Als je onafhankelijke rechters wilt, kun je ze beter geen Microsoft-account geven

De hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof, Karim Khan, kan niet meer bij zijn e-mail.^*

In reactie op sancties van de regering-Trump heeft Microsoft Khans e-mail namelijk uitgezet. En dat heeft niet alleen gevolgen voor het Internationaal Strafhof – dat is een probleem voor de onafhankelijkheid van de rechter, ook in Nederland.

Waarom schakelde Microsoft een e-mailadres uit?

Om te begrijpen waarom dit is gebeurd, is het nuttig om die sancties tegen Khan beter te doorgronden.

Het Internationaal Strafhof (ICC) heeft in 2024 een arrestatiebevel tegen de Israëlische minister-president Benjamin Netanyahu en voormalig minister van Defensie Yoav Gallant uitgevaardigd, vanwege een verdenking van oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid.

Daarop legde de Verenigde Staten in februari 2025 sancties op, gericht tegen het ICC, en tegen Khan in het bijzonder.

In het sanctiebesluit wordt personen en bedrijven verboden om aan Khan ‘financiële, materiële of technologische steun [te] leveren’. Iedere organisatie en persoon die deze sancties overtreedt, riskeert op basis van de Amerikaanse wet zélf sancties, boetes en gevangenisstraf.

Een van de bedrijven die aan Khan dit soort steun levert – technologische steun om precies te zijn – is Microsoft. De kantoorsoftware van het ICC, denk aan Word en Excel, draait namelijk op Microsoft. Daaronder vallen ook e-maildiensten. Om te voldoen aan de sancties heeft Microsoft daarom de mail van Khan – en waarschijnlijk de hele toegang tot zijn account – uitgezet. (Los hiervan heeft Khan zijn werk tijdelijk stilgelegd vanwege een onderzoek naar seksueel wangedrag.)^*

Die sancties zijn dus een manier voor de Amerikaanse regering om invloed uit te oefenen op een strafproces bij het ICC.

Nu is dit op zichzelf al een serieus voorbeeld van hoe de afhankelijkheid van Amerikaanse technologie op allerlei manieren gevolgen heeft voor de samenleving. We zagen dat al eerder, toen Microsoft vanwege Amerikaanse sancties de diensten aan de Amsterdam Trade Bank stopzette, en de bank mede daarom failliet ging.

Maar het gaat in dit geval over meer dan een organisatie die haar werk niet goed kan doen.

De Hoge Raad buigt zich binnenkort over de levering van F-35-onderdelen aan Israël

Want weet je wie ook dagelijks Microsoft gebruikt? De Nederlandse rechterlijke macht, waaronder de hoogste Nederlandse rechter: de Hoge Raad.

En ergens de komende tijd doet de Hoge Raad uitspraak over een politiek gevoelige zaak: of Nederland de export van F-35-onderdelen naar Israël moet stopzetten. Het gerechtshof Den Haag vond eerder van wel, maar de Nederlandse staat is in beroep gegaan. Nu moeten de rechters van de Hoge Raad zich hierover buigen.

Deze zaak is belangrijk voor Israël. Juridisch belangrijk, omdat de hoogste Nederlandse rechter kan oordelen dat Israël het humanitair oorlogsrecht in Gaza schendt. En praktisch belangrijk, want F-35’s gaan snel kapot en veel van de onderdelen om die vliegtuigen mee te repareren worden gedistribueerd via Nederland. Als Nederland die onderdelen niet meer mag leveren, heeft Israël mogelijk een probleem.

Israël zal dus druk uitoefenen om deze zaak tot een voor die staat gewenste uitkomst te brengen. Dat kan het bijvoorbeeld doen door de Nederlandse regering informatie te geven die haar kan helpen bij haar verdediging. Maar de sancties richting Khan laten zien dat er in theorie ook een andere manier is om druk uit te oefenen op de rechterlijke macht: via de technologische infrastructuur die rechters gebruiken – die grotendeels van Amerikaanse bedrijven is – en dus via de Trump-regering.

De Nederlandse rechtspraak moet technologisch onafhankelijk zijn

Dat is een probleem. Want de rechterlijke macht heeft een onafhankelijke positie die juridisch is gewaarborgd. Artikel 17 van de Grondwet bepaalt dat iedereen recht heeft op een onafhankelijke en onpartijdige rechter. Die onafhankelijkheid betekent dat rechters zonder inmenging van buitenaf tot hun oordeel komen.

Maar de vraag is of enkel juridische waarborgen voor onafhankelijkheid voldoende zijn. Want de sancties tegen het ICC leggen een fundamenteel probleem bloot: onze rechtspraak is zo afhankelijk geworden van technologie dat je de juridische onafhankelijkheid kunt ondermijnen via diezelfde technologie.

Wat gebeurt er als Microsoft door de VS gedwongen wordt om de e-mail van de Hoge Raad stop te zetten, omdat de Trump-regering het niet eens is met de uitspraak over de export van F-35-onderdelen naar Israël?

Het is een onwaarschijnlijk scenario: de kans dat de VS daadwerkelijk sancties oplegt aan Nederlandse rechters is heel klein. Maar onder de regering-Trump is die kans niet meer verwaarloosbaar. En áls je de Verenigde Staten zover krijgt dat ze via sancties Microsoft dwingen om de accounts van rechters in Nederland af te sluiten, dan raak je de Nederlandse rechtsstaat in het hart.

Dat moet geen optie zijn. Onafhankelijke rechtspraak, dat betekent ook technologisch onafhankelijke rechtspraak. Dus rechtspraak die gebruikmaakt van IT-infrastructuur die zo veel als mogelijk is afgeschermd van externe beïnvloeding. Het is tijd dat de rechterlijke macht zich ook daarover gaat buigen.