Bankier met idealen? Durf er wat mee te doen (vóór je pensioen)

Tijdens zijn verkiezingscampagne beloofde presidentskandidaat Donald Trump de grootste deportatie-operatie in de Verenigde Staten ooit. Maar of die massadeportaties de afgelopen maanden daadwerkelijk plaatsvonden onder president Trump, kon geen journalist of advocaat met zekerheid zeggen. 

Totdat een 71-jarige man uit Ohio op 15 maart plotseling inzicht gaf in wat er gebeurt. Zijn naam: Tom Cartwright. Wanneer vliegtuigen met gedeporteerden vanuit de VS vertrekken naar El Salvador, Venezuela of Guantánamo Bay registreert hij de vluchten met chirurgische precisie. Zijn wekelijkse rapportages, gedestilleerd uit duizenden datapunten van luchtvaart-volg-sites die niemand anders verzamelt, vormen inmiddels de basis voor de onderzoeksjournalistiek van The New York Times en CNN.^*

Dankzij de gepensioneerde Cartwright weten we nu hoe de Amerikaanse immigratiedienst in stilte meer dan tweehonderdvijftig vliegtuigen met gedeporteerden de lucht in heeft gestuurd – vaak peperdure militaire transporttoestellen.^*

Vóór zijn pensioen was Cartwright geen mensenrechtenadvocaat of ngo-medewerker. Nee, hij was bankier: 38 jaar lang werkte hij bij de Amerikaanse bank JPMorgan, waar hij uiteindelijk als CFO verantwoordelijk was voor 5000 filialen. 

Door zijn decennialange ervaring met financiële data lukt hem nu wat journalisten en mensenrechtenadvocaten nog niet lukte: hij maakt het verborgen deportatiesysteem van de regering-Trump inzichtelijk. Nu gebruikt hij zijn talenten niet langer in het belang van de aandeelhouders, maar om mensen te tellen die door de Amerikaanse overheid worden afgevoerd. 

Zijn verhaal is wat mij betreft verplichte kost voor iedereen die dagelijks over de Zuidas wandelt. Achter menig maatpak schuilt een Cartwright: iemand met het potentieel om zijn macht, talent en privilege in te zetten voor een hoger doel. Het trieste aan dit succesverhaal is alleen dat Cartwright dat maatpak pas uittrok tijdens zijn pensioen.

Dat had hij wel wat eerder kunnen doen.

Joeri in de walvis: de Zuidas als pitstop voor idealisten

De afgelopen weken kreeg ik veel reacties op mijn boek, De bermudadriehoek van talent , waarin ik laat zien hoe veel knappe koppen verdwijnen in betekenisloze banen in drie sectoren: banken, consultancybureaus en advocatenkantoren. Een van die reacties kwam van Joeri, zelf zo’n vier jaar consultant – en nu ondernemer.

Volgens Joeri, ervaringsdeskundige, hoeven deze sectoren helemaal geen driehoek te vormen waarin mensen verdwijnen. Zo’n bedrijf kan ook een walvis zijn, vindt hij: ‘Hij slokt je op, neemt je even mee op een steile leercurve en spuugt je daarna uit op een plek waar je het verschil kunt maken. (...) Blub blub, en op naar betere oorden.’ Consultants en bankiers kunnen na hun ‘leerschool’ op de Zuidas volgens Joeri ook naar duurzaamheidsteams van energieleverancier Essent of zout- en chemiebedrijf Nobian. Of hun eigen bedrijf of sociale onderneming beginnen, of de politiek in.

Ik ben op zich groot fan van dit walvismodel. Maar toen ik aan het eind van het schrijfproces van mijn boek nog eens checkte waar alle knappe koppen die ik tijdens dat proces had gesproken zich een jaar later bevonden, kwam ik tot een pijnlijke conclusie: de overgrote meerderheid blijft in het wereldje hangen. Het is en blijft een bermudadriehoek: ze komen er niet meer uit, ook al had ik ze horen beloven dat ze volgend jaar écht weg zouden gaan.

In het geval van Tom Cartwright bleek het bankwezen wel degelijk een walvis, maar wel een die hem 38 jaar in zijn maag had. Dat zijn 13870 dagen – 4600 keer zo lang als Jonas in de walvis zat.

De transformatie van Cartwright illustreert dus vooral hoe het in de praktijk vaak werkt: iets goeds doen voor de wereld is leuk, vindt men in de driehoek, maar het is uiteindelijk vrijetijdsbesteding. Iets voor het weekend of tijdens je pensioen. 

Wat had de beste man wel niet kunnen bereiken als hij niet na 38 jaar, maar al na 3 jaar ervaring in het bankwezen radicaal het roer zou hebben omgegooid?

Op de Zuidas met een knagend geweten? Exit-options genoeg

Bij McKinsey wordt zo’n overstap naar een andere sector een ‘exit-option’ genoemd (want waarom zouden we een eenvoudig Nederlands woord gebruiken als er een Engels managementbegrip voorhanden is?). Als je rondbanjert op de Zuidas en niet naar private equity of Shell wilt, bestaan er meer dan voldoende exit-options. Om er een aantal te noemen:

Duco van Lanschot, de oud-McKinseyaan die het werk dat hij twee jaar lang bij het adviesbureau deed op LinkedIn omschrijft als ‘made PowerPoints’, richtte een start-up op die bedrijven helpt witwasfraude op te sporen. Of Wieteke Graven, die met tien jaar McKinsey-ervaring op zak ‘Het Potentieel Pakken’ lanceerde; een initiatief waarmee ze deeltijdwerkers in de zorg, het onderwijs en de kinderopvang ondersteunt om fulltime contracten aan te nemen. Ze hoopt met het initiatief de structurele tekorten in essentiële sectoren tegen te gaan.

Alumni van McKinsey hebben maar liefst tachtig unicorns (private start-ups die meer dan 1 miljard dollar waard zijn) opgericht,^* waaronder een biotechbedrijf dat onderzoek doet naar de behandeling van zeldzame genetische aandoeningen en een onderneming vanuit het streven de levenskwaliteit van mensen met chronische nierproblemen te verbeteren.^*

Zelfs de deur naar de politiek staat open voor mensen als (een jonge) Cartwright. Mario Draghi, de voormalige Italiaanse premier en oud-hoofd van de Europese Centrale Bank, zat bij Goldman Sachs. Die bank wordt in de Verenigde Staten ‘Government Sachs’ genoemd, omdat zoveel oud-bankiers op een ministerspost belanden. Ook Emmanuel Macron, die op 39-jarige leeftijd de jongste Franse president ooit werd (tevens het jongste staatshoofd sinds Napoleon), was daarvoor bankier bij Rothschild. 

Ook buiten het (sociaal) ondernemerschap en de politiek zijn er talloze andere wegen waar je als Zuidasser je werk meer betekenis kunt geven: van start-ups die kweekvlees ontwikkelen tot bedrijven die metselrobots bouwen, van overheden tot ngo’s, en van het klaslokaal tot de zorg.

Dus als je elke dag met een knagend geweten naar je werk gaat, stel jezelf dan deze vraag: wil ik net als Tom Cartwright wachten tot mijn 71ste voordat ik mijn talenten inzet voor kwetsbare mensen? Of begin ik er vandaag mee?

Wat je op de Zuidas niet leert: ballen tonen

Verhalen over walvissen zijn leuk, maar zeldzaam. De meeste mensen blijven vissen in dezelfde vijver, bij private equity of grote multinationals.

Dat is een grote verspilling van talent én privilege. Eerst houdt deze groep de beste stoelen in ons door belastinggeld gefinancierde onderwijssysteem bezet. Daarna gebruiken ze al hun tijd en werklust om aandeelhouders van grote bedrijven – en zichzelf – te verrijken.

Insiders die zich daar ongemakkelijk bij voelen, doen er verstandig aan het verhaal van Tom Cartwright nog eens goed te lezen. Je hoeft niet te wachten tot je pensioen; je kunt morgen beginnen. 

Alleen: losbreken uit zo’n systeem vergt moed – een eigenschap die je niet leert door perfecte slides te maken of klanten tevreden te houden bij een consultancybureau of bank. Je moet juist dát doen wat ze je bij McKinsey of JPMorgan niet leren: ballen tonen.