De Spaanse black-out laat zien hoe verloren we zijn zonder elektriciteit. Dat is ook belangrijk voor als de stroom weer aangaat

Op 17 januari 2017 reden de treinen in Nederland niet.

Die ochtend legde een stroomstoring Amsterdam en omstreken plat. Ook de systemen van de verkeersleiding van het spoor vielen uit. Maar toen de elektriciteit een paar uur later weer was hersteld, duurde het nog een halve dag voordat de treinen gingen rijden.

Een van de problemen? De computers van de NS, die gewoonlijk continu aan stonden, waren opnieuw opgestart – en niemand wist het wachtwoord van het loginscherm.

Onze afhankelijkheid is groot

Nu is het voor beleidsmakers sowieso moeilijk om rekening te houden met langdurige stroomuitval.

Zo weten we allang dat liften niet meer werken als de elektriciteit uitvalt. Maar toch zat het crisiscentrum van de gemeente Utrecht op de 21e verdieping – tijdens een training bleek dat dat misschien geen handige plek is. Japan is wat dat betreft beter voorbereid: daar hebben liften in Tokio een noodpakket voor als de lift vast komt te zitten.^*

Ook weten we dat elektrische gemalen stoppen als de elektriciteit uitvalt. En gemalen gebruiken zoveel elektriciteit, dat je die niet kunt opslaan met batterijen. Toch zijn de Nederlandse gemalen die voorheen op diesel draaiden inmiddels vrijwel volledig vervangen door elektrische pompen.^* Terwijl we nu al problemen hebben om grote regenbuien snel genoeg weg te pompen naar de zee. Waardoor je, als de elektriciteit uitvalt én er een serieuze regenbui boven Amsterdam en omstreken hangt, weer rekening moet houden met een overstroming.

Of neem stoplichten: we weten allang dat stoplichten uitvallen bij een black-out, wat weer leidt tot files en opstoppingen. Toch is er nog geen plan om stoplichten te voorzien van back-up-elektriciteit.

Leven zonder elektriciteit is nauwelijks voor te stellen

Maar wat nog veel moeilijker is dan rekening houden met dat soort bekende afhankelijkheden, is om verborgen afhankelijkheden te herkennen; de verbindingen die we pas ontdekken als het misgaat.

Dat is ook niet gek; elektriciteit is zo goed beschikbaar, dat we ons nauwelijks kunnen voorstellen wat er gebeurt als die uitvalt. En daar komt nog eens bij dat we ons maar moeilijk kunnen voorstellen hoe systemen onderling van elkaar afhangen.

Terwijl die afhankelijkheid ook op andere manieren belangrijk kan zijn, ook als er geen elektriciteitsuitval is. Neem bijvoorbeeld een verkeerde security-update vanuit de Verenigde Staten die vorig jaar computers liet vastlopen, waardoor Nederlandse bussen niet meer reden.

Breng de struikelblokken in kaart

De Spaanse black-out is een kans om die kritieke en verborgen afhankelijkheden helder in kaart te brengen.

En dat betekent vooral: onderzoeken wat er in de opstartfase, als de elektriciteit het weer doet, nog steeds niet werkt. Als de Nederlandse overheid daar onderzoek naar kan doen, zijn dat lessen die ieder land van pas komen.

Zodat we de volgende keer het wachtwoord paraat hebben, als de elektriciteit uitvalt. Want dat gaat natuurlijk nog een keer gebeuren.