Hoe regisseur David Lynch Twin Peaks maar niet kon loslaten

Twee politieagenten zitten op een bruinleren bank. Ze leggen hun zoveelste bezoek af in verband met de moord op een achttienjarig meisje. Nu zijn ze thuis bij een man van rond de vijftig - een verdachte is hij niet en zijn precieze rol in de zaak moet nog duidelijk worden. De agenten kijken elkaar aan en beginnen, zonder iets te zeggen, aan hun koffie. De gastheer komt aangesneld: ‘Fellas, don’t drink that coffee.’ Hij articuleert traag. ‘You’d never guess. There was a fish in the percolator.’

Het is een kleine scène: het fragment duurt nog geen dertig seconden, bijna niemand spreekt, de camera verroert zich niet, de agenten blijven zitten en er gebeurt bijna niets. Toch gaat er een onmiskenbare kracht van uit die mij iedere keer overtuigt. Dat heeft te maken met de stilering - het prachtig donkerhouten decor, de shots die stuk voor stuk schilderijen zouden kunnen zijn - maar ook met de humor. Het is geen humor die direct een glimlach oproept, maar eentje die zorgt voor een onbestemde, absurde sfeer. Deze sfeer, zoekend en dwingend tegelijk, komisch en onheilspellend, kenmerkt de wereld waarin deze scène zich afspeelt. Versterkt door een soundtrack vol donkere strijkers en zweverige zanglijnen, is het een wereld vol mysterie. Het draait hier niet om antwoorden, maar om vragen; om onvoorziene wendingen en schimmige motieven. Welkom in Twin Peaks.

Een mysterie dat nooit werd opgelost

Onlangs, vierentwintig jaar na de eerste uitzending van Twin Peaks, verscheen Twin Peaks The Entire Mystery. Een groots aangekondigde Blu-ray Box met tien dvd’s. Behalve de serie, met opgepoetste beeld- en geluidskwaliteit, bevat deze box talloze extra’s. Nooit eerder uitgebrachte interviews, nieuwe analyses van de cultstatus van de serie, introducties bij elke aflevering.

Waar ongetwijfeld het meest naar uitgekeken werd, zijn de deleted scenes die tot nu toe vakkundig geheim werden gehouden en waarover al jaren werd gespeculeerd. Ruim anderhalf uur aan onuitgebracht materiaal van de serie en (vooral) de film. Dat heeft velen, ook mijzelf, de laatste tijd bezig gehouden: welke scènes zijn eruit geknipt en welke raadsels zal dit bonusmateriaal eindelijk verklaren?

Zou die vriendelijke man die per ongeluk koffie met vissmaak serveert de moordenaar zijn?

Die blijvende behoefte aan antwoorden heeft te maken met de opzet van de serie. Het was een gouden greep van regisseur David Lynch en scenarioschrijver Mark Frost, toen ze in 1988 de eerste versies van Twin Peaks schreven, om alles te laten draaien om een mysterie dat nooit werd opgelost.

In het kort: Laura Palmer, de prom queen van de middelbare school van het fictionele Amerikaanse stadje Twin Peaks, wordt vermoord en special agent Dale Cooper (een formidabele rol van Kyle MacLachlan) neemt de zaak op zich. Samen met de lokale sheriff (gespeeld door Michael Ontkean) bezoekt hij inwoners van Twin Peaks. Bijna iedereen blijkt meer te weten dan hij doet voorkomen. Het leidt tot mysterieuze zijpaden, met drugsdeals en bordeelbezoeken, met de surrealistische Black Lodge waar vooral overleden personen ronddwalen.

Maar hoe veel afslagen er ook worden genomen, één vraag blijft sturend: who killed Laura Palmer? Elke passant wordt een potentiële verdachte, iedere dialoog bevat een mogelijke clou. Zelfs een simpele scène als de bovenstaande ontleent er spanning aan: zou die vriendelijke man die per ongeluk koffie met vissmaak serveert de moordenaar zijn?

Het vuur liep niet mee

Twin Peaks, een bizarre samensmelting van horror, soap en drama, werd bekroond met onder meer Emmy Awards en Golden Globes en trok wereldwijd miljoenen kijkers. Maar zo snel als de serie cult werd, zo vlug daalde ook het aanzien. Doordat het aantal kijkers afnam, eiste tv-netwerk ABC dat in seizoen twee de identiteit van Laura Palmers moordenaar werd onthuld. Lynch ging akkoord en daarmee viel het fundament onder de serie weg. Er was niet langer een overkoepelend mysterie en er bleven enkel rare, soms weinig interessante zijpaden over. ABC besloot geen derde seizoen te financieren, waardoor veel verhaallijnen onafgerond bleven.

Maar Lynch hield niet op: hij schreef en regisseerde de Twin Peaks-film Fire Walk With Me (ook opgenomen in de dvd-box). Zonder succes. Een deel van de oorspronkelijke cast wilde niet meewerken, grotendeels uit ontevredenheid over het verloop van seizoen twee, en de absurditeit en fraaie stilering van de serie bleven achterwege. Fire Walk With Me (1992) – waarin Laura Palmer gedurende haar laatste zeven dagen wordt gevolgd - miste het mysterie van de serie en de film werd vernietigend ontvangen. Twin Peaks eindigde niet met de apotheose die bij het overweldigende begin had gepast, maar met de mededing dat Lynch’s geplande nieuwe Twin Peaks-films allemaal werden geannuleerd.

Nieuwe raadsels

Neemt The Entire Mystery de vele vraagtekens weg? Op detailgebied wel. We ontdekken dat een belangrijk vrouwelijk personage uit seizoen twee, met wie het slecht leek af te lopen, vermoedelijk toch blijft leven. We leren meer over - spoiler - het einde van hoofdpersoon Dale Cooper, wiens lot altijd omgeven is geweest door theorieën en vaagheden. We zien dat de rol van David Bowie, die in Fire Walk With Me een korte, onbegrijpelijke cameo maakte, oorspronkelijk groter en gewichtiger was. We zien dat allerlei personages uit de serie eigenlijk ook in de film zouden opdraven – de sheriff, de barmedewerkers, de receptioniste van het politiebureau, de eigenaresse van de molen.

Hij wilde niet zozeer een film maken omdat de serie zo succesvol was geweest, maar om het universum van de serie uit te bouwen

Voor liefhebbers is het ongetwijfeld prettig, zo’n weerzien met oude bekenden. Maar het probleem met dergelijke scenes is dat ze met een reden zijn geschrapt: de meeste deleted scenes zijn vrij nietszeggend. En voor zover die scènes enig antwoord of uitsluitsel geven, doen ze wat misschien wel voor heel Twin Peaks geldt: met elke oplossing worden twee nieuwe raadsels opgeroepen.

Veel interessanter dan de deleted scenes is wat The Entire Mystery als geheel vertelt. Want als deze scènes iets tonen, is het de ambitie die David Lynch nog had met Twin Peaks. Hij wilde niet zozeer een film maken omdat de serie zo succesvol was geweest, maar om het universum van de serie uit te bouwen. Deze deleted scenes laten zien dat hij talloze nieuwe zijpaden en subplots wilde introduceren. De al genoemde deleted scenes van Bowie hebben inhoudelijk misschien niet zoveel om het lijf, maar tonen aan dat Lynch een complex nieuw personage wilde introduceren - vermoedelijk met het oog op de andere geplande Twin Peaks-films.

Nog niet klaar met de wereld

Daarnaast blijken er veel absurde, humoristische scènes te zijn gefilmd voor Fire Walk With Me. We zien bijvoorbeeld Laura Palmer samen met haar toekomstige moordenaar schaterlachend aan tafel zitten, een paar zinnen Noors uitsprekend – een onverwachte, lichte toon die in de uiteindelijke film volledig ontbreekt. Waarom heeft Lynch deze scène geschrapt? Waarom is het minder zwaarmoedige materiaal ongebruikt gebleven?

Een film wordt gemaakt op de montagetafel, luidt een bekende uitspraak. David Lynch was, zo blijkt, van plan een heel andere film te maken dan er uiteindelijk uitkwam; een film die qua mysterie veel meer aansloot bij de serie, vol personages die we al kenden uit afleveringen, vol opstapjes voor verdere verhalen.

Toen Fire Walk With Me verscheen, zei Lynch in interviews dat hij nog niet klaar was met de inwoners en geheimen van Twin Peaks en daarom de film gemaakt had. Toentertijd leek dit vooral een verkooppraatje, maar uit de gesneuvelde scènes blijkt hoe oprecht die claim was. Lynch wilde zijn wereld niet laten gaan.

Bevreemdend serieus

Ander bonusmateriaal dat de moeite waard is, is het recente interview van David Lynch met drie Twin Peaks-personages. David Lynch behandelt hen volkomen eender, terwijl twee van hen in de serie overleden zijn en de derde nog steeds in Twin Peaks woont. Zo vraagt hij de overleden vader van Laura Palmer in volle ernst: ‘You’ve been dead for around 25 years now. And I like to ask you how things are for you now, and what are your feeling and memories of your wife Sarah and your daughter Laura?’

Het is een toon die goed bij de serie past: bevreemdend, speels, donker ook. Men beweert weleens dat Twin Peaks met die afwijkende aanpak en ambitieuze inzet zichzelf als eerste televisieserie niet presenteerde als het zwakke broertje van het filmmedium. En dat het daarmee de basis heeft gelegd voor vele succesvolle series die zouden volgen. (Lost wordt vaak als voorbeeld genoemd, evenals The X-Files, The Killing, Hannibal, Fargo en The Soprano’s.)

Aan tafel met de personages

Juist zo’n origineel concept als Twin Peaks vraagt om toelichting. Om uitleg over de keuzes die gemaakt zijn, om hardop uitgesproken overpeinzingen en twijfels. Dergelijke reflectie ontbreekt geheel bij The Entire Mystery. We zien Lynch wel zitten, daar aan de interviewtafel, maar hij gaat niet in op zijn eigen rol. En de vragen die hij stelt blijven ook allemaal abstract. Waarom geeft hij nergens enige toelichting bij, waarom wordt er niet zoals op zoveel speelfilms gezegd wat ervoor heeft gezorgd dat bepaalde scènes afvielen?

Misschien zegt deze boxset uiteindelijk meer over David Lynch dan over Twin Peaks zelf. Lynch was immers een van de initiatiefnemers van deze uitgave. Hij stond vorige maand glunderend op de rode loper tijdens de première. En hield ten overstaan van alle journalisten een warrige welkomsttoespraak over hout (‘Quite often when we are talking about beauty, we are talking about wood’). Hoe zag hij zijn film uiteindelijk voor zich? Waarom werden al die andere klanken uit zijn film gesneden?

The Entire Mystery biedt nergens uitsluitsel. Lynch’ werk kennende kan dat goed de bedoeling zijn, maar het geeft deze box ook iets onbedoeld tragisch. Na al die jaren is Lynch nog steeds niet toe aan dergelijke inhoudelijke vragen - hij zit nog steeds aan tafel met de personages die hij eind jaren tachtig bedacht. Welke verhalen had hij, als Fire Walk With Me wel goed was gevallen, allemaal nog over hen willen vertellen? Zou hij denken dat hij de commerciële mislukking van de Twin Peaks-film had kunnen voorkomen, als hij meer zijn gang was gegaan en meer van de deleted scenes had ingevoegd?

Daar zit hij, aan tafel met zijn personages van vroeger. De personages uit het universum dat hij zelf mede heeft geschapen. Een universum waarin koffie naar vis kan smaken zonder dat het uit de toon valt. Een universum waar hij nog allerminst klaar mee was. Als The Entire Mystery iets duidelijk maakt, is het dat wel: Lynch wilde nog van alles vertellen, maar werd gedwongen zijn wereld te verlaten.

Youtube plaatst cookies bij het bekijken van deze video Bekijk video op Youtube

Andere recent verschenen films