Hoe Daley Blind de Duitsers aan de wereldtitel hielp
In de jaaroverzichten overheerst trots op het Nederlands elftal, dat zomaar derde werd op het WK Voetbal in Brazilië. Toch ging de titel weer naar de Duitsers. In een openhartige bui vertellen de videoanalisten van Die Mannschaft over het geheim achter het Duitse succes. Een geheim dat bij Oranje blijkt te spelen.
Als Argentinië deze zomer het wereldkampioenschap voetbal had gewonnen, was Lionel Messi even goddelijk als Diego Maradona geworden.
Als Nederland wereldkampioen was geworden, had Arjen Robben ongetwijfeld een paar straten in nieuwbouwwijken naar zich vernoemd gekregen.
En als Brazilië het WK had gewonnen, zou Neymar de grote man zijn geweest.
Maar de sterspeler van de daadwerkelijke wereldkampioen, Duitsland?
Dat spreekt minder voor zich. Als twee mensen het zouden moeten weten, zijn het de videoanalisten van de Duitse ploeg, Christofer ‘Chris’ Clemens (42) en Stephan ‘Noppi’ Nopp (35). In een vergaderzaal van de sportuniversiteit van Keulen, waar Nopp parttime werkt, vertellen ze, in een zeldzaam openhartig gesprek, over het succes van hun Mannschaft. Maar een individuele speler uitkiezen? Dat vinden ze lastig.
Wel noemt Clemens een andere speler, die een grote rol heeft gespeeld in het succes van Duitsland: Daley Blind.
Inderdaad: oud-Ajacied Daley Blind, middenvelder van het Nederlands elftal en Manchester United. Zijn rol in het Duitse succes, zegt Clemens, was ‘uiterst belangrijk.’
Clemens: ‘Ik heb zelfs een idee voor een kop boven je stuk: "Wie Daley Blind Deutschlands WM gerettet hat".’
Voetballers als creatieve partners
Dat zit zo.
In de zomer van 2013, nadat hij het toernooi om de Confederations Cup had geanalyseerd, wist bondscoach Joachim Löw hoe hij zijn elftal het komende WK wilde laten spelen. Weer iets aanvallender dan tijdens het EK van 2012, waar de speelwijze weer aanvallender was dan tijdens het WK van 2010.
Daartoe beschikt Löw over een videobibliotheek. Video is cruciaal voor Löw en zijn staf. Je kunt spelers wel vertellen hoe ze moeten spelen, maar dat werkt niet. De spelers zullen het verkeerd begrijpen of vergeten. Je moet het ze laten zien.
De collectie bevat acties van spelers over de hele wereld en gaan over specifieke spelsituaties, zoals ‘omschakelen na balverovering,’ ‘standaardsituaties,’ of ‘loopgedrag op de rand van buitenspel.’
De spelers krijgen ook beelden van (mogelijke) tegenstanders te zien, maar de nadruk – ‘80 procent van de tijd,’ aldus Clemens – lag op het ‘ontwikkelen’ van de eigen speelwijze.
Niet alleen bleken de spelers de app snel en vaak te gebruiken, ze begonnen ook te denken als coaches
Toen de speelwijze was uitgedokterd en de passende illustratieve video’s waren verzameld, resteerde de vraag: hoe brengen we deze informatie over aan de spelers?
Bondscoaches zien hun spelers alleen tijdens de spaarzame kwalificatie- en vriendschappelijke wedstrijden, wat de mogelijkheden tot leren aanzienlijk beperkt.
Ze wilden de spelers in de maanden voor het WK dus vaker bereiken. Tegelijkertijd mocht het ook weer niet voelen als huiswerk. Clemens: ‘We wilden de spelers behandelen als creatieve partners, hen betrekken bij hun eigen leerproces.’
De oplossing die de analisten met teammanager Oliver Bierhoff bedachten? Een app.
Op een aparte website zouden de spelers niet snel inloggen, maar met hun telefoons zijn voetballers ‘wel graag bezig,’ weet Clemens. Via de app kregen de spelers gedurende het hele seizoen 2013/2014 beelden aangeboden. Beelden van zichzelf, tijdens trainingen en wedstrijden met de nationale ploeg; en beelden uit de basiscollectie.
Het werkte boven verwachting. Niet alleen bleken de spelers de app snel en vaak te gebruiken, ze begonnen ook te denken als coaches. Nopp: ‘Ze kwamen met suggesties op de speelwijze; precies wat we wilden. De speelwijze veranderde zo van iets wat moest, maar iets wat de spelers zelf wilden.’
De eredivisie als blauwdruk
Nopp opent op zijn laptop de map Laufweg Strafraum/Positiv, waaruit na twee klikken een video tevoorschijn komt: een aanval van PSV tegen Ajax in het seizoen 2009/2010.
Natuurlijk, het is leuk het Nederlandse bezoek een scène uit de ‘Ehrendivision’ te tonen. Maar, zo verzekeren ze, dat is geen vleierij - er staan relatief veel Nederlandse scènes in de bibliotheek. De Duitse scouts kijken graag naar de Nederlandse eredivisie (en naar de Mexicaanse Liga MX), waar volgens Clemens ‘vaak creatieve oplossingen voor voetbalproblemen te zien zijn.’
Zoals in dit geval.
Waar commentator Theo Reitsma – net als ik – de passeerbeweging van Balázs Dzsudzsák bewondert, zien de Duitsers iets anders: de ‘looplijnen’ van de drie PSV’ers in het strafschopgebied van Ajax; Ola Toivonen, Otman Bakkal en Danko Lazović.
Met name de oplettendheid van Bakkal valt op: hij kijkt waar Toivonen en Lazović zijn en past daar zijn loopactie op aan. Nopp: ‘Dat deden ze dus per-fect, precies zoals wij het willen. Waar de pass van Dzsudzsák ook komt, er staat altijd een PSV’er om binnen te schieten.’
Deze video kregen de Duitse spelers tussen de zomer van 2013 tot de lente van 2014 regelmatig te zien. En volgens Clemens met resultaat: in september 2013 scoorde spits Miroslav ‘Miro’ Klose zo - niet precies zo, maar de video van deze actie was de basis voor het ‘loopgedrag’ van Klose, inmiddels de WK-topscorer aller tijden.
Thomas Müller kreeg de bal op de rechterflank, Klose herkende de situatie en maakte de sprint naar de eerste paal: 1-0 in een belangrijke WK-kwalificatiewedstrijd.
De waarde van een eenzijdig leven
Het PSV-voorbeeld was nuttig, maar niet onbeperkt houdbaar. Als de spelers een actie voor de zoveelste keer zien, treedt er gewenning en verveling op. Clemens: ‘Dan denken de spelers: dit weet ik al, laat maar zitten. En dan leren ze niet meer.’
Dus vlak voor en tijdens het WK trokken Clemens en Nopp een paar nieuwe kasten open van hun digitale bibliotheek. Die vormden de bibliotheek met alleen de volmaaktste uitvoeringen van aspecten van de Duitse speelwijze zoals Löw die graag ziet.
Maar zelfs vijf paar getrainde ogen zien niet genoeg voetbal om alle potentieel waardevolle scènes te zien. En soms missen ze weleens wat. Om meer voetbal te kunnen kijken en de collectie video’s zo uitgebreid mogelijk te maken, heeft de Duitse voetbalbond DFB sinds 2005 een samenwerking met de sportuniversiteit van Keulen, tevens de parttime werkgever van Nopp.Veel van deze acties zijn door Nopp, Clemens, de chef-scout Urs Siegenthaler of Löw geselecteerd. Het resultaat van ‘ongezond veel voetbal kijken,’ zegt Clemens. ‘Ons leven is, hoe zal ik dat zeggen, rijkelijk eenzijdig,’ zegt Nopp gortdroog.
Enkele tientallen studenten en docenten – ook wel ‘Team Köln’ genoemd – worden ingewijd in de blauwdruk van de spelopvatting. Zij kijken vervolgens naar wedstrijden, op zoek naar illustraties van specifieke acties of spelsituaties.
Enter Delay Blind
Een van hen spoorde een perfecte verdedigende loopactie op.
Het was een actie van Daley Blind tijdens het jeugd-EK in Israël in juni 2013, in een wedstrijd van Jong Oranje tegen Jong Duitsland.
Clemens noemt de naam van Blind met zicht- en hoorbaar plezier. Als hij opgewonden raakt over een onderwerp, gaat hij steeds luider praten en bij zijn betoog over de klasse van Blind stijgt het volume gestaag, eindigend in ‘EIN SEHR, SEHR GUTER SPIELER. EINER DER BESTEN VON HOLLAND.’
EIN SEHR, SEHR GUTER SPIELER. EINER DER BESTEN VON HOLLAND
Wacht even: Daley Blind?
Blind is een speler die in Nederland, laten we zeggen, niet unaniem gewaardeerd wordt. Bij Ajax leek hij in het seizoen 2012/2013 af te vallen, kreeg de traag ogende speler de bijnaam Delay (‘Vertraging’) Blind en floten de eigen fans hem zelfs uit.
Pas tijdens het WK oogstte hij ook bij niet-Ajax-fans lof, wat vooral kwam door passes op Robin van Persie en Arjen Robben tijdens de 5-1 tegen Spanje.
Clemens knikt. Blind doet geen opvallende dingen zoals doelpunten maken, steekpasses geven of spitsen spectaculair de bal ontnemen. Blind is het soort speler dat analisten opwindt; een speler die belangrijke maar onzichtbare dingen - loopacties, kleine passjes, stapje naar rechts – spectaculair goed doet.
Maar nog los daarvan: voor de doeleinden van de Duitse analisten doet het er niet toe of een speler goed is of niet. ‘Het enige criterium dat wij hanteren,’ zegt Clemens, ‘is of de actie ons model wel of niet illustreert.’
En de actie van Daley Blind, die is ‘modellhaft perfekt.’
De dood van de Franse ‘Doppelpass’
De Duitse spelers kregen Blinds actie voor het eerst getoond in de dagen voor de kwartfinale tegen Frankrijk.
Elke voetbalcultuur heeft haar eigen gewoontes, en een van de kenmerken van de Franse voetbalschool is volgens Nopp en Clemens een sterke neiging om ‘één-tweetjes’ te maken. Natuurlijk maken Nederlanders en Duitsers ook één-tweetjes, maar in de Franse voetbalcultuur is de één-twee – in het Duits: Doppelpass - net wat belangrijker.
De één-twee gaat als volgt: speler A, gedekt door tegenstander Z, passt naar medespeler B (de ‘één’ uit ‘één-tweetje’) en loopt direct door, weg van tegenstander Z. De hoop is dat tegenstander Z niet meeloopt, maar de bal volgt. En dat geeft speler A ruimte, die hij kan benutten als hij direct de bal terugkrijgt van medespeler B (het ‘tweetje’).
Als dit lastig te volgen is, illustreert dat direct waarom de Duitse spelers een videoapp gebruikten. Zie hier een voorbeeld van een één-twee door een Nederlandse jeugdploeg. (Mijn voorbeeld, niet dat van Clemens en Nopp.)
De Duitse videoanalisten wilden hun spelers laten zien hoe je dit goed verdedigt.
Wie zelf voetbalt of voetbal volgt, denkt nu: moet je dat op WK-niveau nog leren? Dit is toch gesneden koek? ‘Maar geloof me,’ zegt Clemens, ‘hoewel iedereen het weet, gaat dit heel vaak fout, ook bij ervaren spelers.’
Zo niet bij Daley Blind.
Hieronder de scène; Blind komt rechtsonder in beeld. En ook deze scène illustreert het verschil in kijken tussen voetbalinsiders en -outsiders, want het is niet bepaald een scène waarbij je denkt: ‘Wauw, wat een SEHR, SEHR GUTER SPIELER, EINER DER BESTEN VON HOLLAND!’
Dit is wat Blind zo geweldig doet. Niet alleen loopt hij direct mee met de passende Duitse speler, die een één-twee aangaat met een ploeggenoot; hij blijft die speler tot het laatste moment volgen.
En werkte het? Pakten de Duitse spelers Blinds voorbeeld op?
‘Jazeker,’ zegt Nopp.
Inderdaad bleken de Franse middenvelder Paul Pogba en vleugelaanvaller Mathieu Valbuena vaak een één-twee aan te willen gaan met hun spits, Karim Benzema. Maar met name Sami Khedira, Duitslands veelzijdige middenvelder in dienst van Real Madrid, voetbalde met een Daley Blindje in zijn achterhoofd. Niet de bal, maar de man moest hij volgen - en dat deed hij voorbeeldig.
Zo succesvol was dit, dat de staf besloot de beelden van Blind ook voor de halve finale en de finale te tonen, mede omdat de één-twee toevallig ook veel voorkomt in de Braziliaanse en Argentijnse voetbalcultuur.
En zo hielp Daley Blind de Duitsers naar hun historische vierde wereldtitel.
‘Niet zo deterministisch’
De uitleg over gedetailleerde, wetenschappelijke voorbereiding van het spel kan bij een buitenstaander een gevoel van onoverwinnelijkheid geven: hoe kon Duitsland geen wereldkampioen worden?
Clemens lacht: ‘Zo werkt het helaas niet.’ Hij en Nopp nemen hun werk serieus, maar ze weten maar al te goed dat hun invloed vaak verwaarloosbaar is.
Neem de finale: ze zaten, zoals altijd, hoog in het stadion, hun iPhone met videoanalyse-app in de aanslag, en hadden een mogelijkheid gezien om Argentinië over de linkerflank pijn te doen. Ze vertelden dit aan Löw en assistent-trainer Hans-Dieter ‘Hansi’ Flick. En inderdaad kwam de winnende goal uit een actie over links: pass van André Schürrle op Mario Götze, goal van Götze. ‘Maar,’ zegt Clemens nederig, ‘dat had helemaal niets met ons van doen.’
Of neem twee recente wedstrijden in de WK-kwalificatie. In drie dagen verloor Duitsland van het middelmatige Polen en speelde het gelijk tegen het zwakke Ierland. Een korte raadpleging van de laptop van Nopp leert dat Duitsland 40 scoringskansen had en Polen en Ierland - opgeteld - 4 kansen.
Prima voorbereiding, prima wedstrijden, prima aantal kansen, slechte resultaten: 0-2 en 1-1.
‘Eigenlijk ook wel weer mooi,’ zegt Clemens. ‘Gelukkig is voetbal niet zo deterministisch, dat we er alles van kunnen begrijpen. Maar dat weerhoudt ons er niet van het te proberen.’
Komt een land bij de dokter
Michelle van TongerlooAls straatarts ziet Michelle van Tongerloo dagelijks hoe ingewikkeld helpen is geworden. In haar boek Komt een land bij de dokter laat ze zien hoe het beter kan.
