Weer wint Wilders: het abnormale wordt normaal

Geert Wilders’ tienpuntenplan met strengere asielmaatregelen, waar het kabinet dinsdagochtend over viel, gaat ons de komende maanden nog flink achtervolgen. De PVV-leider kondigde het lijstje met ideeën vorige week met veel bombarie aan tijdens een zeldzame persconferentie. Met gelijk de boodschap erbij dat hij de coalitie zou verlaten als de andere coalitiepartijen niet zouden meewerken.  

Het tienpuntenplan was in feite een herverpakking van het PVV-verkiezingsprogramma, met plannen als het wegsturen van statushouders (mensen die dus al een verblijfsvergunning hebben) uit asielzoekerscentra en ze zelf verantwoordelijk maken voor hun huisvesting. Een kwaadaardig plan, waarbij uitgerekend de kwetsbaarste vluchtelingen – ze hebben immers niet voor niets die verblijfsvergunning gekregen – zonder pardon op straat zouden komen te staan. 

Waarom de reactie van de coalitie gevaarlijk en dom is

De overige coalitiepartijen reageerden gelaten. NSC-leider Nicolien van Vroonhoven sprak in eerste instantie van een ‘opgewarmde maaltijd’, omdat de punten ook tijdens de onderhandelingen voor het hoofdlijnenakkoord voorbij waren gekomen. VVD-leider Dilan Yeşilgöz legde de bal vooral bij asielminister Marjolein Faber (PVV), die de plannen zou moeten uitwerken. Een lijn die in de dagen die volgden door de rest werd overgenomen.

‘Wij hebben met z’n drieën aangegeven dat alles wat in zijn plan staat al uitgevoerd kan worden’, zei BBB-leider Caroline van der Plas maandagavond bij het verlaten van het coalitieoverleg. ‘Ga ermee aan de gang’.

De enige reden dat de drie coalitiepartijen niet direct bij het kruisje wilden tekenen, was het ontbreken van de praktische uitwerking. Ook op dinsdagochtend, enkele minuten voordat Wilders definitief de stekker uit het kabinet zou trekken, herhaalden de partijleiders de boodschap: wat Wilders wil, kan gewoon geregeld worden.

Het is een domme en ook gevaarlijke reactie. Want met die meewerkende houding normaliseren de partijen de radicaal-rechtse ideeën van Wilders. En laten ze hem de agenda voor de komende verkiezingen bepalen.

Een sterk frame, maar een slecht idee

Puur politiek-tactisch is het op de korte termijn misschien een goedgekozen frame, dat het bestuurlijke amateurisme van de PVV en specifiek minister Marjolein Faber (Asiel en Migratie) benadrukt. Want hoezo zijn er nu ‘nieuwe’ maatregelen nodig, als de vorige nog niet eens door de PVV-minister naar de Kamer zijn gestuurd? 

Daarnaast ontnemen de fractieleiders Wilders de kans om het beeld neer te zetten dat hij als enige opkomt voor de kiezer die strengere asielregels wil, terwijl de rest van de partijen tegenstribbelt.

Maar door die focus op ‘laat maar zien hoe je het uitwerkt’ gaan VVD, BBB en NSC volkomen voorbij aan de morele verwerpelijkheid van de plannen. Wie een plan voorgelegd krijgt om statushouders op straat te zetten (en nogmaals: dit zijn mensen die gewoon een verblijfsvergunning hebben), zou niet als eerste reactie moeten hebben: hoe moet dat dan praktisch?

Nee, diegene zou zich moeten afvragen of er hier niet ergens een morele ondergrens ligt die je als partij niet wil passeren. Hetzelfde geldt voor het uitzetten van mensen met een dubbel paspoort na een veroordeling voor een ernstig misdrijf, een van de andere punten uit Wilders’ lijstje: dat is gewoon je reinste discriminatie. Door voor deze plannen de seinen zo achteloos op groen te zetten, versterken de drie coalitiepartijen het idee dat dit ‘gewone politieke standpunten’ zijn, in plaats van ronduit onmenselijke maatregelen.

Als je gevraagd wordt mee te helpen om iemand in elkaar te slaan, dan hoort je antwoord ‘nee’ te zijn, niet: o goed, maar hoe dan, en waar en wanneer?

Zo enthousiast zijn ze niet over Wilders’ plannen

Het is ook eigenlijk niet voor te stellen dat de partijen daadwerkelijk zo enthousiast zijn over de plannen van Wilders. Want hoewel zowel VVD als BBB en NSC strenger migratiebeleid en minder asielzoekers willen, heeft geen van de partijen het op straat zetten van statushouders in het eigen programma staan. Sterker nog, VVD-leider Yeşilgöz verdedigde haar eigen strengere asielplannen vaak door te benadrukken dat ‘echte vluchtelingen’ natuurlijk gewoon beschermd zouden worden.  

Daarnaast hebben de partijen niet voor niets – en op initiatief van NSC – aan het begin van de formatie gezamenlijk een rechtsstaatverklaring ondertekend, waarin ze beloofden zich te houden aan internationale verdragen en gerechtelijke uitspraken. Daarmee is ook het afpakken van paspoorten gelijk al van de baan; onlangs heeft een rechter zich daar nog glashelder over uitgesproken.   

Er is voor de partijen nu geen weg meer terug

Met de keus voor deze meewerkende houding zijn VVD, BBB en NSC onbedoeld in een valstrik van Wilders gelopen, waar ze nog lang last van zullen hebben. Ze hebben aan iedereen laten weten dat de extreme plannen van Wilders op zichzelf prima zijn. Daardoor hebben ze nu geen enkele mogelijkheid meer om in hun aankomende verkiezingsprogramma’s ook maar een millimeter minder extreem te zijn dan het lijstje van Wilders. Ze konden met de plannen zelf immers prima leven, dus waarom zou je dan in je eigen programma voor softer beleid pleiten?

Waar de partijen hoopten de bal bij Wilders te leggen, door hem te dwingen deze onhaalbare en onzalige plannen concreet uit te werken, ligt die uitdaging nu ineens bij de eigen commissie die het verkiezingsprogramma gaat schrijven.

Wilders bepaalt de agenda, zonder zelf verantwoordelijkheid te hoeven dragen

Zo bepaalt Wilders, zonder zelf ooit nog in een coalitie te hoeven zitten, de politieke agenda van andere partijen. Want hoewel de kans erg klein is dat de PVV – hoe groot de partij ook wordt – nog mee zal kunnen doen in een volgende regering, heeft Wilders de ondergrens voor alle partijen aan de rechterkant nog maar eens verlaagd. En zo het hele politieke speelveld naar zijn eigen helft getrokken. 

Zo krijgt de ‘bestuurlijke amateur’ mogelijk alsnog zijn beleid uitgevoerd, zonder er ook maar enige verantwoordelijkheid voor te hoeven dragen.

Ook voor partijen op links, tegen wie al langer geroepen wordt dat ze met een strenger standpunt op migratie zouden moeten komen, ligt de verleiding op de loer om – al was het maar deels – mee te gaan met de plannen van Wilders. Of om al hun kruit te verschieten met vragen over de praktische haalbaarheid, waarmee ze precies dezelfde fout zouden maken als de voormalige coalitiepartijen.

Het is maar de vraag of VVD, BBB en NSC een manier weten te verzinnen om geloofwaardig weer afstand te nemen van deze ideeën, zonder er door Wilders in de verkiezingsdebatten eindeloos mee om de oren te worden geslagen.

Want wie tot zo ver is meegelopen, kan moeilijk roepen dat Wilders veel te ver gaat. En misschien was dat wel precies de bedoeling.