De ‘gendernimby’ vindt trans mensen prima (maar liever niet in zijn toilet)

Voorstanders van vooruitgang zijn ze inmiddels spuugzat: de nimby’s. Je weet wel, die lastpakken die in theorie vóór dingen als meer woningen, windmolens of asielzoekerscentra zijn, zolang ze maar niet te dicht in hun buurt gebouwd worden – en die vervolgens geen bureaucratisch middel onbenut laten om zulke projecten te dwarsbomen.

‘Belangrijk hoor, dat X wordt aangepakt. Maar not in my backyard, als het even kan.’

Meerdere Correspondent-collega’s schreven de afgelopen jaren verbolgen over nimbyisme. En terecht: voor het oplossen van de grote problemen van deze tijd is de nimby een serieus probleem. Want als angst voor overlast keer op keer noodzaak overtroeft, of het wooncomfort van huidige bewoners zwaarder weegt dan de belangen van toekomstige generaties, hoe zet je dan een energietransitie in gang of een oplossing voor de wooncrisis in de steigers?

Ook binnen het transgender-‘debat’ wreekt zich al enige tijd een nimbyistische onderbuik. Het overgrote deel van de mensen staat heus welwillend tegenover het recht van trans personen om ‘zichzelf te zijn’, totdat deze vrijheid ineens tot in de achtertuin reikt. Alleen is in dit geval de ‘backyard’ een toilet, een kleedkamer of een sportcompetitie.

Ik zou ze gendernimby’s willen noemen: mensen met liberale opvattingen over gender, die vinden dat trans mensen alle vrijheid en gelijkheid toekomt, maar daar tegelijkertijd in hun eigen omgeving zo min mogelijk van willen merken.

Het is een beetje als die ene homofobe oom die het prima vindt als mannen met mannen tongen, als het maar buiten zijn blikveld gebeurt. Het grote verschil is dat de gendernimby niet zomaar wat zit te blaten op een familiedag. Net als zijn bouwputschuwe bloedverwant weet de gendernimby namelijk feilloos de weg in het woud van wetten, regels en bureaucratie waarmee hij – ter bescherming van zijn eigen belangen – de belangen van anderen vakkundig kan dwarsbomen.

Met voorbeelden van dit gendernimbyisme kunnen we inmiddels een krant vullen. Maar de mooiste recente casus is misschien wel de uitspraak van het Britse hooggerechtshof, over de correcte interpretatie van het woord ‘vrouw’.

In Engeland vieren de gendernimby’s een overwinning

Misschien heb je de foto’s van champagne drinkende activisten voor het Britse hooggerechtshof voorbij zien komen. Of die van J.K. Rowling, die als een tekenfilmschurk aan een sigaar zit te lurken op haar superjacht – als opperhoofd van de gendernimby’s en geldschieter van de rechtszaak moest ook zij deze overwinning natuurlijk op gepaste wijze vieren.

Om te begrijpen wát deze hoofdrolspelers precies te vieren hadden, moeten we even terug in de tijd, naar 2010.

Toen werd in het Verenigd Koninkrijk de zogenaamde Equality Act (gelijkheidswet) aangenomen. De wet was bedoeld ter vervanging van meerdere kleine antidiscriminatie- en emancipatiewetten die in de jaren zeventig en tachtig waren ingevoerd: een wetje over salarisgelijkheid tussen man en vrouw, eentje tegen racistische discriminatie, eentje tegen de benadeling van mensen met een beperking, enzovoort.

Al die wetjes werden in 2010 samengevoegd tot één dikke wetgevingsklont: de Equality Act. Vanaf dat moment regelde één wet de bescherming tegen discriminatie in al haar vormen.

Ook trans personen worden door de Equality Act beschermd tegen discriminatie; geslachtsverandering is een van de negen wettelijk beschermde eigenschappen.^* Voor transgender personen kent de Britse wet echter nog een aparte bepaling: de Gender Recognition Act (GRA) uit 2004. Net als de Nederlandse transgenderwet bepaalt de GRA hoe mensen met genderdysforie hun geslacht op papier kunnen aanpassen.

En juist dat leverde vragen op, helemaal in het notoir transkritische Verenigd Koninkrijk. Want als iemand via de GRA juridisch gezien vrouw is, geldt diegene dan ook als vrouw voor de bepalingen in de Equality Act, waarbinnen onder andere de gelijke behandeling en bescherming van vrouwen geregeld is?

De zaak die uiteindelijk de doorslag zou geven, was die waarin het hooggerechtshof vorige maand uitspraak deed. In 2018 had de Schotse overheid een vrouwenquotum ingesteld voor openbare besturen. Trans vrouwen golden daarbij wat betreft de Schotse overheid gewoon als vrouwen, mits zij een juridische geslachtswijziging hadden geregeld.

Volgens de transkritische actiegroep For Women Scotland zou de Equality Act echter louter naar biologisch geslacht verwijzen als het over ‘vrouwen’ gaat. Door trans mensen in die categorie mee te nemen, worden de belangen van ‘echte’ vrouwen volgens hen ernstig geschaad.

Het hooggerechtshof stelde For Women Scotland vorige maand in het gelijk: met ‘man’, ‘vrouw’ en ‘geslacht’ wordt binnen de Equality Act louter verwezen naar biologische geslachtskenmerken, aldus het hof. Trans vrouwen kunnen dus geen aanspraak maken op de rechten en bescherming van vrouwen, zelfs niet als zij juridisch gezien ‘vrouw’ zijn.

De uitspraak heeft in de praktijk grote gevolgen voor trans mensen

Het is niet zo dat de bescherming van transgender mensen door de uitspraak vervalt.^* Discriminatie op basis van ‘geslachtsverandering’ blijft verboden, en ook trans vrouwen die ‘gezien worden als vrouw’ kunnen straks nog claimen dat zij op basis daarvan gediscrimineerd worden.

Toch blijkt de uitspraak in de praktijk wel degelijk grote gevolgen voor trans mensen te hebben, bijvoorbeeld als het aankomt op hun toegang tot op geslacht ingedeelde voorzieningen. De Equality and Human Rights Commission (EHRC, de waakhond die moet toezien op de naleving van de Equality Act) updatete naar aanleiding van het vonnis de richtlijnen over wie toegang heeft tot welke toiletten en kleedkamers.^*

Het komt erop neer dat trans mensen door de beslissing van het hooggerechtshof naar het toilet moeten dat correspondeert met hun ‘geboortegeslacht’. Oftewel: trans vrouwen bij de mannen, trans mannen bij de vrouwen.

Voor veel trans mensen zou dat enorm veel gedoe opleveren. Een trans man die een vrouwentoilet binnenloopt, zorgt immers geheid voor opgetrokken wenkbrauwen, omdat hij er waarschijnlijk niet als een vrouw uitziet.

Maar daarnaast pakken de nieuwe richtlijnen ook daadwerkelijk rechten van trans mensen af. Zo stelt de EHRC dat er ook situaties kunnen zijn waarin trans mensen zelfs niet het recht hebben faciliteiten passend bij hun geboortegeslacht te gebruiken.

In een interview met de BBC noemt EHRC-chef Akua Reindorf groepstherapie voor vrouwelijke slachtoffers van seksueel geweld als voorbeeld. Trans mannen zouden daar, ook nu ze wettelijk gezien ‘vrouw’ zijn, alsnog geen gebruik van mogen maken. Omdat ze er niet als vrouwen uitzien, en dat beangstigend kan zijn voor de kwetsbare gebruikers van deze voorzieningen.

Met andere woorden: trans mannen zijn dus vrouwen volgens de letter van de Britse gelijkheidswet, maar wel vrouwen met minder wettelijke bescherming dan cisgender vrouwen.

Wie niet ziet hoe inconsistent en onrechtvaardig dat is, is blind.

De ‘overlast’ die transinclusie teweeg zou brengen wordt ernstig overdreven

Stel je de geslachtshokjes ‘man’ en ‘vrouw’ eens voor als keurig aangeharkte achtertuintjes. Om die hokjes is een metershoog juridisch hek gebouwd, dat het woongenot (lees: de rechten, bescherming en belangen) moet waarborgen van de mannen en vrouwen die de hokjes reeds bewonen.

Transinclusie wordt vervolgens ervaren als een dikke windmolen die midden in die fijne achtertuin geplempt wordt en overlast geeft, het uitzicht beperkt of de nachtrust verstoort. Dat hoeven de oorspronkelijke bewoners van de categorie ‘vrouw’ of ‘man’ natuurlijk niet te pikken! Ze wonen hier voor hun rust!

Dit is hoe gendernimbyisme werkt. En het voorbeeld van de EHRC over groepstherapie laat zien hoe dat kan uitpakken: ter bescherming van de belangen van de huidige bewoners van de hokjes ‘man’ en ‘vrouw’ moeten de belangen van toekomstige bewoners of buitenstaanders wijken.

Het ergste aan gendernimbyisme is misschien nog wel dat de ‘overlast’ die transinclusie teweeg zou brengen ernstig wordt overdreven – in tegenstelling tot de zorgen van een ‘klassieke’ nimby. Een bedorven uitzicht of dalende huizenprijs is tenminste nog een reële angst.

Maar de angst dat vrouwen minder veilig zouden zijn als trans personen toegang krijgen tot hun toiletten is in studie^* na studie^* na studie ontkracht.^* Het idee dat werkplekken gereserveerd voor vrouwen overspoeld zullen worden met leugenachtige mannen in mantelpakjes is ridicuul. En de overtuiging dat het toelaten van trans vrouwen in de vrouwensport cis vrouwen zonder meer benadeelt, is kortzichtig en ongenuanceerd.

Als we het er echt over eens zijn dat trans mensen vrij moeten zijn om zichzelf te zijn, en zich met hetzelfde gemak in de samenleving moeten kunnen bewegen als iedereen, dan is daar meer voor nodig dan woorden alleen. Dan zul je af en toe iemand in je toilet of kleedkamer tegenkomen die je daar op basis van hun uiterlijk niet verwacht, in de knoop raken met iemands voornaamwoorden of goed moeten nadenken over hoe we iedereen eerlijk en waardig mee kunnen laten sporten.

Dat is geen opoffering, dat is vooruitgang. En daarvoor is verdraagzaamheid niet voldoende. Daarvoor moet je over je tuinhek kijken en zien hoe jouw woongenot ten koste gaat van de rechten, vrijheid en waardigheid van zoveel anderen.