Interview

Podcast: Obesitas? Dat ligt aan de cultuur

Lex Bohlmeijer
Correspondent Goede gesprekken
Jutka Halberstadt en Jaap Seidell in de keuken van de Vrije Universiteit Amsterdam. Foto: Marijn Smulders (voor De Correspondent)

Twee miljard mensen hebben overgewicht, een kwart daarvan is obees. Wij noemen het een welvaartsziekte, maar volgens experts Jaap Seidell en Jutka Halberstadt is het juist een gevolg van armoede en andere sociale problemen. Met de voedselexperts loop ik de oplossingen na.

Afgelopen donderdag was het Wereldvoedseldag. en presenteerden op die dag hun nieuwe boek: Het voedsellabyrint. Op een heldere en relativerende manier proberen zij orde te scheppen in de chaos van de vaak zeer verwarrende en ondoorzichtige informatie over eten en gezondheid. En dat lukt. Ze treden in de voetsporen van de die ontdekte dat cholera niet te wijten was aan individuele domheid van mensen, maar aan de maatschappelijke omstandigheden. Hetzelfde geldt voor overgewicht. Maar zeer ten dele kunnen we mensen persoonlijk verantwoordelijk houden voor deze welvaartsziekte.

In de Amsterdamse Bijlmer heeft dertig procent van de bewoners overgewicht, in Amsterdam-Oud-Zuid is dat de helft

Er is een grote groep mensen die zich zorgen maakt over hun voeding terwijl dat helemaal niet nodig is. De relativerende toon van Seidell en Halberstadt is primair op hen gericht, op mensen die worstelen met een gewichtsobsessie, met het slanke schoonheidsideaal. Tachtig procent van de meisjes van twaalf en dertien jaar doet aan de lijn.

Daartegenover staat een grote groep die er amper mee is. Bij hen schuilt het gevaar van de zogeheten welvaartsziekten: hart- en vaatziekten, kanker en overgewicht. En waar zie je dat? Precies. In de armere wijken. In de Amsterdamse Bijlmer heeft dertig procent van de bewoners overgewicht, in Amsterdam-Oud-Zuid is dat de helft. Dat is dan ook wat Seidell en Halberstadt in kaart willen brengen: de oorzaken. Het antwoord is vaak een gezamenlijke aanpak, vanuit onderwijs, gemeente, bedrijfsleven en verenigingen.

Wat te doen?

In wordt bij wijze van remedie ook gepleit voor een paar traditionele waarden. Samen koken, samen eten, een gesprek voeren, dat zou allemaal schelen. Probleem is, zo stelt Seidell in het interview, dat voedsel in handen is geraakt van de handel. Op wereldschaal. Onze gezondheid dreigt daar het slachtoffer van te worden.

De vraag is natuurlijk: hoe moet je deze complexe maatschappelijke problematiek aanpakken? In het gesprek lopen we mogelijkheden na.

  • Een hamburger kost eigenlijk tweehonderd euro, dankzij de overheid betaal je er maar twee. Dat werkt minachting voor voedsel in de hand.
  • De industrie kan het zout-, vet- en suikergehalte verlagen en zou moeten stoppen met de marketing van extreem slechte producten gericht op kinderen (ontbijtgranen die voor vijftig procent uit suiker bestaan).
  • De wetenschap: het aanschurken tegen de industrie is onvermijdelijk geworden, zonder samenwerking en bijbehorende financiële ondersteuning zou de afdeling van Seidell en Halberstadt niet meer bestaan. Wat betekent dat voor het onderzoek?

Luister naar het interview: een bezoek aan het labyrint, zonder de ontsnappingsmogelijkheden uit het oog te verliezen.