Op 19 augustus 2011 nodigt de Birmese president oppositieleidster uit voor een kopje thee en een goed gesprek. Het gebaar verbaast de wereld, aangezien Thein Sein als speeltje van het militaire regime wordt gezien. Een regime dat Suu Kyi jarenlang oplegde en haar partij, de National League for Democracy (NLD), verbood. De verbazing neemt enkel toe wanneer Suu Kyi na de ontmoeting stelt dat de nieuwe president van Birma een integere man is die ze vertrouwt.

In de maanden daarop begint Thein Sein in rap tempo allerlei politieke hervormingen door te voeren, waardoor media en politieke activiteiten steeds meer vrijheid wordt gegund, honderden politieke gevangenen vrijkomen en bemiddelingsgesprekken worden gevoerd met de leiders van verschillende etnische strijdgroepen in het land. Binnen een jaar is de NLD een erkende oppositiepartij die tijdens bij-verkiezingen zelfs enkele zetels in het parlement verovert.

Van een extreem gesloten militaire dictatuur, waar dissidenten werden gemarteld en vermoord, duizenden activisten om politieke redenen gevangen zaten, dorpen werden aangevallen en en de leiders nucleaire ambities hadden, verandert Birma binnen een paar jaar in een welkome vriend van de wereld.

die het land sinds 2003 in een ijzeren greep hield wordt opgeheven, staatshoofden vliegen af en aan om het hernieuwde regime te ontmoeten en er wordt energiek gesproken over wederzijds vertrouwen opbouwen, ontwikkeling en vrede. De tendens is: het gaat goed met Birma en dat is

‘Je moet er nu bij zijn’

Kijk bijvoorbeeld eens naar de handelskansen in het maagdelijk onontgonnen land. Er is veel vruchtbare landbouwgrond beschikbaar en er zitten edelstenen en aardgas in de grond, die door de jarenlange boycot amper zijn benut. De lonen in de kledingindustrie liggen tussen de 75 en 150 dollar per maand. Goedkoper dan lageloonlanden als

‘Je moet er nu bij zijn. Over vijf jaar kan dat niet. Dan zijn andere bedrijven je voor’

Verschillende landen openden de afgelopen jaren in het land en grote buitenlandse bedrijven stortten zich massaal op haar. Gap zette dit jaar als eerste grote Amerikaanse kledingbedrijf voet aan de grond, Pepsi Co. wil tot 100.000 ton aardappels per jaar exporteren vanuit Shan State om er chips van te maken voor de Thaise markt. Heineken bouwt een brouwerij.

Met een brede glimlach rolde ook premier Mark Rutte vorige maand de rode loper uit voor de Birmese president en zijn gevolg, die werden onthaald door een indrukwekkende delegatie bestaande uit de koning en de koningin, twee ministers, een staatssecretaris en een hele lijst belangrijke zakenmensen, waaronder oud-premier Wim Kok.

We kunnen baggeren en dijken bouwen om het land te helpen én flink geld te verdienen, zo werd er geroepen. Rabobank-manager Frank Nagel zei tijdens de bijeenkomst in Den Haag: ‘Je moet er nu bij zijn. Over vijf jaar kan dat niet. Dan zijn andere bedrijven je voor.’

Een schildering van NLD leider Aung San Suu Kyi in een partijkantoor van de NLD in Bagan, Birma. Foto: Lennart Hofman

Gaat het echt zo goed met Birma?

Toch rijst de vraag: is deze jubelstemming wel terecht? Want lang niet alles in Birma gaat ineens goed. Op dit moment woeden er nog steeds in Birma, waardoor honderdduizenden mensen worden bruut vervolgd en gediscrimineerd in delen van het land die ontoegankelijk zijn voor buitenstaanders. De corruptie tiert nog steeds welig, het rechtssysteem functioneert slecht en er is nog vrijwel niemand berecht voor de misdaden uit het Tevens zijn bijna alle economische sectoren in Birma nog in handen van mensen die hun geld hebben verdiend onder in de militaire dictatuur.

60 procent van het vastgoed in de hoofdstad Yangon is nog steeds in handen van de machthebbers van weleer

Zo is 60 procent van het vastgoed in de hoofdstad Yangon in handen van de machthebbers van weleer. Dit heeft tot de ongemakkelijke situatie geleid dat de woning van de nieuwe EU-ambassadeur in Birma, de Belg Roland Kobia, voor een miljoen dollar per jaar wordt gehuurd van de voormalige dictator Generaal Ne Win, die de militaire dictatuur in 1958 aan Birma oplegde. Hij is trouwens ook de buurman van Kobia.

Ook organisaties als Unicef en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ontkomen er niet aan kantoorruimte te huren van lieden met bloed aan hun handen. Unicef betaalt bijvoorbeeld een miljoen dollar per jaar huur aan de voormalige minister van Landbouw U Nyunt Tin. De WHO is 700.000 dollar kwijt aan huur, wat neerkomt op tien procent van hun totale

Birma is jarenlang afgesloten van de wereld geweest en kan alle hulp goed gebruiken. Maar veel pogingen zullen waarschijnlijk vooral de mensen rijk te maken die het land eerder op de knieën dwongen.

Een oude vos verleert zijn streken niet

In de aanloop naar de toont het regime geregeld een heel ander gezicht dan voor Rutte en co.

Zo wordt de NLD van de immens populaire Suu Kyi vanaf het begin van haar campagne gedwarsboomd. Bijvoorbeeld door te wijzen op een oude wet die zegt dat een presidentskandidaat geen kinderen mag hebben met een buitenlands paspoort, geen vrouw mag zijn en per se een verleden in het leger moet hebben. Afgelopen maand gaf Suu Kyi haar pogingen om deze wet te veranderen Ze lijkt nu de kandidaat van de regerende te gaan

Onder het vriendelijke voorkomen van de nieuwe leiders gaat een semi-autoritair regime schuil waar het leger, economische elites en een ultra-religieuze beweging de pijlers van vormen

Etnische spanningen tussen boeddhisten en moslims worden door hardliners van de USDP in de kaart gespeeld door de invloedrijke ultra-nationalistische monnik te steunen. Een monnik die publiekelijk oproept tot geweld tegen moslims. Bij botsingen tussen beide bevolkingsgroepen vonden de afgelopen jaren honderden de

De onderhandelingen tussen het leger en een coalitie van etnische strijdgroepen in het land om tot een staakt-het-vuren te komen – een gebaar waarmee het regime voor de buitenwereld zijn goede intenties probeert te onderschrijven – worden in de praktijk telkens door het leger gefrustreerd door een op tafel leggen. De laatste ronde vredesonderhandelingen mislukte vorige week Tegelijk met de tot mislukking gedoemde onderhandelingen worden gewapende milities door het regime gesteund om de conflicten te blijven opstoken.

Voor steeds meer Birmezen is de boodschap duidelijk: onder het vriendelijke voorkomen van de nieuwe leiders gaat een semi-autoritair regime schuil waar het leger, economische elites en een ultra-religieuze beweging de pijlers van vormen.

Postmoderne dictatuur

Na een korte periode van hoop, – waarin de regering van president Thein Sein veel stappen in de goede richting zette – , is Birma aangekomen op een glibberige tweesprong naar de toekomst. Het is onzeker hoeveel vrijheid de Birmezen wordt gegund om de eigen toekomst te bepalen.

Zeker nu de verkiezingen eraan komen wordt het spannend. De NLD van Suu Kyi heeft de afgelopen decennia een gigantische massabeweging opgebouwd die de overwinning ruikt en geenszins van plan lijkt in te binden. Aan de andere kant staan het regime en het leger de ontwikkeling van een ultra-nationalistische en ultra-religieuze beweging toe en vallen ze terug op beproefde methoden uit het verleden om haar belangen te

Het verleden wijst uit dat buitenlandse druk op het regime effectief kan zijn. De sterke economische sancties tegen het land en het naar het Internationaal Gerechtshof brengen van Birma’s mensenrechtenschendingen leidden immers tot de eerste stappen vooruit. Dat Haagse politici en Hollanders zo kritiekloos meejuichen met Thein Sein en zijn gevolg doet ongemakkelijk aan. Een vinger op de pols lijkt meer op zijn plaats.

Als het doembeeld van klopt, bouwen de politici van nu stap voor stap, met onze steun, aan een postmoderne dictatuur die niet eens zoveel verschilt van de oude.

Een partijkantoor van de NLD in Bagan, Birma. Foto: Lennart Hofman
Zo ziet de surrealistische burgeroorlog in Birma er van dichtbij uit De burgeroorlog in Birma wordt als een van de langstlopende burgeroorlogen in de wereld beschouwd. Dat is niet vreemd, want hoe erg de situatie ook is, bijna alle betrokken partijen hebben baat bij de – vaak gewelddadige – status quo. Ik bezocht in het geheim het ministaatje Kachin State en bevond mij opeens in een van de meest surrealistische conflicten die ik ooit van dichtbij meemaakte. Een verslag. Lees hier de reportage die ik schreef over de oorlog in Kachin State, in het uiterste noorden van Birma Birmese Lente (Hans Hulst) Meer lezen over de huidige ontwikkelingen in Birma? Lees dan het onlangs verschenen boek ‘Birmese lente’ van journalist Hans Hulst (1974). Hulst sprak met vrijwel alle betrokkenen - van politieke gevangenen tot voormalige juntaleden - en vervatte zijn ervaringen en ontmoetingen in een informatief boek dat leest als een spannend reisverhaal. Meer informatie over het boek vind je hier