingenomen door Israëlische kolonisten. En dat gebeurt steeds vaker.

Zo gekmakend repetitief is Adra’s leven: verveling, lethargie... actie (!) in de vorm van Israëlische militairen. In groene uniforms, met zonnebrillen, pokerfaces en uitzettingsbevelen houden ze Adra en zijn buren en familie onder schot, terwijl bulldozers hun huizen vernielen.

Verzet of niet: het eindigt altijd met de sloop

Adra grijpt op die momenten naar zijn camera, het beeld schudt mee op het ritme van zijn rennende voetstappen, je hoort hem hijgen. We zien door zijn ogen hoe de Palestijnse gemeenschap zich verzet, probeert de discussie aan te gaan, face to face en via rechtszaken. We zien hoe Israëlische activisten de sloop van de Palestijnse huizen proberen te stoppen, hoe ze zich opwerpen als menselijk schild. Hoe kinderen zich verschuilen achter hun ouders.

Maar het verzet is áltijd vergeefs. Muren, daken, vloeren, badkuipen, keukens en kinderkamers worden uiteengetrokken. Waterbronnen worden volgestort met beton, landbouwgrond wordt aan flarden gereten, bomen ontworteld, mensen neergeschoten omdat ze zich verzetten tegen de inbeslagname van hun generator. 

De gemeenschap in Masafer Yatta moet steeds weer de afweging maken: blijven en de prijs betalen, of vertrekken in de wetenschap dat je nooit meer terug kunt keren.

Een paar meter verderop schitteren illegale Israëlische nederzettingen onaantastbaar in de zon.

‘Als maar genoeg mensen dit zien, dan verandert er iets’

Adra zet zijn video’s online en houdt nauwlettend in de gaten hoe goed ze worden bekeken. Je ziet hem hopen: als maar genoeg mensen dit zien, dan verandert er iets.^*

Nou, nu zien de mensen het. No Other Land gaat de hele wereld over, verovert harten op alle filmfestivals, krijgt staande ovaties, wint alle prijzen — misschien nu ook een Oscar.

Maar wat is genoeg?

Terwijl Adra’s beeldverslag van het leven vóór 7 oktober eindelijk de aandacht krijgt waarop hij had gehoopt, rijst het Israëlische geweld in Masafer Yatta sinds 7 oktober nog verder de pan uit.^* Israël vernietigt nóg meer huizen.^* Kolonisten worden steeds gewelddadiger. ^* Ze vernielen, mishandelen, ontzeggen Palestijnen gewelddadig de toegang^* tot hun eigen waterbronnen, olijfbomen, vee. Ze beschieten straffeloos Palestijnen op hun eigen, rechtmatige grondgebied, onder bescherming van de Israëlische politiemacht en het leger.

Sinds het staakt-het-vuren in Gaza op 19 januari van kracht ging, is Israël een gewelddadige militaire operatie^* op de Westelijke Jordaanoever begonnen — Operation Iron Wall.^* Het geweld gaat, met andere woorden, gewoon door,^* maar dan op een ander stuk grondgebied.

In de afgelopen tijd zijn ruim 40.000 Palestijnen^* daar ontheemd geraakt. Alleen al dit jaar zijn er dertien kinderen^* vermoord als gevolg van de Israëlische militaire operatie daar. Palestijnen worden gebombardeerd,^* opgepakt,^* beschoten,^* gebruikt als menselijk schild,^* en medische hulp wordt tegengehouden.^*

Basel Adra staat straks in de schijnwerpers op de rode loper van de Oscars, maar wordt bij thuiskomst opnieuw bedreigd met huisuitzetting, arrestatie en geweld. 

Het is aan Europa, het is aan ons

Na de vertoning van de film in Carré stopte het publiek maar niet met klappen. Na tien minuten moest het applaus worden afgekapt. Wij zijn solidair, leek het publiek de makers te willen zeggen. Onze steun heb je. 

Maar wat houdt die steun precies in? 

Abraham en Adra zijn duidelijk over wat ze nodig hebben. Tijdens hun ontvangstspeech voor de prijs voor de beste documentaire op het filmfestival van Berlijn wonden ze er geen doekjes om: een einde aan de Israëlische bezetting van Palestijns gebied, een einde aan de apartheid en een politieke oplossing waarbij gelijkheid voor Israëli’s en Palestijnen wordt gewaarborgd.

Deze maand nog zei Abraham:^* ‘Na de Hamas-aanlag op 7 oktober is de overgrote meerderheid van Joodse Israëli’s alleen maar wantrouwiger tegenover een politieke oplossing met de Palestijnen komen te staan. Internationale druk is daarom van groot belang. Ik zie de verandering nu niet van binnenuit komen. Uiteindelijk moet dat wel gaan gebeuren; je kunt niet alles afdwingen van buitenaf. Maar de Palestijnen in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever hebben geen tijd om daarop te wachten. En nu we van Amerika geen steun voor een politieke oplossing hoeven te verwachten, is het aan Europa.’

Aan ons dus.

Maar zodra het concreet wordt, stuiten de makers op weerstand. Na de speech noemde Kai Wagner, de burgemeester van Berlijn,^* de woorden van Abraham — een Israëlische Jood die voorouders verloor tijdens de Holocaust — antisemitisch.^* En die schaamteloze omkering van de realiteit, waarin een Europese erfgenaam van de Holocaust een Joodse nakomeling van door ons gemaakte slachtoffers beticht van een misdaad die wij zelf hebben begaan, laat zien hoe belangrijk het is om te willen weten en erkennen.

No Other Land maakt omstanders van kijkers, omdát het alles openlaat. Er wordt geen oplossing geboden, er is geen opluchting, er wordt geen les geleerd. Het is een verslag dat je tot ooggetuige maakt en de verantwoordelijkheid om iets te doen met wat je weet bij jou neerlegt.

Niet als een aanklacht, maar als een uitnodiging.

Adra en Abraham worstelen met de vraag hoe we tot een politieke oplossing kunnen komen. En door hun perspectief met ons te delen, worstelen wij nu in elk geval mee.